گروه گوناگون «کمال مهر»، آنها بوکسورهای تمام عیاری هستند. با کوله باری پر از مقام و مدال. رینگ را می شناسند و صورت شان پر است از یادگارهایی که مشت حریف به آن ها هدیه داده است اما تفاوت عمده ای با دیگر بوکسورهای جهان دارند. آن ها فقط مشت نمی زنند و گارد نمی بندند بلکه در رینگ، پشت میز شطرنج می نشینند و با کمک گرفتن از هوش و مهره های شطرنج، حریف را ناک اوت می کنند.
این مبارزان باهوش سعی دارند در کنار ورزش های جسمانی، به همه ثابت کنند بوکسورها، از لحاظ ذهنی و هوشی هم آدم هایی خاص هستند.
سری زدیم به خانه «بوکس شطرنج» تهران و با بوکسورهایی گفت و گو کردیم که ترجیح دادند فقط روی مشت زدن متمرکز نشوند و از هوش و فکرشان هم در رینگ استفاده کنند. برای این که درباره این رشته جالب بیشتر بدانیم سراغ قدیمی ترین ورزشکار ایرانی ای می رویم که در این رشته فعالیت دارد؛ «فریدون پویا».
او رزمی کار و بوکسوری مجرب است که به خاطر فعالیتش در این رشته، از مدت ها قبل عضو رسمی هیئت رییسه فدراسیون جهانی بوکس شطرنج در کشور «آلمان» شده است. این مرد جوان چندی پیش با پشتکار و پیگیری هایی که انجام داد موفق شد این رشته عجیب و غریب را در ایران صاحب فدراسیون کند و در حال حاضر رییس فدراسیون رشته بوکس شطرنج آسیاست.
شطرنج در رینگ
عده ای از بوکسورها، روی رینگ مشغول مشت زنی هستند، برخی دیگر اما پشت میز شطرنج نشسته اند و سعی می کنند با حرکت مهره ها، حریف شان را مات کنند، این جا محلی است که ورزشکاران بوکس اشاره می کند و می گوید: «بگذارید در ابتدا بگویم ورزش بوکس شطرنج چه نوع ورزشی است. اینطوری خیلی راحت تر با ورزشکاران این رشته و تمرینات شان آشنا می شوید. رشته ورزشی بوکس شطرنج یک ورزش ترکیبی است که از ترکیب «شطرنج» و «بوکس» در راندهای متناوب تشکیل شده است.»
او ادامه می دهد: «یک ورزشکار در رشته بوکس شطرنج باید در دو رشته مختلف، به صورت حرفه ای ظاهر شود و باید هم در بوکس و هم در شطرنج حرفی برای گفتن داشته باشد و بعد وارد این رشته ورزشی شود. در بوکس شطرنج، ورزشکار باید حریفش را یا در بوکس شکست داده و او را «ناک اوت» کند و یا در شطرنج او را «مات» کند. برای داوران و کارشناسان این ورزش فرقی ندارد که ورزشکار، بوکسور خوبی است یا شطرنج بازی حرفه ای است.»
ورزش بوکس شطرنج توسط یک هنرمند هلندی در سال ۲۰۰۳ در جهان بنیانگذاری شده است: «این رشته، سال ها پیش با فکر و ایده ای نو شکل گرفت. بنیانگذار این رشته در جهان قصد داشت بوکسورهایی را که فقط مشت می زدند و سعی می کردند جسمی قوی تر نسبت به حریف شان داشته باشند به شطرنج بازهایی تبدیل کند که به خوبی از مغزشان کمک می گیرند. او سعی کرد ورزشکارانی را تربیت کند که به خوبی روی افکار و عملکردشان متمرکز شوند.»
این رشته هم اکنون در کل جهان در حال رشد است و طرفداران زیادی پیدا کرده است. مسابقات جهانی بوکس شطرنج در شهرهایی مانند لس آنجلس در آمریکا، توکیو در ژاپن، نانت در فرانسه، ریکیاویک در ایسلند، کلکته در هند و کراسنویارسک در کشور روسیه برگزار شده است.
شش راند شطرنج، پنج راند بوکس
فریدون پویا درباره چگونگی تمرینات و مسابقات در این رشته می گوید: «دو مبارز در رشته بوکس شطرنج باید در ۱۱ راند مقابل هم بازی کنند. این رشته متشکل از شش راند دو دقیقه ای شطرنج و پنج راند سه دقیقه ای بوکس است. بازی با یک راند شطرنج آغاز شده و بلافاصله با یک راند بوکس ادامه می یابد. بعد از هر راندبازی بوکس و شطرنج، یک دقیقه استراحت به بازیکنان داده می شود.»
