به گزارش کمال مهر، سفر اخیر آیت الله «ابراهیم رئیسی» رئیس جمهور کشورمان پس از ۱۳ سال که از آغاز بحران سوریه می گذرد علاوه بر اهمیت بسیار زیادی که داشت، از ابعاد مختلفی نیز قابل تحلیل و تفسیر است.
سوریه کشوری همسایه و البته «متحد راهبردی ایران» در منطقه به حساب می آید و بر همین اساس است که در سال های اخیر همکاری های میان تهران و دمشق در حوزه های مختلف گسترش و تعمیق پیدا کرده است.
در همین خصوص «حسین امیرعبداللهیان» وزیر خارجه گفته که «تردیدی نیست که روابط ایران و سوریه روابطی استراتژیک و راهبردی است و با افتخار اعلام می‌کنیم که جمهوری اسلامی ایران هیچگاه دوستان و متحدان خود را در روزهای سخت تنها نگذاشته و نخواهد گذاشت.»
به عقیده برخی کارشناسان به طور ملموس میتوان عمق پیدا کردن روابط نزدیک دو کشور را به طور ملموس در «دولت سیزدهم» شاهد بود و از آنجایی که رویکرد همسایه محور و اولویت دادن به کشورهای منطقه یکی از دستورکارهای مهم دستگاه دیپلماسی است، ارتقای سطح تعاملات تجاری با سوریه نیز یکی از اهدافی است که در این مدت به خوبی به آن توجه شده است.
حمایت ایران مانع از فروپاشی دولت سوریه شد
در سال هایی که تروریست هایی از بیش از ۸۰ کشور دنیا به سوریه آمده بودند و تمام تلاش «جبهه غربی، عربی و عبری»، این بود که با حمایت های گسترده سیاسی، مالی و رسانه ای از گروه های تروریستی حاضر در سوریه حمایت کرده تا به زعم خود دولت اسد را سرنگون کنند، این جمهوری اسلامی ایران بود که به خواست دولت سوریه به کمک آنها رفت و اجازه نداد که طرح شوم بدخواهان دولت و ملت سوریه محقق شود.
به تعبیر دیگر، ایران و بعد از آن روسیه به کمک برخی دیگر از متحدان از جمله حزب الله لبنان توانستند در مقابل هجمه سنگین محور مقابل مقاومت کرده و مانع از فروپاشی ساختار سیاسی و دولت مستقر در دمشق شوند.
دیدارهای متعدد دیپلماتیک و اقتصادی ایران با طرف های خارجی
اما پس از طی شدن این دوران و عبور از مرحله حضور تروریست ها و برجای ماندن تلفات جانی و مالی گسترده در سوریه، تلاش های گسترده ای در حوزه دیپلماتیک از سوی ایران صورت گرفت تا سوریه را به سمت «آرامش، ثبات و صلح پایدار» هدایت کند.
در واقع ایران از ابتدا بر این مهم تاکید داشت که راهکار برون رفت از بحران سوریه، سیاسی است و باید طرف های تاثیرگذار در این عرصه با یکدیگر گفتگو و تبادل نظر داشته باشند.
گفتگوهای صورت گرفته میان ایران، ترکیه و روسیه در قالب «مذاکرات آستانه» از جمله موثرترین تلاش های دیپلماتیکی بود که ایران نقش بارزی در آن داشت و البته که اقدامات بسیار دیگری نیز صورت گرفت و تا به امروز هم ادامه دارد.
در همین چارچوب، سفر اخیر «علی اصغرخاجی»، مشاور ارشد وزیر امور خارجه کشورمان در امور ویژه سیاسی که در رأس هیأتی جهت حضور در نشست چهارجانبه معاونین وزرای خارجه (ایران، روسیه، سوریه و ترکیه) به مسکو سفر کرد و سفر «امیر آشتیانی» وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح که او نیز به روسیه سفرد کرد تا در نشست وزاری دفاع چهار کشور فوق الذکر شرکت کرده و حمایت کامل و تمام قد ایران را از روند عادی سازی روابط میان آنکارا و دمشق اعلام کنند، دو گام مهم و جدی است که ایران برای ارتقای سطح ثبات و امنیت در سوریه انجام داده است.
همچنین سفر «مهرداد بذرپاش» وزیر راه و شهرسازی کشورمان به سوریه و دیدارهای وی با مقامات عالی رتبه آن کشور از جمله بشار اسد رئیس جمهور سوریه نیز از دیگر گام های مهم ایران به منظور «توسعه تعاملات تجاری با سوریه» به حساب می آید.
از دیگر سوی، تلاش های پیدا و پنهان دیپلماتیک ایران به منظور تسهیل روند «عادی سازی روابط سوریه» با کشورهای منطقه هم، از دیگر نشانه هایی است که دال بر اهمیت سوریه از منظر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است.
افزایش تعاملات تجاری ایران و سوریه
اکنون و پس از ایجاد ثبات و امنیت در سوریه، مهمترین دستور کار دو طرف در روابط فی مابین خود بحث «ارتقای سطح تعاملات تجاری» است.
