به گزارش کمال مهر، مهمترین گواه موفقیت دولت در حوزه سیاستاین ادعا این است که در پی دیپلماسی همسایگی دولت سیزدهم، در بیش از یک سال اخیر به طرز شگرفی روابط جمهوری اسلامی ایران با کشورهای همسایه توسعه پیدا کرده و این شرایط به صورت دومینووار در حال گشایش گره‌های دیگر است.
در شرایط کنونی، ایران و عربستان در آستانه بازگشایی مجدد سفارتخانه هستند، امارات روابط خود را به سطح سفارت بازگردانده و مصر و اردن خواهان برقراری روابط با ایران هستند. حتی این شکفتگی روابط به کشورهای دیگر منطقه با یکدیگر نیز، سرایت کرده است.
در چنین شرایطی، نظم جدیدی در خاورمیانه در حال شکل‌گیری است، سوریه به اتحادیه عرب بازگشته و افق روشنی برای حل بحران یمن دیده می‌شود و نفوذ منطقه‌ای غرب کمرنگ و اسرائیل منزوی شده است.
حتی هفته قبل (دوشنبه ۸ خرداد) «هیثم‌بن‌طارق آل‌سعید» سلطان عمان برای اولین دیدار به تهران آمد تا با رایزنی بر پرونده‌هایی که کشورش میانجیگر آنهاست، تمرکز کند. این سومین سفر یک پادشاه عمان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ است. دولت سیزدهم همواره بر گفت‌وگوهای درون منطقه‌ای تاکید کرده و این سیاست خود را در ۲۱ ماه اخیر با سفر به کشورهای منطقه به اثبات رسانده است.
هرچند این بدان معنا نیست که تمام سیاست خارجی دولت سیزدهم بر منطقه متمرکز باشد، دولت سیزدهم تاکید دارد بر مبنای سیاست خارجی متوازن حرکت می‌کند. این موضوع بارها تاکید و سعی شده در سیاست‌ها نیز بدان عمل شود. چند روز قبل امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه قبل از شرکت در اجلاس «بریکس» در آفریقای جنوبی در توئیتی دوباره آن را یادآور شد: «حضور فعال در مجامع بین‌المللی یکی از گام‌های دکترین سیاست خارجی متوازن دولت است.»
ظرفیت ارتقای روابط با کشورهای همسایه بالقوه و فراوان است و نیازمند فعال‌سازی دیپلماسی اقتصادی است که باید آن را با قدرت پیش برد تا منافع اقتصادی آن به مردم و کشور برسد. امید است مسئولان و وزارتخانه‌ها، توافق نامه‌های متعدد و متنوع امضا شده در سفرهای خارجی رییس‌جمهوری را به طور جدی پیگیری کنند و سطح روابط با کشورها را ارتقا دهند تا شاهد نتایج آن در کشور باشیم.
اکنون مروری بر آنچه در ۱۲ سفر خارجی رئیس دولت سیزدهم گذشته، خواهیم داشت که در پیش روی شماست:
ردیف کشور تاریخ
۱ /تاجیکستان شهریور ۱۴۰۰
۲ /ترکمنستان آذر ۱۴۰۰
۳ /روسیه دی ۱۴۰۰
۴ /قطر اسفند ۱۴۰۰
۵ /عمان خرداد ۱۴۰۱
۶ /ترکمنستان تیر ۱۴۰۱
۷ /ازبکستان شهریور ۱۴۰۱
۸ سازمان ملل متحد (نیویورک) شهریور ۱۴۰۱
۹ /قزاقستان مهر ۱۴۰۱
۱۰ /چین بهمن ۱۴۰۱
۱۱ /سوریه اردیبهشت ۱۴۰۲
۱۲ /اندونزی خرداد ۱۴۰۲
شهریور ۱۴۰۰- تاجیکستان
در همان روزهای نخست تشکیل دولت سیزدهم، اتفاق مهمی افتاد، عضویت دائمی ایران در سازمان شانگهای مورد موافقت اعضا قرار گرفت. این اتفاق در جریان نخستین سفر خارجی رئیسی به عنوان رییس جمهوری در بیست‌ویکمین دوره اجلاس سران سازمان همکاری‌های شانگهای در تاجیکستان (۲۵، ۲۶ و ۲۷ شهریور ۱۴۰۰) به وقوع پیوست. در واقع عضویت دائمی ایران دستاورد بزرگی بود که در همان قدم‌های اول دولت حاصل شد.
