کمال مهر – یقیناً در خبرهای مختلف شنیده‌اید که شاخص بورس و یا فرابورس دچار نوساناتی شده؛ و فلان محصول و کالا در این دو بازار عرضه شده است.
اما آیا تابه‌حال از خود پرسیده‌اید فرق بورس با فرابورس در چیست؟
در این گزارش سعی شده است تا شرح مختصری از تفاوت‌های دو بازار ارائه شود.
یقیناً هدف عمده شرکت‌ها ورود به بازار سرمایه و کسب سود حاصل از این بازار است؛ اما واقعیت این است که برای همه شرکت‌های فعال در کشور امکان ورود به بازار سرمایه و بورس وجود ندارد.
به همین دلیل است که بازار فرابورس مشابه بازار بورس و با همان ساختار قانونی ایجاد شده است و تنها تفاوت این دو بازار به چگونگی فرآیند پذیرش برمی‌گردد.
البته لازم به ذکر است که بازار فرابورس نسبت به بازار بورس شرایط آسان‌تری برای پذیرش داشته و همچنین انواع مختلف اوراق بهادار در آن معامله می‌شود.
تفاوت در دو بازار بورس و فرابورس
بر اساس دستورالعمل پذیرش عرضه و انتقال اوراق بهادار در فرابورس ایران، فرابورس دارای ۵ بازار اول، دوم، سوم، ابزارهای نوین مالی و پایه است.
تقسیم‌بندی این ۵ بازار به این دلیل است که پذیرش شرکت‌های سهامی عام در بازار اول و بازار دوم و پذیرش سایر اوراق بهادار صرفاً در بازار ابزارهای نوین مالی صورت می‌پذیرد.
بازار سوم جهت عرضه یکجا و پذیره‌نویسی اوراق بهادار و بازار پایه جهت درج و نقل‌وانتقال سهام شرکت‌هایی است که بر اساس الزام بند ب ماده ۹۹ قانون برنامه پنجم توسعه، مشمول ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار بوده و امکان پذیرش در یکی از بازارهای بورس یا فرابورس را ندارند.
در مقابل بازار بورس به‌طورکلی به دو بازار اول و دوم تقسیم می‌شود.
به‌عبارتی‌دیگر تشکیل این دو بازار به نحوی عملکرد فعالین را مشخص خواهد کرد؛ به این طریق که اگر شرکتی در بازار اول عملکرد خوبی نداشته باشد به بازار دوم منتقل خواهد شد و در مقابل اگر شرکتی در بازار دوم عملکرد خوبی از خود ارائه دهد به بازار اول منتقل خواهد شد.
ضمن اینکه اگر شرکتی در بازار دوم چندان رضایت‌بخش عمل نکند از بازار اخراج خواهد شد.
نحوه انجام معامله در دو بازار
نحوه انجام معامله در بازار بورس بدین طریق است که کارگزاران متولی اصلی انجام معاملات در این بازار هستند.
این کارگزاران که دارای مجوز از سازمان بورس اوراق بهادار هستند، نقش نماینده خریدار و یا فروشنده را ایفا می‌کنند.
همه کارگزاران موظف به انجام وظایف خود در چارچوب قوانین و مقررات موجود هستند و سرمایه‌گذار می‌تواند برای معاملات اوراق بهادار کارگزار خود را با توجه به معیارهایی از قبیل انجام به‌موقع سفارش، دادوستد سهام با مناسب‌ترین قیمت و نحوه ارائه خدمات جانبی انتخاب نماید.
در مقابل سرمایه‌گذاران اعم از حقیقی یا حقوقی برای انجام معاملات سهام یا سایر اوراق بهادار پذیرفته‌شده در فرابورس باید از طریق یکی از کارگزاران فرابورس اقدام کنند.
شرکت‌های کارگزاری فرابورس مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار را داشته و عضو کانون کارگزاران هستند؛ لذا سرمایه‌گذاران می‌توانند از بین آن‌ها یکی را -که همگی حکم واحد داشته- و با توجه به معیارهایی چون توانایی انجام به‌موقع سفارشات و به بهترین قیمت در کنار خدمات جنبی چون آموزش و تحلیل، انتخاب و درخواست‌های خود را برای انجام معاملات به آن‌ها ارائه کنند. کارگزاران به‌عنوان حلقه واسط بین خریدار و فروشنده عمل کرده و تمام خریدوفروش‌های سهام و اوراق بهادار در فرابورس از سوی آن‌ها انجام خواهد شد.
این کارگزاران ملزم به انجام وظایف خود در چارچوب قوانین و مقررات هستند.
لازم به ذکر است که در هر دو بازار کارگزاران بر اساس کدی که به آن‌ها تعلق می‌گیرد، وارد معامله می‌شوند.
در کدام بازار سرمایه‌گذاری کنیم؛ بورس یا فرابورس؟
همان‌طور که گفته شد شرکت‌هایی که شرایطشان برای پذیرش در بازار بورس اوراق بهادار دشوار است می‌توانند به سهولت در بازار فرابورس وارد شوند. این در حالی است که بر اساس مقررات، کلیه مزایای موجود برای شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس، برای اوراق بهادار و سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در فرابورس نیز تعریف شده‌اند و این دو بازار در عمل فرق چندانی با هم ندارند.