طبق آخرین آمار منتشر شده درباره وضعیت نزاع و درگیری در یک سال گذشته، بیش از نیم میلیون نزاع بین مردم در سال ۹۲ به وقوع پیوسته است که از این آمار پایتخت‌نشین‌ها در رتبه اول نزاع و درگیری قرار دارند. این در حالی است که بسیاری از کارشناسان و جامعه‌شناسان اجتماعی با توجه به آمار منتشر شده نسبت به کاهش آستانه تحمل مردم در کشور و آسیب‌های ناشی از آن هشدار می‌دهند.
دکتر امان‌الله قرایی‌مقدم با اشاره به اینکه خشونت در درون جامعه فرو رفته است، می‌گوید: در جامعه از مسئولان گرفته تا افراد معمولی در بیانشان خشونت وجود دارد. خشونت در درون جامعه زاده می‌شود. خشونت کلامی یکی از ۴ نوع خشونتی (خشونت جسمی، جنسی، اقتصادی و کلامی) است که می‌تواند در یک جامعه ساری و همه‌گیر شود. بلند و تند صحبت کردن، توهین، گفتار بد، برچسب زدن، به روش غیراخلاقی چیزی را تحت‌تاثیر قرار دادن و… خشونت کلامی است.
او با بیان اینکه این روزها خشونت را در کجای جامعه مان نمی‌بینید؟ می‌افزاید: نمایندگان مجلس را ببینید که وقتی در صحن علنی مجلس حرف می‌زنند انگار دعوا دارند، راننده با مسافر، کارمند با مراجعه کننده به ادارات، سریال‌های تلویزیونی، فیلم‌های سینمایی، اخبار و… همه به نوعی اشاعه دهنده خشونت است.
براساس آماری که درباره نزاع در ۱۰ ماه گذشته منتشر شده است، بیش از نیم میلیون تن از ایرانیان از ابتدای سال ۹۲ تا پایان دی ماه به دلیل نزاع به مراکز پزشکی قانونی سراسر کشور مراجعه کرده‌اند. در ۱۰ ماه امسال ۵۲۱ هزار تن شامل ۱۵۷ هزار و ۹۸۹ زن و ۳۶۳ هزار و ۱۶۸ مرد به علت معاینات نزاع به مراکز پزشکی قانونی مراجعه کرده‌اند.
گرچه به این آمار باید شمار افرادی که از مراجعه پزشکی قانونی یا طرح شکایت خودداری کرده‌اند را نیز اضافه کرد اما جمع‌آوری این آمار با توجه به در دسترس نبودن همه موارد غیر‌ممکن است .
محسن ایمانی، کارشناس اجتماعی در این باره می‌گوید:وقوع این حجم از نزاع معلول یک عامل مهم محیطی است و زندگی‌های پرهیاهوی شهری کنونی و تغییراتی که این نوع از زندگی برای افراد دارد می‌تواند از عوامل تشدید‌کننده کاهش آستانه تحمل مردم باشد.
ایمانی آلودگی هوا، سرو صداهای ناهنجار شهری، ازدحام و ترافیک را نیز از دیگر عوامل موثر در کاهش آستانه تحمل می‌داند.
بنابراظهارات وی، مشکلات اقتصادی نیز می‌تواند در این روند اثرگذار باشد اما باید با انجام آموزش، سطح آستانه تحمل جامعه را بالا برد.
عواملی که موجب بالا رفتن تحمل و صبر انسان می شود عبارتند از:
۱. ایمان به خدا:
انسان مؤمنی که در موجهه با رویدادها، بر خداوند تکیه دارد، از لحاظ روانی خود را قدرتمند می بیند و در مشکلات و مصائب خود را تنها و بی کس نمی داند.
او در زندگی برای خود تکالیفی از جانب خدا قائل است و در هر شرایطی عمل به آنها را در اولویت قرار می دهد و مشکلات، وی را از انجام وظایف باز نمی دارد و شکستها او را زیاد محزون و افسرده نمی سازد زیرا اساساً در پی انجام وظیفه است.
چون معتقد است که خداوند بر دل او آرامش نازل می کند.[۱] و هیچ گاه انسان را رها نکرده و در همه احوال یاری اش می نماید رابطه متقابل خود را با خداوند استمرار می بخشد و همین امر موجب تقویت روانی او می شود.
انسانی که در این فضا زندگی می کند هیچ گاه مشکلات او را از پای در نمی آورد و دچار اضطراب و اندوه نمی شود.[۲]
۲. نگرش فرد نسبت به وقوع سختیها:
هنگامی که فرد در زندگی با مشکلات مواجه می شود نوع نگرش وی در سازگاری با آنها بسیار مؤثر است اگر او بدنبال یک زندگی آرام و به دور از رنج و سختی باشد تحمل فشارها و سازگاری با آنها برای وی بسیار مشکل تر است زیرا انتظار وقوع آنها را ندارد ولی اگر وقوع سختی ها را اجتناسب ناپذیر بداند، خود را برای مقابله با انها آماده می کند.