علاوه بر آن در این سفر ۸ سند همکاری از جمله در زمینه گمرکی و گردشگری بین تهران و دوشنبه امضا شد.
برنامه‌های این سفر اینچنین بود؛ شرکت و سخنرانی در اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای و تاکید بر چندجانبه‌گرایی در سیاست خارجی ایران بر پایه عدالت و احترام متقابل، عضویت جمهوری اسلامی ایران به عنوان نهمین کشور عضو اصلی سازمان همکاری شانگهای، شرکت و سخنرانی در اجلاس پیمان امنیت دسته‌جمعی با موضوع افغانستان، دیدار و گفت‌وگو با شوکت میرضیایف رئیس‌جمهور ازبکستان، عمران خان نخست‌وزیر پاکستان، الکساندر لوکاشنکو رئیس‌جمهور بلاروس، قاسم توقایف رئیس‌جمهور قزاقستان، نیکول پاشینیان نخست‌وزیر ارمنستان، قربانقلی بردی‌محمداف رئیس‌جمهور ترکمنستان، قاهر رسول‌زاده نخست‌وزیر تاجیکستان، دیدار با ایرانیان مقیم تاجیکستان و تاکید بر حمایت از فعالیت شرکت‌های ایرانی خارج از کشور، حضور در دانشگاه ملی تاجیکستان، دیدار رسمی با امامعلی رحمان رئیس‌جمهور تاجیکستان و هدف‌گذاری برای تجارت ۵۰۰ میلیون دلاری میان دو کشور.
آذر ۱۴۰۰- ترکمنستان
۶ آذر ۱۴۰۰؛ حدود ۳ ماه از تشکیل دولت سیزدهم گذشته، قرار بود اجلاس سران سازمان همکاری اقتصادی (اکو) برگزار شود، رئیسی برای شرکت و سخنرانی در این اجلاس و تاکید بر حمایت بدون قید و شرط تهران از سازمان اکو، به ترکمنستان رفت.
دیدار با قربانقلی بردی‌محمداف رئیس‌جمهور ترکمنستان و تاکید بر آغاز فصل جدید در روابط دو کشور، دیدار و گفت‌وگو با عارف علوی رئیس‌جمهور پاکستان، امامعلی رحمان رئیس‌جمهور تاجیکستان، رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه، شوکت میرضیایف رئیس‌جمهور ازبکستان و دیدار با الهام علی‌اف رئیس‌جمهوری آذربایجان از مهمترین برنامه‌های این سفر بود.
در حاشیه اجلاس اکو، قرارداد سه جانبه سوآپ گاز که طی آن سالانه یک‌ونیم تا دو میلیارد مکعب گاز از طریق خاک ایران از ترکمنستان به جمهوری آذربایجان منتقل می‌شود با حضور رئیسی و الهام علی‌اف در عشق‌آباد امضا شد.
دی ۱۴۰۰ – روسیه
۲۹ و ۳۰ دی ماه؛ بیش از ۴ ماه از آغاز به کار دولت می‌گذرد، رئیسی در مسکو با همتای روس خود ولادیمیر پوتین دیدار می‌کند. مذاکرات رئیسی و پوتین با تاکید بر همکاری‌های دوجانبه در حوزه زیرساخت، انرژی، بانک و جهش تجارت بین دو کشور همراه است. در نهایت ایران و روسیه بر تکمیل رهگذر بین‌المللی شمال_ جنوب با محوریت ایران که شرق و جنوب آسیا را به شمال اروپا متصل می‌کند، تاکید می‌کنند.
