به گزارش کمال مهر، رئیس جمهور در حالی شب گذشته وارد ونزوئلا شد که بامداد دیروز در صدر هیأتی سیاسی و اقتصادی و در راستای تقویت روابط با کشورهای دوست و همسو، عازم منطقه امریکای لاتین شده بود تا با مقامات ونزوئلا، نیکاراگوئه و کوبا دیدار کند؛ کاراکاس اولین مقصد سفر پنج روزه آیت‌الله رئیسی است. آیت‌الله رئیسی در سومین سفر خارجی خود در سال ۱۴۰۲ بامداد دوشنبه – ۲۲ خرداد – با بدرقه معاون اول و برخی دیگر از مسئولان، تهران را به مقصد منطقه امریکای لاتین ترک کرده است. این سیزدهمین سفر خارجی آیت‌الله رئیسی در ۲۱ ماه اخیر است. حسین امیرعبداللهیان وزیرامور خارجه، غلامحسین اسماعیلی رئیس دفتر رئیس جمهور، جواد اوجی وزیر نفت، محمدرضا آشتیانی وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، بهرام عین اللهی وزیر بهداشت و محمد جمشیدی معاون سیاسی دفتر رئیس جمهور از جمله همراهان آیت‌الله رئیسی در این سفر هستند.
در سفر آیت‌الله رئیسی به کشورهای ونزوئلا، نیکاراگوئه و کوبا با هدف ارتقای سطح روابط و گسترش تعاملات، اسناد همکاری در حوزه‌های مختلف بین مقامات ایرانی و این سه کشور به امضا می‌رسد. نشست با تجار و فعالان اقتصادی بومی و ایرانی از دیگر برنامه سفر پنج روزه رئیس جمهور به این منطقه خواهد بود.
ارتباط راهبردی ایران با کشورهای مستقل امریکای لاتین
رئیس جمهور صبح دوشنبه پیش از عزیمت به ونزوئلا، با بیان اینکه این سفر به دعوت رسمی رؤسای جمهور ونزوئلا، نیکاراگوئه و کوبا انجام می‌شود، گفت: امروز عمده کشورهای منطقه امریکای لاتین کشورهایی هستند که می‌خواهند مستقل زندگی کنند و روحیه آزادی‌خواهی، استقلال‌طلبی و مقاومت در مقابل نظام سلطه وجه مشترک کشورهایی است که در این منطقه با جمهوری اسلامی ایران ارتباط خوبی دارند.
رئیس جمهور ارتباط بین ایران و کشورهای مستقل در امریکای لاتین را ارتباطی راهبردی توصیف و تصریح کرد: موضع مشترک جمهوری اسلامی ایران و ۳ کشور ونزوئلا، نیکاراگوئه و کوبا، ایستادگی در مقابل نظام سلطه و مقابله با یکجانبه‌گرایی است.
توسعه مطلوب تعاملات
آیت‌الله رئیسی با بیان اینکه در سال‌های گذشته همواره روابط خوبی میان ما با این کشورها برقرار بوده است، افزود: ایران علاوه بر روابط دوستانه سیاسی، اقتصادی و تجاری با ونزوئلا، نیکاراگوئه و کوبا، در عرصه انرژی نیز با این کشورها همکاری‌های خوبی داشته و در ۲ سال گذشته تعاملات فیمابین در حوزه‌های صنعتی، کشاورزی، علمی و فناوری و پزشکی و درمانی نیز به شکل مطلوبی توسعه یافته است.
صدور خدمات فنی و مهندسی
رئیس جمهور صدور خدمات فنی و مهندسی را نیز از دیگر زمینه‌های همکاری میان ایران و این ۳ کشور برشمرد و اظهار داشت: این کشورها و البته کشورهای همسایه و دیگر کشورهای دوست و همسو با ایران همواره نسبت به بهره‌گیری از توانمندی‌های ایران در زمینه فنی و مهندسی اظهار علاقه‌مندی، تمایل و رضایت کرده‌اند.
