سرویس مذهبی کمال مهر: در فردایى که براى همه انسانها یکسان فراهم شده حسابرسى و محاکمه افراد به قدرى سهل و آسان خواهد بود که انسان گناهکار خود حکم محکومیت خویش را صادر مى کند و بدون هیچ گونه اعتراض عذاب را پذیرا مى شود زیرا دلائل جرم بسیار دقیق جمع آورى گشته و گناه کار، امکان انکار ندارد، آیه ۴۹ سوره کهف مى فرماید:
«وَ وُضِعَ الْکِتابُ فَتَرَى الْمُجْرِمِینَ مُشْفِقِینَ مِمَّا فِیهِ وَ یَقُولُونَ یا وَیْلَتَنا ما لِهذَا الْکِتابِ لا یُغادِرُ صَغِیرَهً وَ لا کَبِیرَهً إِلَّا أَحْصاها وَ وَجَدُوا ما عَمِلُواحاضِراً وَ لا یَظْلِمُ رَبُّکَ أَحَداً؛ نامه اعمال نهاده مى شود و مجرمین از آنچه در آن است و مى بینند ترسان و لرزان شده مى گویند: اى واى بر ما از این نامه اعمال! که کوچک و بزرگى نیست مگر همه را احصاء و شماره کرده و هیچ چیز را وانگذاشته است و آنچه را که کرده اند حاضر مى یابند پروردگار تو بر هیچ کس ستم نمى کند.
از جمله «وجدوا ما عملوا حضرا »معلوم مى شود که عین اعمال انسانها مجسم شده و در برابر دیدگانشان قرار مى گیرد و از همین جهت است که هیچ کس قادر به انکار کارهاى خویشتن نیست.
حضرت رسول اکرم (ص)مى فرماید:
(اعمل ما شئت فانّک ملاقیه؛بکن آنچه مى خواهى زیرا همان را دیدار خواهى کرد.)
و امیر المؤمنین على (ع) مى فرماید:
«ما قدّمت الیوم تقدم علیه غدا فامهد لقدمک و قدّم لیوم؛ هر چه امروز پیش فرستى فردا به همان وارد مى شوى پس براى قدمت جایى تهیه کن و براى آن روزت چیزى پیش فرست.»
اکنون آیات دیگرى را که بر تجسم اعمال و نمایش عین آنها در آخرت دلالت دارد شاهد مى آوریم.
۱- یَوْمَئِذٍ یَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتاتاً لِیُرَوْا أَعْمالَهُمْ فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّهٍ خَیْراً یَرَهُ وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّهٍ شَرًّا یَرَهُ (زلزال- ۶ تا ۸) امروز (قیامت) مردم پراکنده بازمى گردند تا اعمال خویش را ببینندپس هر کس به اندازه ذره اى نیکى کند آن را مى بیند و هر کس به مقدار ذره اى بدى کند آن را خواهد دید.
در این آیات تصریح شده که انسان عمل نیک و بد خود را خواهد دید. نه اینکه تنها پاداش و کیفر خود را خواهد یافت بلکه عین عمل خویش را هم خواهد دید و سزاى او بعد از رویت عمل خواهد بود نه پیش از آن زیرا عدل و انصاف حکم مى کند که ابتدا گناهکار به دلائل اتهام خود آگاه شود تا کیفرى را که برایش معین شده عادلانه تشخیص دهد و همچنین نیکوکار با دیدن دلائل نیکویى که اقامه کرده از پاداشى که دریافت مى دارد بیشتر خرسند شود و شاید از همین جهت است که خداوند مى فرماید:
وَ لا یَظْلِمُ رَبُّکَ أَحَداً (و پروردگارت به هیچ کس ستم نمى کند)
۲- وَ بَدا لَهُمْ سَیِّئاتُ ما کَسَبُوا وَ حاقَ بِهِمْ ما کانُوا بِهِ یَسْتَهْزِؤُنَ (زمر- ۴۸) و ظاهر شد بر ایشان بدیهایى که خود کسب کردند و فرا گرفت ایشان را آنچه که به آن مسخره مى نمودند.
و همین آیه در سوره جاثیه (آیه ۳۳) تکرار شده جز اینکه به جاى ما کسبوا «ما عملوا» بکار رفته پس معلوم مى شود آنچه را انسان بدست مىآورد یا انجام مى دهد در آخرت پیش روى او ظاهر مى شود و بلاها و مصائبى را که آن اعمال آفریده، عمل کننده را احاطه مى کند و به عذاب دادنش مى پردازد.