از آنجا که ایران و روسیه زمینه و ظرفیت‌های خوبی برای همکاری در مسائل امنیتی و اقتصادی دارند و علاوه بر آن مسایل منطقه‌ای و نظامی نیز دیگر حوزه‌ای است که دو کشور از اشتراک‌نظرهای بسیاری برخوردارند، طیف وسیعی از موضوعات و هماهنگی مواضع در مسائل دوجانبه‌ای و منطقه‌ای از جمله محورهای گفت‌وگو در این سفر است.
اسفند ۱۴۰۰- قطر
درآخرین ماه نخستین سالِ شروع به کار دولت سیزدهم، رییس جمهوری روزهای ۲ و ۳ اسفند ۱۴۰۰، در چهارمین سفر خارجی خود به قطر عزیمت کرد. این سفر رئیس جمهوری ایران پس از ۱۱ سال به قطر است. توجه به همسایگان همچنان در صدر توجه دولت در ماه‌های آغازین کارش قرار دارد، بسیاری از کارشناسان این سفر را مهم و تاریخی قلمداد می‌کنند؛ سفری که یکی از برنامه‌های مهم آن حضور در اجلاس اوپک گازی است.
«اوپک گازی» مجمع کشورهای صادرکننده گاز است که ایران و روسیه، گینه استوایی، قطر، امارات متحده عربی، ونزوئلا، نیجریه، مصر، الجزایر، بولیوی و ترینیدادوتوباگو در آن عضویت دارند و ایران به عنوان دومین کشور دارنده گاز، یکی از اعضای مهم آن به شمار می‌رود.
برنامه‌هایی که در این سفر انجام شد؛ شرکت و سخنرانی در ششمین اجلاس سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز و درخواست از جامعه جهانی برای جلوگیری از اقدامات یک‌جانبه نظیر تحریم‌های آمریکا علیه صنعت نفت و گاز اعضای مجمع، دیدار رسمی و گفت‌وگو با شیخ تمیم بن‌حمد آل‌ثانی امیر قطر و امضای ۱۴ سند همکاری میان مقامات دو کشور، دیدار و گفت‌وگو با خالد بن‌خلیفه بن‌عبدالعزیز آل‌ثانی نخست‌وزیر قطر، کیت راولی نخست‌وزیر ترینیدادوتوباگو، فلیکس پلاسنسیا گونسالس وزیر امور خارجه ونزوئلا، عبدالمجید تبون رئیس‌جمهور الجزایر، فیلیبی نیوسی رئیس‌جمهور موزامبیک، اوبیانگ انگوئما امباسوگو رئیس‌جمهور گینه استوایی، نشست با تجار و فعالان اقتصادی قطری و ایرانی و تاکید بر توسعه روابط تجاری و اقتصادی دو کشور.
خرداد ۱۴۰۱- عمان
نخستین سفر رئیسی در سال ۱۴۰۱؛ پنجمین سفر از ابتدای ریاست جمهوری‌اش است.رئیسی ۲ خرداد به عمان سفر می‌کند و با «هیثم بن طارق آل‌سعید» سلطان این کشور، معاون نخست‌وزیر عمان، تجار و فعالان اقتصادی و ایرانیان مقیم دیدار می‌کند. در این سفر ۱۲ سند همکاری در حوزه‌های مختلف از جمله انرژی، سیاسی، حمل‌ونقل، همکاری‌های دیپلماتیک، روابط تجاری و اقتصادی، علمی، محیط زیست و ورزشی میان مقامات دو کشور امضا می‌شود.
نگاه به عمان در میان مقامات، رسانه‌ها و افکار عمومی ایران مثبت است که این نگاه بیراه نیز نیست. تصویر مثبت عمان دلایل متعددی دارد که مهمترین آن میانجیگری میان ایران و آمریکا و تلاش برای حل اختلاف یا جوش دادن یک معامله است.
