کمال مهر: تصور کنید در خیابان نزدیک منزلتان در حال قدم زدن هستید که ناگهان با جنازه لباس پوشیده یکی از نزدیکانتان روبرو می شوید که چند سالی است از دنیا رفته. به احتمال فراوان، اولین واکنش شما ترسیدن تا حد مرگ است و بعدش هم فرار را برقرار ترجیح می دهید اما دوستان خوبمان در منطقه توراجا اندونزی با دیدن این صحنه خیلی هم تعجب نمی کنند و اتفاقا خیلی هم به مرده های لباس پوشیده علاقمندند. آنها خودشان جنازه افراد خانواده و نزدیکان را از جایی که مخصوص مردگان است برمی دارند و در هر به گردش می برند. در واقع سعی می کنند با این کار، زندگی دوباره ای به آنها بخشیده و حضورشان را بار دیگر در کنار خود، البته با قیافه های ترسناکشان حس کنند و راه رسیدن آنها به دنیای باقی را آسانتر کنند. شاید برای ما که افرادی احساساتی هستیم، این کار خیلی خوشایند نباشد؛ ولی شرق آسیا، مهد اتفاقات عجیب و غریب است و در اندونزی این اتفاق یک رسم به حساب می آید که کلی هم برای خودش طرفدار دارد و سالانه افراد زیادی را از سراسر جهان به این منطقه می کشاند تا از نزدیک شاهد تماشای این مراسم دلخراش باشند. البته این رسم و رسوم برای خودش راه و روش به خصوصی دارد که در ادامه مطلب از آن بیشتر برایتان خواهیم گفت.
مردان کوهپایه
روستای توراجا در استان سولاوسی اندونزی قرار دارد. خود واژه توراجا از داو بخش «to» به معنای مردمان و «riaga» به معنی کوهستان تشکیل شده است. این نام را دولت هلند در ۱۹۰۹ میلادی به خاطر حضور این مردمان در نواحی کوهستانی بر آنها گذاشت. طبیعت این نقطه از اندونزی همانند دیگر نقاط این سرزمین بکر و دیدنی است و سالانه افراد زیادی برای تماشای این نواحی از سراسر جهان به آن سفر می کنند. البته تنها طبیعت آن نیست که همگان را به خود مجذوب کرده؛ بلکه رسم و رسوم عجیب و نادر آنها در برگزاری مراسم خاکسپاری مردگانشان، مسئله اصلی است. مراسمی عجیب که در نوع خود بی رقیب است. مردمان این نواحی بیشتر از افراد زنده پیرامون خود به جنازه ها و مردگان علاقمند هستند و حاضرند تمامی سرمایه شان را برای برگزاری مراسم خاکسپاری آبرومندانه خرج کنند. خاکسپاری مردگان در توراجا پرهزینه ترین کار ممکن است و تنها ثروتمندان و اشراف توانایی کافی برای قبول این همه هزینه را دارند. مراسمی که با جزییات فراوان و البته صرف زمان زیادی همراه است. البته در برخی قبلیه ها از جمله «Aluk» تنها اشراف زاداگان می توانند مراسم خاکسپاری ویژه ای داشته باشند و داشتن پول کافی دلیلی برای برگزاری مراسم نخواهد بود.
بوفالو، همراه مردگان
برای برگزاری این مراسم ابتدا زمین وسیعی انتخاب می شود تا هم مراسم را برگزار کنند و هم مهمانان را در آن جای بدهند که به این مکان در زبان محلی «rante» گفته می شود. نواختن فلوت و خواندن اشعار و نواهای غم انگیز که با گریه و زاری حضار همراه می شود از مهمترین برنامه هایی است که برای مردگان جوان و مردگان بر اثر بیماری اجرا می شود. این مراسم ممکن است برای روزها، ماه ها و حتی سال ها به طول بینجامد. پس همانطور که گفته شد باید خانواده مرده گرامی ثروت هنگفتی داشته باشند تا از پس این هزینه های گزاف بربیایند. مردمان این منطقه بر این باورند که مرگ یک اتفاق نیست؛ بلکه پرتگاهی است که با صرف زمان و گذراندن فرآیندهایی، انسان را به سرزمین ارواح یعنی «puya» رهسپار می کند. پس در مدت زمان توقف در این دنیا، جنازه ها باید در لایه های مختلفی از پارچه و مواد در «tongkonan» یا همان معبد انتظار آماده باشند. البته قبل از باندپیچی جنازه و آماده شدن برای رفتنبه دیار باقی، قدم زدن و چرخاندن آن در دهکده محل زندگی اش اهمیت فراوانی دارد. خانواده متوفی لباس بر تنش می کنندو او را در تمام دهکده می چرخانند و او را در کنار خود و افراد فامیل قرار می دهند.
