مشروح سخنان رئیس‌جمهور در این مراسم به شرح ذیل است:
امسال در مراسم آغاز سالگرد دانشگاه‌ها، اعیاد عید قربان و غدیر و همچنین هشتادمین سالگرد تاسیس دانشگاه تهران را هم داریم. قانون تاسیس دانشگاه تهران علاوه بر اهمیت آن از لحاظ علم و دانش و توسعه جامعه ما، یکی از آثار تحول اجتماعی و سیاسی بود که در انقلاب مشروطه در کشور ما رخ داد.
به گزارش تسنیم، روحانی افزود: انقلاب مشروطه که به معنای حرکت مردم برای حکومت قانون بود، در پی آن با تاسیس عدالتخانه و حکومت قانون در سایه مجلس شورای ملی، تاسیس بانک ملی ایران به عنوان نهاد مهم اقتصادی، و همچنین در کنار آنها تاسیس دانشگاه تهران در همین مکانی که معروف به باغ جلالیه بود.
رئیس جمهور با بیان اینکه سالیان دراز وقتی در ایران گفته می‌شد دانشگاه، معنایش دانشگاه تهران بود و بعدها دانشگاه‌ها دیگر در رشته‌ها و علوم مختلف حضور علمی یافتند، افزود: نه به عنوان اینکه خود دانش آموخته همین دانشگاه هستم و همیشه ورودم به دانشگاه تهران و عبورم از این دانشگاه برایم خاطره‌انگیز است، بلکه دانشگاه تهران حلاوت و عظمت خاص خود را دارد. ضمن اینکه امروز دانشگاه‌های بزرگ دیگری هم در کشور ما هستند که هرکدام در زمینه خود در علم و دانش سرآمد هستند.
روحانی در ادامه با اشاره به اینکه دانشگاه تهران ترکیبی بود از مراکز علمی بزرگی که به دست بزرگان و فرهیختگان تاسیس شده بودند، افزود: از دارالفنون دوران امیرکبیر گرفته تا مدرسه صنایع و هنرهای کمال‌الملک؛ تا مدرسه سیاسی دهخدا و اساتید و بزرگانی که در رشته های جدید یا قدیم تبحر داشتند.
وی ادامه داد: دانشگاه تهران تلفیقی بود بین همه این مراکز علمی و اساتید بزرگ علوم کهن و جدید.
رئیس جمهور با بیان اینکه شاید دانشکده حقوق و علوم سیاسی یکی از مظاهر حضور دانشمندان مختلف و حتی بیش از دانشکده الهیات بود، خاطرنشان کرد: آنجا اساتید بزرگی چون استاد شهابی‌ها، گرجی‌ها و خدا رحمت‌کند دکتر کاتوزیان‌ها و اساتید و بزرگانی که هم از دانش جدید بهره بردند و هم از دانش قدیم بهره برده بودند، حضور داشتند. دانشگاه تهران به عنوان مظهر تلفیق علوم و اولین مرکز مهم برای رشد علم و دانش در این سرزمین است.
روحانی علم را یک سنت جاریه دانست و با بیان اینکه اساساً روزی علم رشد یافت که حکمت ایرانی با فلسفه یونانی و فلسفه یونانی با حکمت اسلامی در کنار هم تلفیق شدند، گفت: علوم جدید و قدیم قطرات و جویبارهای کوچکی که در کنار هم رودخانه عظیم علم را به وجود آوردند. ما نمیتوانیم علمی را کنار بگذاریم. وقتی می گوییم علم، علم بشری, معنایش این نیست که در آن خطا و اشتباه نیست. حتی علم بشری می تواند و شاید این تعبیر درست باشد که باید ابطال‌پذیر باشد. امروز علم و دانش و مورد احترام است و فردا نظریه بالاتری می‌آید. در علوم بشری اینچنین است. امروز یک ایده و فرضیه ای توسط یک یا گروهی از دانشمندان به اثبات می رسد و تبدیل به نظریه علمی می شود و فردا و پس فردا ایده و فرضیه و دانشمندان دیگری می آیند.
وی با بیان اینکه تحول علمی در سایه نقدپذیری علم است، گفت: حتی در علوم دینی که کمتر این مسائل اتفاق می افتد. شما در تفاسیر قرآن و نظرات فقهی و اصول و حکمت و فلسفه و کلام، بسیاری از نظرات یکی پس از دیگری آمده و نقض کرده. بوعلی آمد اصالت الماهیه را به اثبات برساند و اندیشمندان بعدی رد کردند و اصالت الوجود را به اثبات رساندند. اشکالی ندارد. بسیاری به حرکت جوهری معتقد نبودند و صدرالمتاهلین آمد و آن را به اثبات رساند، اشکالی ندارد. یکی دیگر ممکن است این نظریه را نقد کند. علم نقد پذیر است. دانش انتقادپذیر است. دانش بشری اینچنین است. حتی وحی الهی نیز ممکن است فهمش تغییر کند.