رییس فدراسیون رشته بوکس شطرنج آسیا ادامه می دهد: «ممکن است در طول بازی، یک بازیکن حذف شود که حذف او توسط داور مسابقه تشخیص داده می شود.» حذف بازیکن در مسابقات این رشته برای خودش قوانین خاصی دارد.
پویا به داورانی که در کنار ورزشکاران داخل رینگ حضور دارند اشاره می کند و می گوید: «حذف یک ورزشکار در مسابقات به این صورت خواهدبود که اگر یک بار بازیکن در بازی بوکس ناک اوت شود یا در شطرنج مات شود، امتیازات او در کل بازی حذف می شود و او بازنده به شمار می رود. حال اگر در شطرنج به بن بست رسید متناسب با امتیازاتی که در بوکس به دست آمده قضاوت می شود و بعد هم مجموع امتیازات در هر دو بازی محاسبه و اعلام می شود.»
او در ادامه می افزاید: «اگر در هنگام بازی شطرنج، بازیکنی خطا انجام دهد یا حرکت خود را انجام ندهد، توسط داور به او اخطار داده می شود که ممکن است با تصمیم داور بازیکن «دیسکالیفه» یا همان رد صلاحیت شود.»
پویا ادامه می دهد: «یکی دیگر از تبصره ها این است که بازیکن باید در کمتر از ۱۰ ثانیه بعد از دریافت اخطار در بازی شطرنج حرکت خود را انجام دهد در غیر این صورت باز هم دیسکالیفه خواهدشد. این اخطارها به این منظور در نظر گرفته شده اند که بازیکن در هر دو بازی تلاش خود را به کار گیرد و تنها به امتیازات بوکس تکیه نکنند.»
همراه با پویا به سمت دو رقیبی می رویم که هدفونی روی گوش دارند و روی صفحه شطرنج متمرکز شده اند: «در تبصره سوم بازیکنان می توانند در طول بازی شطرنج از هدفون جهت تمرکز بیشتر استفاده کنند. این بازیکن ها به خاطر این که سر و صدا آزارشان ندهد هدفون روی گوش می گذارند.»
آشنایی در تایلند
برایم جالب است بدانم ورزش بوکس شطرنج چگونه وارد ایران شده است و فریدون پویا در حالی که یکی از بهترین شطرنج بازهای رینگ را به خاطر بردش در آغوش می گیرد از چگونگی تولد این رشته ورزشی در ایران می گوید: «سال ۲۰۱۰ بود که برای شرکت در مسابقات تیم ملی کیک بوکس به بانکوک تایلند رفته بودم. در این سفر بود که با یکی از ورزشکاران رشته بوکس شطرنج آشنا شدم. وقتی این ورزشکار از رشته بوکس شطرنج برایم گفت مشتاق شدم به باشگاه هایی که در آن ها، این رشته را آموزش می دهند بروم. زمانی که تمرینات ورزشکاران این رشته را دیدم خیلی به بوکس شطرنج علاقه مند شدم و تصمیم گرفتم این ورزش را به صورت حرفه ای دنبال کنم.»
او بعد از این که موفق شد در این رشته آموزش ببیند به ایران آمد و تلاش کرد این رشته را به صورت رسمی به ثبت برساند: «بعد از مدتی آموزش و تمرین در این رشته، سعی کردم در ایران هم بوکس شطرنج را جا بیندازم و نظر ورزشکاران را به سمت این رشته سخت بکشانم. خیلی از کسانی که شروع به فعالیت در این رشته می کردند یا بوکسور حرفه ای بودند یا شطرنج بازهایی بودند که رتبه جهانی خوبی داشتند عده ای اندک هم در هر دو ورزش متبحر بودند.»
بوکس: شطرنج
پویا چندین بار موفق به برگزاری مسابقه در ایران شد: «بوکس شطرنج اکنون در ۲۸ کشور دنیا انجام می شود اما قدرتمندترین ورزشکاران این رشته، قهرمان هایی از کشورهای روسیه، هند و آلمان هستند. البته در سال های اخیر، ورزشکاران ایرانی هم موفق ظاهر شده اند و تاکنون پنج مسابقه رسمی در ایران برگزار شده است.»
این مربی جوان در میان حرف هایش یادی می کند از ورزشکاری به نام «سعید سالارنیا» که عادت دارد در راند بوکس، حریف را ناک اوت کند و می گوید این جوان یکی از بهترین ورزشکاران رشته بوکس شطرنج است: «سعید مدتی پیش با این ورزش آشنا شد. او از طریق اینترنت، مسابقات و مبارزه های ورزشکاران بوکس شطرنج را دیده بود. او بوکسوری حرفه ای است که قبلا در رشته کیک بوکس فعالیت می کرده و در زمان فراغت خود شطرنج بازی می کرده است. علاقه او به هر دو رشته بوکس و شطرنج باعث شد او تصمیم بگیرد به جای این که فقط بوکس تمرین کند وارد رینگی شود که مبارزه در عرصه شطرنج هم گوشه ای از مبارزه های اوست.»