۳- بَلْ بَدا لَهُمْ ما کانُوا یُخْفُونَ مِنْ قَبْلُ (انعام- ۲۹)
بلکه بر ایشان ظاهر شد، آنچه را که از پیش مخفى و پنهان مى داشتند.
بسا آدمى گناهانى را در پنهانى مرتکب مى شود تا کسى بر وقوع آنها آگاهى نیابد ولى با شگفتى فراوان در قیامت خواهد دید که نه تاریکى در ضبط اموال تأثیرى داشته و نه روشنى و نه گوشه خلوت عمل را از اثر انداخته و نه ملاء عام و جاى آشکار. بلکه حافظان اعمال بزرگوارانه همه کردارها را اعم از کوچک یا بزرگ ضبط کرده اند و امروز عین آنها را به نمایش در آورده اند.
۴- وَ بَدا لَهُمْ مِنَ اللَّهِ ما لَمْ یَکُونُوا یَحْتَسِبُونَ (زمر- ۴۷) و از سوى خدا بر ایشان ظاهر شد آنچه را که گمان نمى بردند.
کارهاى بدى را که انسان در پنهانى انجام مى دهد براى این است که اولا مورد تعقیب و مجازات قرار نگیرد ثانیا در بین مردم رسوا نشود اما در آخرت همه پنهان کارى هاى خویش را خواهد دید و با شرمندگى و انفعال خاک بودنش را آرزو خواهد کرد. نگاه کنید به آیه ۴۱ سوره نبأ که مى فرماید:
یَوْمَ یَنْظُرُ الْمَرْءُ ما قَدَّمَتْ یَداهُ وَ یَقُولُ الْکافِرُ یا لَیْتَنِی کُنْتُ تُراباً روزى که مرد در آنچه که دو دستش پیش فرستاده مى نگرد و کافر مى گوید: اى کاش خاک بودم.
از این آیه شریفه نیز معلوم مى شود که انسان هر چه را پیش فرستاده مى بیند و در آن نگاه مى کند و اگر بدیهایش از خوبیهایى که کرده باشد بیشتر باشد و آتشى که در دنیا براى خود و دیگران افروخته شعله ور ببیند، در حسرت خاک بودن خواهد ماند، زیرامرگ دوباره به سراغش نخواهد آمد.
۵- یَوْمَ تَجِدُ کُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَیْنَها وَ بَیْنَهُ أَمَداً بَعِیداً وَ یُحَذِّرُکُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ (آل عمران- ۳۰) روزى که هر کسى آنچه نیکى کرده مى یابد و براى آنچه بدى نموده آرزو مى کند که بین او و اعمال زشتش مسافتى بس دور باشد و خداوند شمار را از خودش مى ترساند و خداوند به بندگان مهربان است.
در این آیه کلمات «تجد» و «محضرا» دلالت دارد بر اینکه انسان عین اعمال خودش را حاضر مى یابد و کارهاى زشت و اعمال شوم مجسم شده اش هم چنان باعث شرمسارى او مى شود که آرزو مى کند کاش این اعمال از وى بسى دور مى بود و ضمنا خدا بندگان خویش را تحذیر مى کند و از بلایى که در کمین آنها است آگاه مى سازد زیرا خداوند نسبت به بندگانش مهربان است.
و اگر مهربان نمى بود از خطرى که در پیش است آگاه شان نمى ساخت ضمنا با بیان «وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ» به مردم ابلاغ مى کند که هر مصیبتى براى خود فراهم آورده اید و محصولى که در دنیا کشت کرده اید در آخرت درو مى نمایید که(الدّنیا مزرعه الآخره)(دنیا کشتزار آخرت است) پس عذاب را از خداى مهربان که هرگز به احدى ستم نمى کند ندانید بلکه آن را از سوى خود به شمار آورید که قانون خدا و سنت الهى را در هم شکسته اید و به درد و عذاب گرفتار شده اید، همچون ریختن غبار در چشم و یا خوردن سم که درد ومرگ به دنبال خواهد داشت.
مولوى هم مى گوید:
این عملهاى چو مار و کژدمت مار و کژدم گردد و گیرد دمت
منبع:محاسبه نفس یا روش پیشگیرى از وقوع جرم (ترجمه محاسبه النفس)، ص: ۹۵تا۱۰۰.