دکتر رئیسی با بیان اینکه کشورهای منطقه امریکای لاتین از ظرفیت‌های متنوع و متعددی برخوردارند، خاطرنشان کرد: در جمهوری اسلامی ایران نیز به برکت انقلاب اسلامی و به برکت مردم، ظرفیت‌های خوبی وجود دارد که تبادل آنها می‌تواند در گسترش و تقویت روابط و همکاری‌ها با کشورهای منطقه امریکای لاتین و دیگر کشورهای همسایه، دوست و همسو مؤثر باشد و تعاملات بین‌المللی میان این کشورها را نیز تقویت کند.
رئیس جمهور اظهار امیدواری کرد که با توجه به رویکرد تقویت روابط با کشورهای همسایه، دوست و همسو در دولت سیزدهم، رایزنی‌ها و امضای تفاهمنامه‌ها در این سفرها، نقطه عطف و گام مؤثری در جهت ارتقای سطح روابط با این ۳ کشور منطقه امریکای لاتین باشد.
سکاندار وزارت نفت در راه امریکای لاتین به همراه سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری، با هدف تقویت همکاری‌های انرژی با سه کشور این منطقه، مقصد نخست، کاراکاس، پایتخت کشور ونزوئلا.
از توسعه و تولید در میدان‌های نفت و گاز، ارتقا و نوسازی پالایشگاه‌ها و بهره‌گیری از ظرفیت‌های پالایشگاهی، صدور خدمات فنی مهندسی و انتقال فناوری و توسعه بازارهای صادراتی نفت خام و میعانات گازی و فرآورده‌های نفتی از مهم‌ترین محورهای سفر جواد اوجی به منطقه امریکای لاتین به شمار می‌رود.
جواد اوجی پیش‌تر نیز به کشورهای امریکای لاتین سفر کرده بود.
ونزوئلا واقع در امریکای لاتین، به عنوان یکی از نقاط مهم کانون دیپلماسی وزارت نفت در دولت سیزدهم به شمار می‌رود.
ایران و ونزوئلا در دولت سیزدهم، مسیر تازه‌ای را برای گسترش همکاری‌های خود در پیش گرفته‌اند.
در جریان سفر اردیبهشت‌ماه سال گذشته جواد اوجی وزیر نفت ایران به ونزوئلا، قرارداد و تفاهمنامه‌های متعددی در زمینه توسعه و تولید در میدان‌های نفت و گاز و بهره‌گیری از ظرفیت‌های پالایشگاهی و صدور خدمات فنی مهندسی به امضا رسید.یکی از این قراردادها، تعمیرات اساسی و راه‌اندازی پالایشگاه ال‌پالیتوی ونزوئلا با مبلغ ۱۱۰ میلیون یورو بوده که این قرارداد با هدف تعمیرات اساسی، راه‌اندازی و تکمیل ظرفیت عملیاتی یک واحد پالایشگاهی ۱۴۰ هزار بشکه‌ای در روز در ونزوئلا به امضا رسیده است.
ایران با سیاست پالایشگاه‌داری فراسرزمینی و بازارسازی برای نفت خام خود، تحولی بزرگ در زمینه تجارت نفت خام خود ایجاد کرده است.
سرمایه‌گذاری ایران در پالایشگاه‌های فراسرزمینی در کنار تسهیل در امور تجارت نفت برای کشور، روابط سیاسی کشور را با سایر کشورها بشدت مستحکم‌تر خواهد کرد.
جواد اوجی وزیر نفت گفته است که فرآورده‌های نفتی با توجه به نیازی که در سراسر دنیا وجود دارد، تحریم‌ناپذیر است، بنابراین استفاده از ظرفیت پالایشگاه‌های فراسرزمینی در کشورهای مختلف یکی از محورهای اصلی در وزارت نفت بوده و خوشبختانه چند مورد هم انجام شده است و اکنون نفت ایران در این پالایشگاه‌ها فرآورش می‌شود.
از سرمایه‌گذاری نفتی ایران در بخش فراسرزمینی، به عنوان تحقق یکی از آرزوهای ۴۴ ساله ایران آن هم در زیر گوش ایالات متحده امریکا یاد می‌شود.
گفته می‌شود که پس از پالایشگاه در ونزوئلا، ایران در زمینه تعمیر پالایشگاه «پاراگوانا»، بزرگ‌ترین پالایشگاه نفتی این کشور هم با ظرفیت ۹۵۵ هزار بشکه در روز آماده می‌شود.