البته کار به اینجا ختم نمی شود و یکی از مهمترین بخش های تشیع جنازه سر بریدن بوفالو بخت برگشته ای است که قرار است در دیار ارواح به همراه جنازه محترم برخیزد و ملازمش باشد. هر چه قدرت مالی و نژادی جنازه بیشتر باشد، بوفالوهای بیشتری برایش ذبح خواهند کرد. مردمان توراجا بر این باورند که وجود بوفالوها برای ادامه مسیر تا رسیدن به سرزمین ارواح امری ضروری است و هر چه تعداد بوفالوها بیشتر باشند این مسیر زودتر طی خواهد شد. ادامه مراسم هم با ذبح ده ها بوفالوی آبی و صدها خوک بیچاره طی خواهد شد که البته رقص و آواز جوانان توراجایی بخش جدایی ناپذیر این بخش خواهد بود.
خون بوفالو مهم است
در توراجا به خون بوفالو یک جور ارزشمندی نگاه می شود، آنقدر که خون بوفالوها را با استفاده از ساقه های گیاه بامبو از بدن این جانوران جدا می کنندو نگاه می دارند. تعدادی از این حیوانات هم به عنوان هدیه به مهمانان واگذار می شوند تا دینی گردن خانواده مرحوم باقی نماند. به جان هم انداختن خروس جنگی ها هم قسمت بعدی این سریال است که صاحب عزا، دلیل آن را جوشش خون روی زمین توسط این پرندگان می داند. در بعضی ضوابط این رسم آمده که کشتن حداقل سه مرغ و خروس هم برای اجرای صحیح مراسم لازم است تا روح متوفی آرامش بگیرد و مسیر خود را طی کند. سه روش مختلف برای دفن جنازه در این منطقه وجود دارد؛ جنازه ممکن است در یک غار یا سنگ تراشیده شده قرار گیرد یا روی یک تخته سنگ حلق آویز شود و در معرض تماشا قرار گیرد که بسته به ژستی که جنازه برای ادامه زندگی در دنیای پس از مرگ لازم دارد به آن شکل خواهند داد.
جنازه های در قبرهایی که عاری از تخته سنگ باشد دفن خواهند شد. ساخت قبر هم بسیار پرهزینه است و ممکن است تا چندین ماه به طول انجامد. در برخی نواحی قبرهایی پیدا می شوند که آنقدر جا دارند که کل خانواده را در آن قرار می دهند. معمولا پیکره ای چوبی به نام «تانوتا» هم جلوی قبر جای خواهد گرفت؛ به نحوی که به تماشای بیرون از آن بنشیند. جنازه کودکان و نوزادان هم ممکن است با طناب زیر یک تخته سنگ یا درخت آویزان شود. این فرآیند حلق آویز شدن ممکن است تا سال ها به طول بینجامد تا اینکه طناب بپوسد و جنازه به روی زمین سقوط کند. جالب ترین بخش این مراسم که هر سال در ماه آگوست انجام می شود، برخاستن جنازه ها از قبرهایشان است.
انتظار در لیست یونسکو
خبر عجیب و غریب بودن این مراسم تا حدی گسترش یافته که سازمان جهانی یونسکو از سال ۲۰۰۹ میلادی لیستی ۱۰ بخشی از نقاط مختلفی که این جریانات در آن رخ می دهد تهیه کرده و در لیست انتظار ثبت آثار جهانی قرار داده است. تونگ کونان (خانه دفن)، انبار نگهداری مردگان (الانگ)، گورستان، محل اجرای مراسم، جنگل بامبو و مرتع نگهداری بوفالوها و خوک ها از مهمترین این نقاط محسوب می شوند.
یکی از مهمترین دلایلی که پای این رسم و رسوم را به این فهرست باز کرده، حفظ و بقای آن تا زمان حال است. حفظ و بقای یک رسم و ادامه آن برای یونسکو اهمیت فراوانی دارد؛ ولی این را هم باید در نظر داشت که تمامی ده نقطه این فهرست ویژگی های اصلی برای ثبت در آن را ندارند ولی احتمال اینکه برخی از نقاط این مراسم در فهرست آثار جهانی ثبت شود زیاد است؛ آن هم به این دلیل که این نقاط در دیگر نواحی جهان وجود ندارند و یگانه اند.
این رسم و شکل کنونی آن نزدیک به ۷۰۰ سال یا بیشتر قدمت دارد. البته جنگ هایی که در قرن هفدهم میلادی رخ داد آسیب های فراوانی به تزئینات قبرها و جنازه های مردمان این سرزمین وارد کرد؛ به همین خاطر از آن زمان تراجاها تزئینات کمتری در آرایش محل کفن و دفن مردگان خود صورت می دهند تا هزینه هایشان بر اثر یک اتفاق بر باد نرود. آنها به تازگی جنازه ها را روی تخته سنگ های مرتفع تری می گذارند تا از بعضی آسیب ها به دور بمانند. تمامی این تغییرات نشان دهنده این هستندکه رسم و رسوم هم در خور نیاز و در طول زمان تغییر می کنند تا بتوانند به بقای خود ادامه بدهند.
مجله دانستنیها