به گزارش کمال مهر، تأکید رئیس جمهور در موضوع آب سیستان و بلوچستان و حقابه ایران و مسئله آب هیرمند در روزهای اخیر به تیتر یک رسانه‌ها تبدیل شده است.
مرور اتفاقات و صحبت‌های رخ‌داده طی روزهای اخیر می‌تواند اهمیت این مسئله برای جمهوری اسلامی ایران را مشخص کند.
* واکاوی اتفاقات حقابه سیستان در یک هفته اخیر
روز یکشنبه ۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۲ در حاشیه هیئت دولت رئیس‌جمهور با تاکید بر لزوم احقاق حق مردم به وزیر امور خارجه و وزیر نیرو دستور داد تا به سرعت مسئله حقابه ایران را تا تحویل کامل از سوی حاکمان افغانستان پیگیری کنند.
پس از این دستور رئیس جمهور، وزیر نیرو در قالب مصاحبه‌ای عنوان کرد: پس از دستور رئیس‌جمهور به منظور تسریع در روند حل مسأله شرق کشور، جلسه‌ای با حضور همه دستگاه‌های ذی‌ربط با محوریت پیگیری حقآبه قانونی هیرمند برگزار می‌شود.
پس از برگزاری این جلسه مهم، وزیر نیرو بار دیگر در بیان تصمیمات اخذ شده در این جلسه گفت: مطابق گزارش‌های ارائه شده در این جلسه، دولت طالبان متعهد به عملیاتی کردن معاهده هیرمند و پرداخت حقابه ایران بر اساس این معاهده شده است.
محرابیان تاکید کرد: دولت برای تامین منابع آب هیرمند گام‌های جدی تعریف کرده و بر اساس برنامه‌ریزی انجام شده ما حقابه ایران از رود هیرمند را وصول خواهیم کرد.
در این میان وزیر امور خارجه کشورمان و سفیر ایران در افغانستان با سفر به منطقه به منظور رسیدن به بهترین راه حل گفت‌وگویی با مردم ترتیب دادند.
در این میان اوج اخبار پیرامون مسئله هیرمند، در سخنرانی رئیس‌جمهور ایران در سفر به استان سیستان و بلوچستان نمایان شد. در این سفر، سید ابراهیم رئیسی ضمن دادن اخطار به حاکمان افغانستان تاکید کرد: اگر کارشناسان ما کمبود آب را تایید کنند حرفی نداریم وگرنه اجازه نخواهیم داد حق مردم ما تضییع شود؛ حرف من را جدی بگیرید تا بعداً گلایه نکنید.
پس از اظهارات منطبق بر قوانین بین‌المللی و مطابق عهدنامه ۱۳۵۱ هیرمند توسط رئیس جمهور، طالبان در پاسخ به سخنان رئیس‌جمهور اعلام کرده بود «از اینکه در سال‌های اخیر در افغانستان و منطقه خشکسالی رخ داده و سطح آب پایین آمده است، به‌شمول دریای هلمند تعداد زیادی از ولایات و مناطق کشور از خشکسالی رنج می‌برند و آب کافی وجود ندارد.» در بخش دیگری از این جوابیه آمده است: «اما به شرطی که ذخایر آبی ما به حدی برسد که اگر آن را به ایران رها کنیم، صدها کیلومتر را در رودخانه خشک هیرمند طی می‌کند و به ایران می‌رسد. در حال حاضر در سد کمال خان آبی وجود ندارد و اگر آب سد کجکی رها شود به آن‌جا نخواهد رسید»
* طالبان در بیانیه وجود آب در سد کجکی را تایید کرد
به گزارش فارس، بررسی دقیق توضیحات طالبان نشان از برخی تناقض‌گویی‌ها دارد که در ادامه این گزارش به استناد اظهارنظر کارشناسان مختلف به آن می‌پردازیم.
در این راستا، پژمان تیموری، کارشناس مسائل هیدروپلتیک بیان اتفاقات اخیر انجام شده پیرامون حقابه هیرمند و بیانیه طالبان اظهار داشت: طالبان در خط آخر این بیانیه به وضوح عنوان کردند که در سد کجکی آب وجود دارد و همین سند نشان می‌دهد که آن‌ها با وجود داشتن آب اقدامی به رهاسازی آن انجام نمی‌دهند.