سرمایه‌گذاری در پالایشگاه نیکاراگوئه، پالایشگاه‌های ازبکستان و پالایشگاهی در سوریه هم از دیگر برنامه‌های مهم ایران در پالایش فراسرزمینی خواهد بود.
گزارش‌ها نشان می‌دهند که ایران با صدور خدمات فنی- مهندسی و احیای ظرفیت و ساخت ۳ پالایشگاه «سینفوئگس کوبا»، «رویای آرمانی بولیوار نیکاراگوئه» و «کاردون ونزوئلا» ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار بشکه در روز می‌تواند برای صادرات نفت خود بازارسازی کند.
با روی کار آمدن دولت سیزدهم، راهبرد وزارت نفت در صادرات نفت ایران از تعلل برای به ثمر رسیدن مذاکرات برجامی به دیپلماسی فعالانه انرژی از طریق بازارسازی نفت تغییر کرد.
همین موضوع موجب شد که بنابر گزارش منابع رسمی داخلی و مؤسسات خارجی، صادرات نفت ایران ۲ برابر شود.
جواد اوجی، وزیر نفت گفته که روند تولید در صنعت نفت ایران با روی کار آمدن دولت سیزدهم افزایشی است، اکنون تولید نفت ایران به بیش از ۳ میلیون بشکه افزایش یافته و صادرات نفت ایران نسبت به ابتدای دولت ۲ برابر شده است.مؤسسه کپلر و ورتکسا، صادرات نفت ایران در ابتدای دولت سیزدهم را حدود ۶۵۰ هزار بشکه در روز دانسته که طبق آخرین گزارش بلومبرگ، به اعداد ۱.۳ الی ۱.۴ میلیون بشکه در روز در ماه پایانی ۲۰۲۲ رسیده است یعنی تقریباً دو برابر شده است.
نسخه جهش صادرات نفت ایران
اما بازارسازی نفت به عنوان نسخه جایگزین برجام چیست که منجر به جهش صادرات نفت ایران در تحریم شده است؟
محمدصادق جوکار، رئیس مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی در گفت‌وگو با فارس با توضیح راهبرد بازارسازی نفت اظهار داشت: الگوی فروش نفت ایران در دولت یازدهم و دوازدهم همانند الگوی قرن بیستمی بود، با بازگشت تحریم‌ها با کاهش صادرات نفت مواجه شدیم، الگوی قرن بیستمی یعنی اینکه متولیان امر در وزارت نفت همچنان فکر می‌کردند دست برتر با عرضه‌کنندگان است درحالی که معادلات بازار نفت تغییر کرده بود.
یکی از سیاست‌هایی که ذیل بازارسازی نفت تعریف می‌شود، عبارت است از خرید تقاضا یاBuy demand . در این سیاست، کشورهای صادرکننده با سهامداری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی، آنها را به مقصد اصلی فروش نفت خود تبدیل می‌کنند.
البته پیگیری این سیاست‌ها صرفاً محدود به کشورهای تحریم‌شده مثل ایران نیست، بلکه مابقی عرضه‌کنندگان نیز برای ایمن‌سازی فروش نفت خود در برابر تهدیدهای مختلف از سهامداری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی و سیاست خرید تقاضا استفاده می‌کنند.
در دولت سیزدهم سیاست خرید تقاضا برای نخستین بار در شرایط تحریم در اردیبهشت‌ماه سال گذشته و در سفر جواد اوجی وزیر نفت به ونزوئلا مورد استفاده قرار گرفت.
در این سفر ۸ قرارداد و تفاهمنامه بین ایران و ونزوئلا در حوزه نفت و کشاورزی امضا شد که از جمله مهم‌ترین آن، قرارداد ۱۱۰ میلیون یورویی بازسازی و تعمیرات اساسی پالایشگاه ال‌پالیتو ونزوئلا بود که منجر به صادرات ۱۰۰ هزار بشکه نفت ایران به این پالایشگاه فراسرزمینی شد.
بعد از اجرای این قرارداد، رویترز در گزارشی با عنوان «Iran boosts crude supply to Venezuela for refining, freeing up exportable oil» اعلام کرد که ایران در حال افزایش عرضه نفت خام خود به ونزوئلا است و ماهانه ۴ میلیون بشکه نفت به پالایشگاه‌های این کشور صادر می‌کند.