رئیسی در دیدار با سلطان عمان گفته بود که ما «عمان را به‌عنوان دوست صادق و معتبر می‌شناسیم و اعتماد سیاسی متقابل وارد مرحله جدیدی شده است.» هیثم بن طارق نیز افزوده بود: «دست دوستی خود را به‌سمت کشور همسایه و برادر ایران دراز می‌کنیم.»
رئیس‌جمهور هم‌چنین در دیدار با فعالان اقتصادی این کشور با اشاره به برخی مشکلات بر سر راه تجار دو کشور خاطرنشان کرد که رفع مشکل حمل‌ونقل و پرداخت‌های پولی و بانکی در دیدارم با سلطان عمان مطرح و قرار شد این مسائل حل شود.
سران ایران و عمان در بیانیه مشترکی تأکید کردند این سفر بر اساس پیوندهای مستحکم تاریخی میان دو ملت دوست و با هدف تقویت روابط پایدار دوجانبه و احترام متقابل بین سران و ملت‌های دو کشور انجام شد که اصول دینی، برادری و حسن همجواری، آن روابط را مستحکم ساخته است.
تیر ۱۴۰۱ – ترکمنستان
تیر ماه ۱۴۰۱، رئیسی قرار است در مدت کمتر از یکسال از حضورش در دولت، دوباره به ترکمنستان سفر کند، ششمین اجلاس سران کشورهای ساحلی خزر در حالی برگزار می‌شد که جمهوری اسلامی ایران در یک سال گذشته در راستای تقویت سیاست همسایگی، روابط خود را چه به لحاظ اقتصادی و چه سیاسی تحکیم بخشیده است. کشورهای حاشیه دریای خزر شامل ایران، روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان‌اند. رئیس جمهور ۸ تیرماه برای سخنرانی در ششمین اجلاس سران کشورهای ساحلی خزر به ترکمنستان رفت.
او در این سفر درباره تبیین منافع و خطوط قرمز ایران در حوزه دریای خزر و تعاملات چند جانبه به ویژه در حوزه اقتصاد و تجارت با قربانقلی بردی محمداف پدر، رئیس مجلس مصلحت خلق شورای ملی ترکمنستان و سردار بردی محمداف پسر رئیس جمهور ترکمنستان، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و الهام علی‌اف رئیس جمهور آذربایجان گفت‌وگو کرد.
شهریور ۱۴۰۱- ازبکستان
۲۴ شهریورماه ۱۴۰۱، رئیس‌جمهور برای سخنرانی در اجلاس سران شانگهای به ازبکستان رفت، اعلام رسمی عضویت کامل ایران در سازمان شانگهای توسط رئیس‌جمهور ازبکستان و امضای ۱۷ سند همکاری در زمینه‌های انرژی، صنعت، کشاورزی، ورزشی و فرهنگی از مهمترین دستاوردهای این سفر بود.
رئیسی در حاشیه بیست و دومین نشست سران سازمان همکاری شانگهای ۱۱ دیدار با رئیسان کشورهای ازبکستان، قرقیزستان، روسیه، بلاروس، چین، ترکیه، تاجیکستان، قزاقستان و نخست وزیران هند و پاکستان و دبیرکل سازمان شانگهای داشت.
توافقات و اسناد امضا شده در این سفر در حوزه‌های کشاورزی، انرژی، گمرک، تلاش برای توسعه همکاری‌های ورزشی، علمی، فناوری و نوآوری، افزایش تبادلات فرهنگی، همکاری در زمینه بهداشت و درمان، عملیاتی‌سازی حمل‌ونقل بین‌المللی از طریق بندر چابهار، همکاری‌های محیط زیستی، توسعه صنعت گردشگری و تسهیل صدور روادید برای تجار، اعضای محافل علمی و گروه‌های توریستی بود.
شهریور ۱۴۰۱- (سازمان ملل متحد) نیویورک
۲۸ شهریور، هشتمین سفر خارجی رئیسی؛ او برای شرکت در هفتاد و هفتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک سفر کرد و در حاشیه مجمع با برخی از همتایان اروپایی و آفریقایی و وزیران برخی کشورها دیدار و گفت‌وگو کرد. برگزاری ۱۳ دیدار دپیلماتیک در سطح سران و نخست وزیران رهاورد این سفر بود.