تیموری گفت: رئیس جمهور در حالی که برای افتتاح چند پروژه راهبردی میان ایران و پاکستان به سیستان و بلوچستان سفر کرده و قرار ملاقات با نخست وزیر پاکستان را دارد، از افغانستان می‌خواهد که حقابه را پرداخت کند و این یک پیام مهم دارد؛ پیام مهم این است که ایران به دنبال تقویت وحدت میان کشورها به منظور سرعت گرفتن مسیر توسعه غرب آسیا و ارتقای رفاه مردم کل منطقه است و هر کشور منطقه در صورت همکاری با ایران می‌تواند یک گام به توسعه و ارتقای رفاه ملت خود نزدیک شود.
این کارشناس مدیریت منابع آب تاکید کرد: ایران برای نشان دادن حسن نیت و صحت سنجی اقدام افغانستان تقاضای حضور کارشناس در مسیر رودخانه هیرمند به ویژه بالادست سد کجکی را کرده است در حالیکه حاکمان افغانستان به مسئله حقابه هیرمند تاکید کرده‌اند.
*رد ادعای طالبان با تجربه رهاسازی آب در سال‌های گذشته
علاوه بر مسئله اعتراف حاکمان افغانستان به وجود آب در سد کجکی، یک مسئله دیگر در مورد سد کجکی توجهات را به خود جلب می‌کند. طالبان عنوان کرده است که «امارت اسلامی یکبار دیگر تعهد می‌سپارد که با در نظر داشت موافقتنامه آب هلمند تمام تلاش خویش را به خرج می‌دهد که آب تعهد شده به مردم ایران برسد، اما به این شرط که ذخایر آب ما به اندازه‌ای برسد که اگر آن را به ایران جاری بسازیم و در دریای خشک هلمند صدها کیلومتر مسیر را طی کند، به آن کشور برسد.»
این در حالیست که مطابق شواهد موجود پیشتر رهاسازی آب از سمت سد کجکی به ولایات هلمند و نیمروز در مسیر رسیدن آب به ایران در دستور کار قرار گرفته است.
در تاریخ ۳۰ فروردین سال ۱۳۹۷ یعنی دقیقا در فصلی که در آن قرار گرفتیم، وزارت انرژی و آب افغانستان در قالب خبری عنوان کرده است که از بند کجکی در هر ثانیه ۱۰۰ متر مکعب آب به مدت ۱۰۰ روز رهاسازی شده که بر اساس یک تفاهم‌نامه میان ۲ ولایت افغانستان، ۶۰ متر مکعب در ثانیه آب به ولایت هلمند و ۴۰ متر مکعب در ثانیه آب به ولایت نیمروز می‌رسد.
در حالی طالبان ادعا کرده در صورت رهاسازی آب موجود در سد کجکی آب به ایران نمی رسد که در زمان مشابه با رهاسازی آب به در رودخانه هیرمند، آب را به ولایت نیمروز در مرز ایران رسانده است.
* ادعای طالبان علم هیدرولیک را زیر سوال می‌برد
در این راستا، سینا شاهرخی کارشناس مسائل هیدروپلتیک می‌گوید: طالبان ادعایی مطرح کرده که همه علم هیدرولیک را زیر سوال می‌برد و مضافا اینکه تجربه رهاسازی آب در همین فصل و با همین شرایط رودخانه به مدت ۱۰۰ روز وجود داشته است.
این کارشناس منابع آب گفت: رهاسازی ۱۰۰ متر مکعب آب در ثانیه به مدت ۱۰۰ روز معادل ۸۶۴ میلیون متر مکعب آب می‌شود که دقیقا منطبق بر حقابه ایران است و وقتی این اتفاق برای حل مسائل افغانستان در فرودین و اردیبهشت ۹۷ انجام شده یعنی در سال ۱۴۰۲ نیز قابلیت انجام دارد.
به گزارش فارس، ایران همواره در قبال رفتار با همسایگان خود موضع اتحاد و حفظ روابط را در پیش گرفته و این مسئله در دولت سیزدهم با رویکرد دیپلماسی منطقه‌ای تقویت شده است. در این میان در صورت احترام افغانستان به معاهدات بین المللی می‌توان انتظار داشت که زمینه تقویت همکاری دو کشور در جهت ارتقا رفاه مردم افغانستان در دستور کار قرار گیرد.