حال بعد از موفقیت دولت سیزدهم در بازارسازی نفت با روش خرید تقاضا در پالایشگاه ال‌پالیتو، گام‌های بعدی نیز آماده برداشتن برای سهامداری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی در کشورهای امریکای لاتین است.
آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی دوشنبه (۲۲ خرداد) در رأس هیأتی عالی‌رتبه عازم امریکای لاتین شد و بنابر اخبار واصله ایران برای سهامداری در ۳ پالایشگاه جدید «سینفوئگس کوبا»، «رویای آرمانی بولیوار نیکاراگوئه» و «کاردون ونزوئلا» اقدام خواهد کرد که منجر به بازارسازی برای صادرات ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار بشکه نفت ایران خواهد شد.
پالایشگاه سینفوئگس کوبا (Cienfuegos) یک تأسیسات مربوط به دوران شوروی سابق است که برای استفاده از نفت خام روسیه پیکربندی شده که بعداً توسط شرکت نفت ونزوئلا برای تبدیل روزانه ۶۵ هزار بشکه نفت ونزوئلا به محصولات پالایش شده برای بازار داخلی و صادرات کوبا ارتقا یافت.
این پالایشگاه حاصل سرمایه‌گذاری مشترک کوبا با ونزوئلاست اما از آگوست ۲۰۱۷، پالایشگاه سینفوئگوس به عنوان یک نهاد کاملاً دولتی کوبا فعالیت می‌کند.هم‌اکنون به دلیل فرسودگی توان عملیاتی این پالایشگاه به ۴۰ هزار بشکه کاهش یافته که ایران می‌تواند برای احیای آن و صادرات نفت خود اقدام کند.
پالایشگاه بولیوار نیکاراگوئه
فاز نخست پالایشگاه ۱۵۰هزار بشکه‌ای رویای آرمانی بولیوار نیکاراگوئه مربوط به احداث مخازن ذخیره‌سازی بود که ساخته شده اما فازهای بعدی مربوط به تأسیسات پالایشگاهی به دلیل نبود سرمایه متوقف مانده است.
میزان سرمایه‌گذاری لازم برای تکمیل این طرح ۴.۷ میلیارد دلار برآورد می‌شود و راهکارهایی برای تأمین مالی آن با تلفیق ظرفیت ایران و نیکاراگوئه وجود دارد. سال گذشته نیز تفاهمنامه تکمیل این پالایشگاه بین دو کشور امضا شد.
دانیل اورتگا، رئیس جمهور نیکاراگوئه در سفر سال گذشته وزیر نفت ایران به این کشور با اشاره به امضای یادداشت تفاهم میان شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران و وزارت انرژی و معدن نیکاراگوئه گفت: بر اساس این تفاهمنامه امکان تکمیل و ساخت پتروپالایشگاه نفت جدید در کشور نیکاراگوئه بررسی خواهد شد، البته زمین و تأسیسات اساسی برای ایجاد این پالایشگاه از سال‌ها پیش وجود دارد که به‌دلیل تحریم‌های امریکا نیمه‌کاره رها شده است.
پالایشگاه کاردون ونزوئلا
واحد پالایشگاهی ۳۱۰ هزار بشکه‌ای کاردون ونزوئلا ذیل مجتمع پالایشی پاراگوانا با ظرفیت ۹۵۵ هزار بشکه تعریف می‌شود. چندی پیش رویترز از امضای قرارداد ۴۶۰ میلیون یورویی بین ایران و ونزوئلا برای احیای ظرفیت این پالایشگاه در آینده‌ای نزدیک خبر داد.
این پالایشگاه با نصف ظرفیت کار می‌کند و پس از تجربه موفق احیای پالایشگاه ال‌پالیتو می‌تواند به عنوان گام بعدی همکاری دو کشور اجرایی شود.
واقعیت این است که سرمایه‌گذاری ایران در پالایشگاه‌های فراسرزمینی، این امکان را فراهم می‌کند تا ایران با وسعت و نفوذ بیشتری فرآورده‌های نفت خام خود در آن کشورها را پالایش کند و پس از عرضه در بازار، ارزآوری خوبی هم برای کشور خواهد داشت.