دیدارهای این سفر شامل؛ روسای جمهور فرانسه، بولیوی، سوییس، فنلاند، صربستان، زیمبابوه و نخست‌وزیران پاکستان، عراق، لبنان، ژاپن و ارمنستان و دبیرکل سازمان ملل، رئیس شورای اروپا، رهبران ادیان الهی، متخصصان و کارشناسان سیاست خارجی آمریکایی، مدیران ارشد رسانه‌های آمریکایی و ایرانیان مقیم بود.
رئیسی در دیدار با امانوئل مکرون همتای فرانسوی خود که در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل انجام شد گفت سطح همکاری‌ها و روابط ایران و فرانسه قابل ارتقاء است، ضمن اینکه اروپا باید در عمل نشان دهد که سیاست‌های آن مستقل است و تابع خواست و سیاست آمریکا نیست.
دیدار با رئیس جمهور سوئیس دیگر برنامه این سفر بود؛ رئیسی در این ملاقات با اشاره به اینکه دولت کنونی آمریکا مدعی مخالفت با تصمیم‌های دولت قبل و بازگشت به توافق است، بیان کرد: ما تاکنون رفتار عملی و جدی که نشانه جبران رفتارهای گذشته و رفع تحریم‌های ظالمانه باشد، مشاهده نکرده‌ایم.
آیت‌الله رئیسی در سخنرانی هفتاد و هفتمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد با تاکید بر ناتوانی تحریم‌ها در بازداشتن ایران پیشرفته و مستقل و اذعان رسمی دولت آمریکا به شکست مفتضحانه فشار حداکثری علیه ایران، به مسئله عهدشکنی آمریکا در موضوع توافق هسته‌ای اشاره کرد و به تبیین منطق روشن جمهوری اسلامی در اخذ تضمین‌های پایدار برای استفاده از منافع اقتصادی، پرداخت.
وی در جریان این سخنرانی زمانی که به موضوع ترور شهید سلیمانی رسید، تصویر وی را به‌روی دست بالا برد؛ اقدامی که واکنش‌ها و بازتاب‌های متعددی درپی داشت.
رئیس‌جمهور تاکید کرد: رسیدگی عادلانه به جنایتی که رئیس جمهور سابق آمریکا به آن اعتراف کرده خدمت به انسانی است تا از این پس ظلم زبون گردد و عدالت، سربلند باشد. ما اجرای عدالت و محاکمه آمر و مباشر شهادت سپهبد قاسم سلیمانی را از طریق یک دادگاه عادلانه تا حصول نتیجه قطعی دنبال خواهیم کرد.
مهر ۱۴۰۱- قزاقستان
نهمین سفر؛ رئیس‌جمهور ۲۰ مهرماه ۱۴۰۱ به قزاقستان رفت که با هدف حضور در اجلاس سران کشورهای عضو کنفرانس تعامل و اقدامات اعتمادساز در آسیا (سیکا) بود. این سفر از نظر تجاری و سیاسی دستاوردهایی در زمینه حل‌وفصل مشکلات آسیا و یافتن راهی موثر برای اعتمادسازی در سطوح بالا به همراه داشت.
هر چند این سفر یک روزه و کوتاه بود اما رئیسی با امیر قطر و همتای آذربایجانی خود دیدار و گفت‌وگو کرد که از نظر سیاسی و تجاری دستاورد به همراه داشت.
رئیسی در ملاقات با الهام علی‌اف گفت که آماده‌ایم از ظرفیت عظیم کشورمان در مسیر حل اختلافات آذربایجان و ارمنستان استفاده کنیم.
در اهمیت راهبردی سیکا و تبدیل آن به یک سازمان بین‌المللی در عرضه جهانی باید گفت که کشورهای عضو آن ۹۰ درصد مساحت قاره آسیا را در برمی‌گیرند و میزبان تقریبا نیمی از جمعیت جهان هستند. حالا حضور بیش از پیش در جمع رهبران آسیایی، مقدمه‌ای می‌شود برای گفت‌وگوی با این کشورها در مورد حل‌وفصل مشکلات آسیا و یافتن راهی مؤثر برای ترویج ابتکارات تعاملی و اعتمادسازی در سطوح بالا.