سعید سالارنیا از ورزشکاران خوب گیلانی است که هم اکنون در وزن ۶۰ کیلو وارد رینگ مسابقه بوکس شطرنج می شود. او هم اکنون در حال آماده سازی خود برای حضور در مسابقات هند است. فریدون پویا ادامه می دهد: «سعید چهار بار در مسابقات کشوری شرکت کرده و در تمامی مسابقات رتبه اول را کسب کرده است. او در اولین مسابقه ای که وارد رینگ شد در راند بوکس برد و در سه دوره دیگر در راند شطرنج برنده بازی شد.»
۱۶۰۰ عضو
سوالی که درباره عملکرد ورزشکاران این رشته پیش می آید این است که آیا بدن ورزشکاران در راند شطرنج، به اصطلاح ناگهان سرد نمی شود و توانایی خود را از دست نمی دهد. این سوال را از پویا می پرسم و او پاسخ جالبی در این باره می دهد: «این فقط سوال شما نیست، حتی برخی از کارشناسان ورزشی هم مانند شما فکر می کنند که بدن ورزشکار در زمانی که روی صندلی می نشیند و شطرنج بازی می کند سرد می شود اما علم این را تایید نمی کند و هیچ مشکلی برای ورزشکار پیش نمی آید.»
رشته پر از هیاهوی بوکس شطرنج در حال حاضر ۱۶۰۰ عضو در سراسر کشور دارد: «ما در ۱۲ استان، خانه بوکس شطرنج داری و سعی می کنیم نیروهای بیشتری بگیریم. تمام تلاش مان این است که به کسانی که فکر می کنند بوکسورها مغز ضعیفی دارند یا وقتی سن شان بالا می رود دچار زوال عقلی می شوند، ثابت کنیم که این طرز فکر اشتباه است و هم چنین به کسانی که فکر می کنند شطرنج بازها بدن ضعیفی دارند و نمی توانند در رشته های ورزشی ای که نیازمند قدرت بدنی است حرفی برای گفتن داشته باشند نشان دهیم که این طرز فکر اشتباه است.»
پس از این که صحبت های پویا تمام می شود، نگاهی به محوطه باشگاه ورزشکاران این رشته می اندازم. به نظرم این باشگاه یکی از عجیب و غریب ترن باشگاه هایی است که تاکنون به آن جا پا گذاشته ام؛ باشگاهی که در یک راند، سکوت و آرامشش حس ورود به یک کتابخانه را به تو می دهد ولی در راند بعدی، فضای باشگاه و عکس العمل ورزشکاران داخل رینگ، آن جا را به میدان جنگ تبدیل می کند.
قهرمان شطرنج تیم ملی
رییس فدراسیون بوکس شطرنج آسیا می گوید: «حسین میرزایی» هم یکی دیگر از قهرمان هایی است که از سال ۲۰۱۵ در حالی که بوکس نمی دانست وارد رشته جالب و دیدنی بوکس شطرنج شده است: «حسین میرزایی از ورزشکاران فعالان این رشته است. او یکی از اعضای این کمیته و نماینده شهر تهران است. روزی که آقای میرزایی وارد این رشته شد به من گفت که زیاد با ورزش بوکس آشنا نیست اما در رشته ورزشی شطرنج حرفی برای گفتن دارد. او به صورت حرفه ای شطرنج بازی می کرد. حسین رتبه خوب جهانی در رشته شطرنج دارد و مدرس این رشته است. او تاکنون یک بار در مسابقات شرکت کرده و متاسفانه در راند بوکس مغلوب شده است.»
پویا یادی هم می کند از ورزشکاری که هم در رشته شطرنج حرفه ای است و هم در بوکس: «علی پویا، برادرزاده من یکی دیگر از ورزشکارانی است که در این رشته فعالیت دارد. او ۲۳ ساله است و مربی اش خودم بودم. در تربیت او سعی کردم همان قدر که روی بوکس او مانور می دهم روی شطرنجش هم کار کنم، حالا دیگر او هم در بوکس تبحر دارد و هم در شطرنج، اگر حریفش را در بوکس شکست ندهد مطمئن هستم که در شطرنج ماتش می کند. او تاکنون در پنج دوره مسابقات شرکت کرده و در تمام دوره ها برنده از رینگ بیرون آمده است.»
ورزشکاران این رشته، تمرین های جالبی هم دارند، آن ها پنج روز در هفته تمرین های سختی را انجام می دهند تا بتوانند برای مسابقاتی که پیش رو دارند آماده باشند: «ما یک روز بوکس کار می کنیم و یک روز شطرنج و روز بعد ترکیبی جلو می رویم.»