بنا بر نظر شیخ طوسی، جناب عبدالعظیم، از اصحاب امام هادی و امام حسن عسکری علیهما السلام می باشد۱ و اینکه آیا محضر امام جواد علیه السلام را نیز درک کرده یا نه میان دانشمندان علم رجال۲ اختلاف است. شیخ صدوق نیز درباره ایشان عبارت «کان مرضیّا» دارد که یعنی مورد رضایت بوده است.۳

گرچه جناب ابوالقاسم عبدالعظیم حسنی از راویان حدیث هستند، امّا به نظر می آید، برجستگی ایشان به سبب معرفت ارزشمندی است که به معارف الهی داشتند. این مطلب از جریانی که شیخ صدوق در کتاب توحید خود نقل کرده است، فهمیده می شود.

قبل از آن ذکر این نکته، خالی از لطف نمی باشد که درایت (و فهم) حدیث برتر از روایت و نقل حدیث است. امام صادق علیه السلام فرمودند: یک حدیث را بفهمی، بهتر از هزار حدیث است که روایت کنی.۴

بعضی از راویان فقط زحمت نقل حدیث را متحمّل می شوند امّا برخی دیگر، فقیه ۵ نیز می باشند. جناب عبدالعظیم حسنی از قسم دوم به حساب می آید. در یکی از مواردی که ایشان به محضر مبارک امام هادی علیه السلام شرفیاب شدند، همین که چشم امام به عبدالعظیم افتاد، فرمودند:

«ای ابوالقاسم خوش آمدی، تو واقعا دوست ما هستی».

در ادامه، عبدالعظیم به امام عرض کرد: یا ابن رسول الله، می خواهم اندیشه های دینی خود را با شما در میان گذارم تا اگر مورد رضایت است، بر آن ثابت قدم بمانم تا خدا را ملاقات کنم.

امام علیه السلام رخصت دادند و عبدالعظیم حسنی به بیان اعتقادات خود پرداخت:

من معتقدم خدا واحد است و مانندی ندارد، شبیه به هیچ یک از مخلوقات نیست، در عین حال صفات خدا را تا اندازه ای می فهمیم، خدا نه جسم است و نه صورت، نه جوهر است و نه عرض، او خالق اجسام و مصوّر صورت هاست…، صاحب اختیار همه چیز است (چون خالق آنها می باشد)… من معتقدم محمّد صلّی الله علیه و آله، بنده و فرستاده خداست و خاتم انبیاء هم می باشد و پس از ایشان، نبیّ دیگری نخواهد آمد۶ (اراده الهی بر این تعلّق گرفته است)، من معتقدم امام و خلیفه و ولیّ امر بعد از رسول الله، امیرالمومنین علی بن ابی طالب علیه السلام است و بعد از ایشان نام امامان را برد تا رسید به امام هادی علیه السلام.

امام خودشان ادامه دادند: بعد از من هم پسرم حسن، امام است، امّا درباره جانشین حسن، مردم در چه وضعی خواهند بود؟

عبدالعظیم عرض کرد: مگر چگونه است؟

امام فرمودند: زیرا جانشین پسرم حسن، دیده نمی شود و بردن نام او جایز نمی باشد۷ تا بالاخره از غیبت خارج شود و عدل فراگیر را بگستراند.

عبدالعظیم عرض کرد: آقا اقرار کردم و معتقد شدم.

توجّه دارید چون در خدمت امام معصوم است به محض شنیدن مطلبی دینی، آن را می پذیرد و معتقد می شود امّا ما که در عصر غیبت به سر می بریم، محتاج بررسی های سندی و متنی روایات و سخنان نقل شده از امامان هستیم.

… در ادامه جناب عبدالعظیم به مسأله معاد و مواقف بعد از مرگ اشاره می کند و در بخش پایانی هم مهمترین وظایف و تکالیف عملی مسلمانان را نام می برد که عبارتند از: نماز، زکات، روزه، حجّ، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر.

امام هادی علیه السلام فرمودند: ای ابوالقاسم قسم به خدا، این که گفتی و توضیح دادی، همان دین خداست که خدا برای بندگانش پسندیده است۸ پس بر آن ثابت قدم بمان.

بعد در حقّ عبدالعظیم دعا هم کردند: ثبّتک الله بالقول الثّابت فی الحیوه الدنیا و فی الاخره ۹

اکنون معلوم می شود چرا جناب عبدالعظیم حسنی به جایی رسید که امام هادی علیه السلام به او فرمودند: تو واقعا دوست ما هستی.

فرازهای این حدیث شریف، احتیاج به توضیحات بیشتری دارد که باید به فرصت دیگری موکول شود.

امیدوارم از این مطلب آموزنده بهره برده باشید و خدا به ما توفیق دهد که در این زمان دوست واقعی حجّت عصر، حضرت امام مهدی عجّل الله تعالی فرجه الشریف باشیم.