بهمن ۱۴۰۱- چین
رئیس جمهوری در ۲۴ بهمن ماه ۱۴۰۱ سفری سه روزه به چین داشت. این سفر با هدف اقتصادی، سیاسی و راهبردی و در راستای ارتقاء روابط چند جانبه بین تهران و پکن انجام شد. از آنجایی که چین بزرگترین شریک تجاری ایران به شمار می‌رود.
در جریان این سفر ۲۰ سند همکاری و یادداشت‌تفاهم در زمینه‌های مدیریت بحران، گردشگری، ارتباطات و فناوری اطلاعات، محیط زیست، تجارت بین‌المللی، مالکیت معنوی، کشاورزی، صادرات، بهداشت و درمان، رسانه، ورزش و میراث فرهنگی میان مقامات عالی ایران و چین امضا شد.
وی ضمن ملاقات با نخست‌وزیر و رئیس کنگره ملی چین، در دانشگاه پکن سخنرانی کرد و هم‌چنین با نمایندگان ابرشرکت‌های چینی و اندیشمندان و فرهیختگان گفت‌وگو داشت.
رئیسی گفت ایران و چین دوستان در دوران سختی هستند و رئیس‌جمهور چین هم اظهار داشت به توسعه روابط با ایران قاطعانه معتقدیم.
اردیبهشت ۱۴۰۲ – سوریه
۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲؛ ۱۳ سال پس از بحران و جنگ در سوریه، رییس‌جمهور ایران به دمشق سفر کرد. علاوه بر دیدار رسمی با بشار اسد و زیارت حرم مطهر حضرت زینب و حضرت رقیه سلام‌الله علیهما؛ ۱۴ سند همکاری در حوزه‌های مختلف از جمله همکاری تجاری نفت، انرژی، زلزله و امدادرسانی و تسهیل امور زیارتی در حضور روسای جمهور دو کشور امضا شد.
رؤسای جمهور ایران و اندونزی در حال غرس نهال در محوطه کاخ ریاست جمهوری به نشانه صلح و دوستی
خرداد ۱۴۰۲- اندونزی
یکم خرداد ۱۴۰۲؛ سفر اخیر رئیسی به اندونزی آخرین سفر رییس‌جمهور تاکنون است. این سفر می‌رفت که روابط کم رمق ایران با «آسه‌آن» را ترمیم کند. پیش از سفر رئیسی به جاکارتا، مقام‌های اقتصادی اندونزی در توصیف این سفر از امضای توافقنامه «تجارت ترجیحی» میان ایران و اندونزی خبر دادند. توافقنامه‌ای که بر اساس آن، قرار است مبادله کالا و خدمات بین دو کشور بدون انتقال پول و به‌صورت تهاتری انجام شود.
رئیس جمهور اندونزی در کاخ مِرداکا یکی از ۶ کاخ ریاست جمهوری به طور رسمی از رئیسی استقبال کرد و سپس دو رئیس‌جمهور در محوطه کاخ به نشانه صلح و دوستی دو اصله نهال کاشتند.
در این سفر ۱۱ سند همکاری بین تهران و جاکارتا به امضا رسید که تفاهم‌نامه‌های تجاری، لغو روادید، مبادلات فرهنگی، همکاری نظارتی بر تولید فرآورده‌های دارویی، همکاری در زمینه‌های علمی و فناوری و همکاری دو جانبه در زمینه نفت و گاز از جمله اسناد همکاری امضا شده بین دو کشور بود.
رئیس جمهور اندونزی ابراز امیدواری کرد علاوه بر اسناد همکاری‌های امضا شده همکاری مشترک میان این کشور و ایران در زمینه انتقال تجربیات مربوط به فناوری و تحقیقات علمی نیز افزایش یابد.