این مهم امروز میتواند با افزایش نقش و مشارکت ایران در «بازسازی سوریه» محقق گردد، چرا که در حال حاضر بازسازی برخی زیرساخت‌ها از جمله جاده‌ها،نیروگاه‌ها، سدها و … جزو دستورکارهای مهم سوریه است و بدین منظور شرکت‌های ایرانی با توجه به توان و تجربه ای که در این قبیل موضوعات عمرانی و سازندگی دارند، می‌توانند بسیار مفدی و موثر واقع شوند.
در این خصوص هم «آیت‌الله رئیسی» در دیدارش با «بشار اسد» رئیس جمهور سوریه با تاکید بر حمایت و کمک ایران به تحقق صلح پایدار، ثبات و آرامش در سوریه، گفت: جمهوری اسلامی همانطور که در مبارزه با تروریسم در کنار دولت و ملت سوریه ایستاد، در عرصه آبادانی و پیشرفت نیز در کنار برادران سوری خود خواهد ماند.
با وجود ظرفیت های گسترده همکاری های تجاری میان دو طرف، «چرا ایران نباید جزو ۵ شریک اول تجاری با سوریه» و در میان کشورهایی چون امارات، عربستان، ترکیه، لبنان و مصر قرار داشته باشد؟
اما جای امیدواری است که با سفر رئیس جمهور به سوریه اتفاقات مثبتی را در این موضوعات شاهد باشیم، در همین خصوص «امضا برنامه جامع همکاری‌های راهبردی و بلندمدت ایران و سوریه و ۱۴ سند همکاری» دیگر به امضای روسای جمهور و مقامات عالی دو کشور نوید بخش آینده ای روشن است.
همچنین بر اساس آمار منتشر شده میزان صادرات ایران به سوریه در سال ۱۴۰۱ به ارزش ۲۴۳میلیون دلار بوده که این آمار نسبت به سال ۱۴۰۰ در مدت مشابه که حدود ۲۱۸ میلیون دلار بوده حدود ۱۱.۴ درصد افزایش داشته، به تعبیر دیگر «دولت سیزدهم» بر خلاف رویه ای که در هشت سال گذشته آن حکمفرما بوده، نسبت به استفاده از ظرفیت بازار سوریه و دیگر کشورهای منطقه اهتمام خوبی را داشته است.
تلاش دیپلماتیک ایران در قالب گفتگوهای آستانه
پس از آنکه شرایط در سوریه عادی شد و نیروهای تروریستی از آن کشور پاکسازی شدند و به عبارتی ثبات امنیتی در آن کشور ایجاد شد، فرآیند تلاش های دیپلماتیک ایران در راستای ایجاد ثبات و امنیت در سوریه نیز آغاز شد.
در این ارتباط، اواخر اسفند ماه ۱۳۹۵ بود که ایران، روسیه و ترکیه به عنوان «سه کشور ضامن» در آستانه قزاقستان گفتگوهایی را آغاز کردند که هدف اصلی آن انجام اقداماتی در جهت گسترش هر چه بیشتر صلح و امنیت در آن کشور بود.
بدین منظور، چندین دور گفتگو میان اعضای هیات های سه کشور ضامن برگزار شد که نتایجی از جمله تعیین چهار منطقه برای کاهش تنش در سوریه، تشکیل کمیته قانون اساسی و همچنین دعوت از مخالفان و بازیگران دیگر به عنوان عضو ناظر در آن نشست را، در برداشت.
از مذاکرات چهارجانبه مسکو تا سفر رئیس جمهور به دمشق
«دولت سیزدهم» همواره بر این موضوع تاکید کرده که سیاست خارجی خود را بر مبنای توجه بیشتر و اولویت دادن به منطقه بنا نهاده و گام های موثری نیز در این خصوص برداشته که از جمله مهمترین آنها، «توافق عادی سازی روابط با ریاض» است که متعاقب آن بهبود روابط سیاسی با برخی دیگر از کشورهای منطقه را هم میتوان متصور بود.
در همین راستا، با در نظر گرفتن سیاست خارجی تعامل گرایانه و منطقه محور ایران و البته با توجه به نزدیکی روابط تهران با مسکو و دمشق، حضور «هیات های دیپلماتیک و نظامی ایران» در مذاکرات چهارجانبه روسیه به منظور بهبود روابط میان سوریه و ترکیه قابل تفسیر است.
همچنین سفر اخیر آیت الله رئیسی به سوریه که پس از ۱۳ سال انجام گرفت و توافقات اقتصادی میان دو طرف که به عقیده بسیاری از کارشناسان میتواند نقطه عطفی در جهت ارتقای سطح همکاری های میان ایران و سوریه به حساب آید و البته شتاب گرفتن تعاملات تجاری دو طرف را در پی خواهد داشت، اقدامی جدی به منظور تکمیل گام های مطرح شده در سطور فوق قلمداد می شود.
از آنجا که سیاست کلان ایران در قبال منطقه ایجاد و گسترش صلح، ثبات و امنیت در میان کشورها بوده و هست و در این راستا هزنیه های بسیاری را نیز تا کنون متقبل شده، نزدیکی و بهبود روابط میان همسایگان به ویژه سوریه و ترکیه در راستای تامین حداکثر منافع و امنیت ملی ایران خواهد بود.
بنابراین، پُر واضح است که ایران از تمام ظرفیت دیپلماتیک خود جهت به نتیجه رسیدن «مذاکرات چهارجانبه مسکو» و بهره بردن از «سفر رئیس جمهور به سوریه» استفاده خواهد کرد.