رئیس جمهور با اشاره به اینکه لذت علمی در سایه تحولات علمی است، اظهار داشت: اسلامی کردن علوم انسانی به آن مفهوم نیست که دانش بشری را در بخش علوم انسانی به طور کامل کنار بگذاریم. ممکن است در بخشی از علوم انسانی نقد داشته باشیم و گوشه ای با آموزه های اسلامی منطبق نباشد. علم را باید نقد کرد نباید حذف کرد. یکی از اشکالات ما این است که می خواهیم بخشی از علوم را حذف کنیم. علم ممکن است ابطال شود ولی حذف نمی شود و در تاریخ علم می ماند.
روحانی ادامه داد: چطور عده ای به فکر افتادند که بخشی از علوم را حذف کنند؟ حذف معنی ندارد. ما می توانیم حرف بهتر و سخن دقیق تر و مطلب علمی تر عرضه کنیم. آن نکات قبلی را مورد نقد و یا حتی ابطال قرار دهیم که این اشکالی ندارد. به گزارش تسنیم، روحانی افزود: مجموعه حرکت علمی ما حرکت مطلوبی است؛ دولت وعده ها به دانشگاه را فراموش نکرده و به بخشی از آنها جامعه عمل پوشانده است.
رئیس جمهور با بیان اینکه آنچه امروز جزو برنامه گذاشته نشده که تشکل های دانشجویی سخنان خود را بیان کنند مایه تاسف من شد، خاطرنشان کرد: آمدن من به دانشگاه بیشتر برای شنیدن است تا حرف زدن. پارسال آن دقایقی که دانشجویان عزیز صحبت کردند بسیار لذت بخش، آموزنده بود. نقد دانشجویی زیبایی دیگری دارد. دانشجو نقدش بی غل و غش است. دانشجو آنچه در دل دارد و می فهمد تبیین می‌کند و نشاط دانشگاه به همین است.
روحانی با تاکید بر اینکه اگر در دانشگاه فضای لازم برای گفت و شنود و نقد و انتقاد باشد خوب است، گفت: ما هم در دانشگاه کلاسهایی را می پسندیدیم که اساتید صحنه نقد را باز می گذاشتند. استادی داشتیم همانوقت پیرمرد بود وعصبانی می شد وقتی کسی حرف میزد. به قول معروف کلاس مرده بود. حیات دانشگاه به نقد و سخن و بیان نظرات متفاوت است. ما نباید بترسیم از اینکه اساتید ما در کلاسها سخنان متفاوتی را بیان می کنند. نظرات متفاوت و سخنان متفاوت، غیر از سخن مغرضانه است. بله اگر کسی مغرض است چیز دیگری است.
وی با بیان اینکه “خواهش می کنم در این زمینه ها سخت گیری نکنید”، اظهار داشت: سخت‌گیری های بی‌مورد به عدم تساهل منجر می‌شود و عدم تساهل به رانده شدن افراد لایقی که بیانشان صریح است منجر می‌شود. سخت گیری منجر می شود تملق‌گوها بالا بیایند. نگذاریم در دانشگاه فضای تملق باز شود. من یک بار این جمله را گفتم که ما دلمان نمی خواهد جمعیت حدود ۸۰ میلیونی ایران تبدیل شود به ۱۶۰ میلیون چهره. از این نظر که همه دو چهره پیدا کنند.
رئیس جمهور افزود: حکومت و اداره کشور بدون سعه صدر امکان پذیر نیست. به خاطر یک اشکال کوچک و خرده اشکال، آدمهای بزرگ را کنار نگذاریم. هیچکس در این جامعه معصوم نیست و فقط ۱۴ معصوم، معصوم هستند. بی جهت افراد را زیر علامت سوال نبریم. یک وقتی آقایی را می خواستیم مسئولیتی بدهیم، فردی آمد و عکسی نشان داد و گفت این فرد این اشکال را دارد. صدنفر در عکس بودند و او زوم کرده بود می گفت این عکس اوست؛ گفتم تو از کجا این را می گویی. گفت حاج آقا احتیاط این است که او را کنار بگذاریم. اتفاقا احتیاطش برعکس است. همه مردم خوب و صالح و راستگو و بیگناه هستند مگر اینکه عکسش ثابت شود. این جزو اصول مسلم مواضع دینی و فرهنگی ماست. اصل بر برائت و صحت عمل مسلم است. اینها جزو الفبای علوم اسلامی ماست.