در تعالیم اسلام بر نگرش دوم تأکید شده. براساس متون اسلامی مردم در زندگی دنیا در پی آسایش کامل هستند؛ اما این امر در آخرت حاصل خواهد شد نه در زندگی دنیا»[۳] «زیرا که انسان در کانونی از رنج و سختی آفریده شده است.»[۴]
در دنیا بدنبال هر لذتی، درد و رنج و ناملایماتی نیز پدید می آید. فرد دچار ترس ، تنگنای اقتصادی و فقدان عزیزان و… می شود.[۵] کسی که چنین نگرشی دارد خود را آماده برخورد با مشکلات کرده مواجهه مؤثرتری با آنها خواهد داشت.[۶]
۳. توکل:
توکل به معنی واگذاری امر است به خداوند متعال افراد متوکل از اضطراب و تشویق دور هستند آنها ویژگی هایی به شرح زیر دارند. ۱. نسبت دادن اتفاقات و وقایع به خداوند متعال. ۲. امیدواری و حسن ظن به خداوند.۳. معنی دادن به اتفاقات و وقایع زندگی. ۴. داشتن کنترل بر اتفاقات زندگی. ۵. داشتن احساس تعهد نسبت به انجام وظیفه.[۷]
توکل فرد را در سعی و کوشش در جهت حل مسائل زندگی و رسیدن به تعادل و سازگاری تواناتر خواهد ساخت. او هیچ گاه در پیچ و خمهای زندگی خود را در بن بست نمی بیند زیرا معتقد به عللی ماورای اسباب مادی است.[۸]
۴. اعتقاد به مقدّرات الهی:
با اندکی ملاحظه در تاریخچه زندگی بشر در می یابیم که رویدادهای زندگی گاهی در محدوده اختیار انسان است و در مواردی اختیار فرد در وقوع آنها نقشی ندارد.
بطور مثال تصادف با اتومبیل گاهی ناشی از بی احتیاطی فرد است، ولی گاهی او همه نکات ایمنی را در نظر می گیرد. اما راننده اتومبیل مقابل فرد بی ملاحظه ای است و باعث تصادف می شود همچنین با در نظر داشتن برخی حوادث دیگر زندگی از قبیل زلزله، سیل، طوفان و… روشن می شود که وقوع برخی رویدادها در زندگی از اختیار انسان خارج است و با توجه به اینکه همه رویدادهای جهان به اذن خداوند روی می دهد؛ می توان گفت که رویداد فوق جزء سرنوشتی است که خداوند به طور حتم برای فرد یاد شده (بخاطر مصالحی) مقدّر کرده است.
طبق این اعتقاد فرد در این حادثه باید راه تسلیم و رضا در پیش گیرد. رضای قلبی به حوادث حتی ممکن است آنها را از نظر فرد خوشایند نماید.[۹]
۵. یاد خداوند و دعا
درد شدید، فقدان بستگان نزدیک و حضور در صحنه جنگ و بمباران انسان را از نظر روانی درمانده و مستأصل می سازد در این گونه موارد غیر از راه حل های دراز مدت برای مشکل، فرد نیازمند تسکین و آرامش فوری نیز هست.
یکی از اموری که در این حالت به انسان آرامش می بخشد یاد خداوند است. «همانا با یاد خدا دلها آرامش می گیرد.»[۱۰] از جمله راههای معنوی عاطفی، یاری جستن از قدرت بی نهایت خداوند است.
در تعالیم اسلام آمده است که وقتی انسان در سختی از همه اسباب مادی قطع امید می کند متوجه وجودی ماروای طبیعت می شود قرآن می فرماید «هنگامی که به انسان آسیبی برسد ما را (در حالتهای مختلف) خوابیده، نشسته و ایستاده… می خواند.»[۱۱]
۶. نماز:
نماز نوعی یاری جستن از خداوند و کمک طلبی از او هنگام سختی ها است. در سوره بقره آیه ۴۵ آمده است «وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاهِ…» یعنی از صبر و نماز کمک بگیرید و اینکه صبر را در کنار نماز ذکر کرده است حاوی نکات زیادی است که یکی از آنها می تواند این باشد که هنگام سختی ها همانگونه که صبر و خویشتن داری می کنید نماز هم همین خاصیت را دارد پس از آن کمک بجوئید.
ماخذ:
[۱] . سوره فتح / ۴.
[۲] . روان شناسی سلامت، ج ۲، ام. رابین دیماتئو، زیر نظر دکتر کیانوش هاشمیان، انتشارات سمت، اول ۷۸، ص ۷۵۴.
[۳] . نهج البلاغه، خطبه ۱۹۳.
[۴] . بلد / ۴.
[۵] . بقره ۱۵۵ تا ۱۵۷.
[۶] . روان شناسی سلامت، همان، ص ۷۵۵.
[۷] . مجموعه مقالات اولین همایش نقش دین در بهداشت روان، نوید اسلام، دکتر باقر غباری بناب، اول زمستان ۷۷، ص ۲۱۹.
[۸] . روان شناسی سلامت، همان، ص ۷۵۷.
[۹] . روان شناسی سلامت، همان، ص ۷۵۹.
[۱۰] . رعد، ۲۸.
[۱۱] . یونس، ۱۲.