به گزارش کمال مهر از سنندج، نقش برجسته از شیوه‌های متداول دیوارنگاری در طول تاریخ گذشتگان بوده است که از تکنیک‌های نقش‌اندازی بر دیوار و صخره‌ها و سنگ‌ها تشکیل شده است.
دیوارنگاری در ایران با فطرتی ۱۰۰ ساله روبروست که احتمال داده شده هنر نگارگری از دیوارها و صخره‌ها بر روی سفال و فلز منتقل شده است.
بررسی سفالینه‌های منقوش بدست آمده از تپه‌های باستانی ایران سبب شده، ایران را مهد سفال منقوش نام نهند که نقاشی بر روی سفال یکی از فعالیت‌های اصلی و هنری مردم شود.
احتمالا داده شده اولین نقش برجسته‌های موجود در ایران در منطقه غرب کشور یافت شده است.
موقعیت نقش برجسته تنگی ور و سنگ نبشته اورامان
لشکرکشی سارگن به کارالا و تهاجم هدایت شده آشوری‌ها در مقابل کارالا در سال‌های ۷۰۸ یا ۷۰۷ قبل از میلاد مسیح حادثه‌ای است که سبب آفرینش حجاری تنگی‌ور و کتیبه بوده است.
پهنا در دامنه کوه زینانه در معبری صخره‌ای و سنگی و در مابین دو روستای “تنگی‌ور” و “یوزی‌در” بر روی سنگ نقش بسته است.
نقش برجسته تنگی‌ور در۴۵ کیلومتری شمال غربی کامیاران، در حدود ۵۰۰ متری شمال غرب روستای تنگی‌ور بر روی معبری صخره‌ای و سنگی و مابین دو روستای تنگی‌ور و زیویه از توابع شهرستان کامیاران قرار دارد.
کتیبه تنگی‌ور و یا سنگ نوشته هورامان در بلندترین نقطه کوه‌های زینانه، به خط میخی آشوری در یک طاق‌نما به ارتفاع ۱۲۰ و پهنای ۱۷۰ سانتی با عمق ۳۵ سانتیمتر حجاری و نقش شده است.
نقش برجسته تنگی‌ور انسانی به طول نیم متر و عرض ۳۵ سانتیمتر که احتمالاً تصویر سارگن دوم پادشاه آشوری‌ها است که دارای کلاهی استوانه شکل و شبیه به باشلاق به صورت نیم‌رخ است، پای راست خود را به جلو و پای چپش در عقب قرار داده و دست راستش به طرف بالا بلند و دست چپ در مقابل شکمش قرار داده شده است.
کتیبه “تنگی‌ور” از نظر محتوا و موضوع به پنج بخش؛ نیایش خدایان متعدد، نام و القاب سارگن دوم، شرح پیروزی‌های بزرگ پادشاهی سارگن، لشکرکشی به سرزمین کرل یا (کرلا) و شرح پیروزی‌ها و یادبودها، کتیبه‌ها و به احتمال تقدیس و نفرین تقسیم می‌شود.
کتیبه با خط میخی و به زبان آشوری باستان با قدمتی به در ازای هزاره دوم و اوایل هزاره اول پیش از میلاد، در کادری به ابعاد ۱۲۰×۱۲۰ سانتیمتر قرار داشته و حدود ۵۰ سطر نوشته دارد.
در این کتیبه پس از ستایش خدایان آشوری مانند خدای آشور، مردوک، نابو، سین، شمش، ایشتار به شرح پیروزی‌های ساراگون پرداخته و به نقاط مختلفی از شهرها، روستاها و مناطقی که در این حمله و جنگ تصرف و ویران نموده اشاره دارد.
تاریخچه کشف بنچاق هورامان
بنچاق اورامان (هورامان) در اوایل قرن معاصر در سال ۱۳۰۵هجری شمسی، یکی از مریدان شیخ علا‌الدین نقشبندی در غاری در دره تنگی‌ور خمره‌ای پیدا می‌کند که در آن پر از دانه ارزن بود و در میان این خمره نوشته‌ای به خط پهلوی اشکانی بر پوست آهو را پیدا می‌کند.
این نوشته که امروزه به بنچاق اورامان مشهور است، قراردادی است میان دو نفر مبنی بر خرید و فروش زر ستانی به ۴۵ درهم و شاهدان معامله نیز نام خود را در آن نوشته‌اند.
طبق تاریخ درج شده این بنچاق به سال ۱۲۰ پیش از میلاد مسیح مربوط می شود.
چند سطر از متن بنچاق به شرح زیر است:
متن: سال سه ست ماه اروتات فروخش تپس پک
ترجمه: سال سیصد ماه خرداد فروشنده تپس پک
متن: پورتیرین زراستک چه ابیر اشکان نم (زات)
ترجمه: پورتیوین زراستان اسمک که ابیر اشکان نیم آن دارد.
متن: اخریتار اویل پور هربشن
ترجمه: و خریدار اوایل پوربشین
متن: اسمکان از خریت اویل هیچ پتسیک هرودرهم ۴۵
ترجمه: اسمکان زرستان (را خرید اویل از پتسیک) همه را به ۴۵ درهم
این بنچاق اکنون در موزه برلین نگهداری شده و بالغ بر ۲۰ نسخه دیگر آن به زبان یونانی وجود دارد.
سخن آخر:
آثار تاریخی و فرهنگی در هر کشوری شناسنامه و معرف پیشینه آن جامعه است که می‌توان به عنوان محل درآمدی پایدار نیز به آن نگاه کرد.
کتیبه تنگی‌ور یا نقش برجسته تنگی‌ور را می‌توان یکی از شناسنامه‌های تاریخی پیشینه ایران دانست که متأسفانه امروز در شرایطی که لایقش نیست قرار دارد.
وجود شرایط نامناسب جاده‌ای و عدم رسیدگی حرفه‌ای سبب کاهش دسترسی گردشگران داخلی و خارجی به این اثر مهم تاریخی شده است.
————————-
.