روحانی گفت: متاسفانه در جاهای تصمیم گیری بسیار مهم میگویند فلان آقا برای ریاست فلان دانشگاه خیلی مصلحت نیست، وقتی می پرسیم چه شده می گویند آن آقا درباره او این را گفته. حالا او که گفته کیست؟ به چه علت گفته؟ به این راحتی آبروی مردم را معامله می کنیم و اسمش را می گذاریم دقت نظر؟ این دقت نظر نیست، این تخریب مسلمان و از بین بردن آبروی مردم است. اگر مدرک و سند قابل اعتماد هست اشکالی ندارد؛ باید حواسمان جمع باشد. در طول این یکسال تلاش ما بر این بوده است که دانشگاه ما فضایش از فضای امنیتی فاصله و فاصله و فاصله بگیرد.
وی ادامه داد: تلاشمان بر این بوده اگر فردی با دلایل ضعیف کنار گذاشته شده به سر کار یا کلاس خود برگردد. تلاش ما بر این بوده در دانشگاه های ما فضای آرامش باشد. ضمن اینکه همه گروه ها نظرات سیاسی خود را داشته باشند و نقد خود را داشته باشند ولی در عین حال همه بدانند که اینجا دانشگاه است، باشگاه سیاسی نیست. مرکز فعالیت احزاب نیست. ضمن اینکه هر کسی می تواند در مسائل سیاسی و اجتماعی حضور یابد. حضور دانشگاه و دانشجو در مسائل سیاسی و اجتماعی فقط به این معنا نیست که صرفا درباره مسائل سیاست داخلی و خارجی اظهارنظر شود. محیط زیست و شرایط آب و هوایی چه می شود؟ نباید اظهارنظر کنیم؟ خشکسالی چه؟ موضوع کم آبی یا بی آبی چه؟ راجع به صادرات و واردات چه؟ نباید اظهار نظر کنیم؟ راجع به تعادل میان استانها و مرکز و پیرامون چه؟ حالا خوشبختانه راجع به مسائل اقتصادی عده ای از اساتید اظهارنظر میکنند، بعضیشان جای تشکر دارد.
رئیس جمهور افزود: ما دنبال فعالیت صلح آمیز هسته ای هستیم برای اینکه سوخت نیروگاه هسته ای را تولید کنیم. دیگران هم مشابه ما تولید می کنند.
روحانی با بیان اینکه اگر در کشور ما از لحاظ محیط زیست مشکل داریم تنها دولت مسئول نیست، بلکه دانشگاه های ما هم مسئول هستند و باید به میدان آمده و حل کنند، تصریح کرد: اگر مشکل اقتصادی داریم تنها دولت مسئول نیست بلکه دانشگاه های ما هم مسئولند و باید نظر و پیشنهاد و راه حل بدهند. اگر در کشوری زندگی می کنیم که در کمبود آب هستیم، کشاورزی ما مکانیزه نیست، آبیاری ما علمی نیست، فقط دولت مسئول نیست؛ دانشگاه هم مسئول است. اگر در امور پزشکی و داروسازی مشکلی داشته باشیم فقط دولت و وزارت بهداشت مسئول است یا دانشگاه هم مسئول است؟ دانشگاه که برای مدرک نیست عده ای را بیاوریم اینجا و واحدهایی را بگذرانند و ورقه ای تحت عنوان مدرک بگیرند؛ دانشگاه برای این است که انسانهای مسئول و مشارکت جو بسازیم و آماده کنیم برای فعالیت ها.
وی در ادامه سخنان خود با بیان اینکه تنها چیزی که در علم از آن فاصله میگیریم، علمی است که از اخلاق فاصله بگیرد، گفت: ما دنبال سلاح کشتارجمعی و هسته ای و میکروبی نمی رویم چرا که آن را خلاف اخلاق و موازین دینی می دانیم.
رئیس جمهور اضافه کرد: این دولت چقدر دارد هزینه می دهد تا اخلاق علمی را دنبال کند.
روحانی گفت: البته حق مجلس است که به وزیری تحت عنوان استیضاح رای ندهد اما ما هم نمی توانیم تاسف خود را ابراز نکنیم از اینکه یک وزیر عالم دانشمند انقلابی را از دست دادیم. وقتی آنهمه اساتید دانشگاه برای من نامه می نویسند که آقای دکتر فرجی دانا شایستگی دارد تا مدیریت این وزارت خانه را برعهده بگیرد، من با فشار این و آن حاضر شوم به او بگویم استعفا دهد؟ این با اخلاق و با چارچوبی که دولت از روز اول به مردم قول داده انطباق دارد؟ پارسال ما آمدیم اینجا برای شروع مراسم تحصیلی، وزیر نداشتیم و وزارت خانه سرپرست داشت؛ حالا امسال دانشگاه هم سرپرست دارد. هر دو.
وی افزود: در طول یکسال ما ۴ وزیر و سرپرست را تجربه کردیم. آقای میلی منفرد را مجلس نپسندید اشکالی ندارد. آقای دکتر توفیقی سرپرستی را قبول کردند از یمین و یسار به ما فشار آمد که معرفیش نکن گفتیم اهلا و سهلا. سر فرود آوردیم تا دانشگاه و کشور آرام باشد. فرجی دانا را آوردیم شروع به کار کرد، بورسیه و ما ادرئک ما البورسیه.
رئیس جمهور ادامه داد: به هر حال همه باید به اخلاق علمی توجه کنیم. نمیتوانیم در مساله ای که صداقت و دقت و قانون مورد توجه قرار نگرفته آن را رها کنیم. از روز اولی که دکتر نجفی سرپرست شدند اولین کلامم به او این بود که مساله بورسیه را باید دنبال کنی در این دوره.
روحانی خاطرنشان کرد: قدم های مهمی دانشجویان و اساتید عزیز ما در زمینه تولید علم و فناوری برداشتند. البته پارسال هم گفتم که یک تک حلقه را هرچه درست کنی زنجیر نمی شود. با مقاله علمی ما به ثروت و قدرت نمی رسیم؛ هدف: ثروت و قدرت است. حلقه ها باید به هم وصل شود. دانشگاه باید با مراکز تحقیقاتی و هر دو با تولید و خدمات و بویژه صنعت و کشاورزی باید وصل شوند. اگر این اتصال برقرار نشود دانشگاه داریم، ۶ درصد جمعیت ما دانشجوست؛ ممکن است بالای ۴ میلیون دانشجو داشته باشیم ولی کار و شغل و لازم برای فارغ التحصیلان نباشد که این تاسف بسیار زیاد دارد.
وی ادامه داد: در صورتی پیشرفت علمی می کنیم که با دنیا متصل باشیم. این تعامل با جهان فقط در بخش سیاست خارجی نیست. در اقتصاد هم باید تعامل داشته باشیم. در علم و فناوری هم همینطور. ما الان در فکر ساخت شهرک آی تی در ایران با همکاری یک کشور بزرگ هستیم. این فکر که اتوبان سرعتش زیاد است از اتوبان استفاده نکن چون ممکن است تصادف کنی درست نیست. نمی شود گفت برو در کوره راهی که هیچ ماشینی نیست. باید از اتوبان استفاده کرد ولی مراقب هم بود. دنیای امروز دنیای رقابت است اگر عقب افتادیم عقب افتادیم. حتی استقلال و قدرت ملی آن کشور به خطر می افتد. می گویند اگر تماس داشته باشیم با خارج و اساتید بروند و بیایند نکند یکی در آنها جاسوس دربیاید؟ دست بردارید از این بهانه جویی ها. لااقل این رئیس جمهور در امنیت ملی متخصص است اگر در چیز دیگری تخصص نداشته باشد. ما باید احتیاط و مراقبت کنیم ولی بگذاریم اساتید خارجی بیایند و اساتید ما بروند خارج و ارتباط داشته باشیم. ایرانیان بسیار فرهیخته ای در خارج داریم. یک ترم دانشجو را بفرستیم کشور خارج. لااقل یک دانشگاه درست کنیم که زبانش در کلاس انگلیسی باشد تا بتوانیم دانشجوی خارجی جذب کنیم.
رئیس جمهور گفت: نمیخواهم بگویم از جاهایی شروع کنیم که بعضی ها خیلی می ترسند، از همین کشورهای همسایه شروع کنیم و دانشجو جذب کنیم. باید ازفضای علم و دانشگاه حداکثر استفاده را ببریم. تدبیر را با تلاش خودتان نهادینه کنید و امید را با شور و دانش و علمتان بیشتر و بیشتر بسازید.