سی و دومین نشست اتحادیه اروپا و روسیه روز سه شنبه ۲۸ ژانویه (۸ بهمن) در بروکسل پایتخت بلژیک برگزار میشود. اجلاس سران روسیه و اتحادیه اروپا سالی دو بار برگزار میشود و مرسوم است در شب قبل از نشست، طرفین در مراسم شام حاضر شوند. در این گزارشکمال مهربه جزئیات نشست این دور میپردازیم:
*** نشست اتحادیه اروپا با روسیه؛ امسال متفاوت از سالهای قبل
نشست این دوره، با تغییراتی همراه بود: اجلاس اتحادیه اروپا-روسیه از دسامبر سال قبل به تعویق افتاده و به جای دو روز، تنها طی یک روز و چند ساعت محدود برگزار میشود. علاوه بر این ضیافت شام اتحادیه اروپا با “پوتین” نیز لغو شد!
“هرمان وان رومپوی” (Herman Van Rompuy)، رئیس شورای اروپا، “خوزه مانوئل باروسو” (José Manuel Barroso)، رئیس کمیسیون اروپا، “کاترین اشتون” (Catherine Ashton)، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و دیگر مقامات به نمایندگی از این اتحادیه با “ولادیمیر پوتین”، رئیسجمهور روسیه و “سرگئی لاوروف”، وزیر امور خارجه این کشور دیدار میکنند.
براساس اعلام رسانههای غربی، قرار شده در این نشست در خصوص منافع مشترک، اشتراکات منطقهای، موضوعات تجاری و دیگر تعهدات بینالمللی در زمینههای قانون، حقوق بشر، آزادیهای بنیادی و مسأله سوریه و برنامه هستهای ایران بحث شود.
آیا موضوع “اشتراکات منطقهای” که ذکر شد، اصولاً وجود خارجی دارند یا خیر؟
به این معنی که آیا مواضع اتحادیه اروپا نسبت به موضوعات مهم منطقه، از جمله درگیریهای اوکراین، بحران سوریه، حقوق هستهای کشور ایران و… با مواضع روسیه یکی است؟
*** الف) سوریه؛ عامل کدورت میان “پوتین” و اتحادیه
روسیه از ابتدای جنگ داخلی سوریه، یکی از مدافعان مهم نظام این کشور و شخص “بشار اسد” به شمار میرود. حتی میتوان گفت این دیپلماسی مسکو بود که جلوی حمله نظامی آمریکا، فرانسه و عربستان به سوریه را گرفت.
همین حمایتها و موضعگیریهای صریح “پوتین” علیه ارسال تسلیحات غربی به تروریستهای سوری، نوسانات شدیدی را در روابط میان اروپا و روسیه ایجاد کرده است. “پوتین” بارها با بیان این که مسأله سوریه محور ناآرامیهای منطقه را تشکیل میدهد، نسبت به تصمیم وزیران خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا برای لغو تحریم ارسال سلاح به معارضان سوری ابراز دلسردی کرده است.
*** ب) برنامه هستهای ایران و جبههبندیهای نانوشته!
طبق برنامهریزیهای انجام شده، ایران یکی از موضوعات مورد بحث در بروکسل خواهد بود. روسیه در پرونده هستهای کشورمان، نقش تأثیرگذار خود را ایفا نموده است.
در مذاکرات ژنو، با ورود “سرگئی لاوروف” وزیر خارجه روسیه به ژنو، دیگر وزیران امور خارجه گروه ۵+۱ نیز مجبور شدند به ژنو بیایند. پس میتوان گفت روسیه تعادلی بین غرب و ایران برای حل پرونده هستهای برقرار کرده است.
*** ج) وزن نامتقارن درگیریهای اوکراین بر نشست امروز
خودداری اوکراین از امضای توافقنامه همکاری با اتحادیه اروپا، شکست راهبردی مهمی را برای تلاشهای این اتحادیه رقم زد و در عین حال رویارویی روسیه و غرب را وارد مرحله تازهای کرد؛ چرا که اوکراین، از میان روسها و اروپاییها، با بررسی منافع سیاسی- اقتصادی خود، روسها را انتخاب کرد.
مقامات کشورهای اروپایی نیز در ماههای اخیر هر یک به طریقی اعلام کردند که به تعلیق درآمدن امضای توافقنامه توسط اوکراین، تصمیمی زیر فشار روسیه بوده است.
اتحادیه اروپا از قبل تمام تلاش خود را کرده بود تا با گرفتن امضاء از پنج کشور اروپای شرقی، برای “توافقنامه تجارت آزاد و همکاری با اتحادیه اروپا” بر حوزه نفوذ هر چه بیشتر خود در این منطقه بیفزاید، اما اوکراین از امضای این موافقتنامه امتناع کرد و دولت این کشور از نوامبر ۲۰۱۳ تا هم اکنون، بابت این اقدام، هزینههای بسیاری را پرداخته و میپردازد.
رئیس کمیسیون اروپا در این قضیه، روسیه را مقصر خواند و در اظهاراتی تهدیدآمیز گفت:
«مشارکت راهبردی با روسیه به این معنا نیست که مذاکره با کشوری دیگر باعث مداخله در مذاکرات دوجانبه آن کشور شود. ما نمیتوانیم بپذیریم که کشوری ثالث، مذاکرات ما با اوکراین را وتو کند.»
“ویکتور یانوکوویچ” رئیس جمهور اوکراین بر این عقیده است که پیمان مالی پیشنهاد شده از سوی اتحادیه اروپا به اندازه کافی بزرگ نیست که بتواند مانع لطمه زدن به اقتصاد ضعیف اوکراین شود. صادرات اوکراین به روسیه به مراتب از صادرات اوکراین به کل کشورهای اروپایی بیشتر است و اوکراین اگر میخواست به روسیه پشت کند، قطعاً از نظر اقتصادی با مشکلات شدیدی مواجه میشد. زیرا روسیه هشدار داده بود اگر اوکراین توافقنامه را امضاء کند، دیگر کالاها و خدماتی از مسکو دریافت نخواهد کرد.
همچنین “پوتین” پیشنهادهایی به اوکراین ارائه کرده تا سران کیاف را از عضویت در اتحادیه اروپا منصرف کند.
*** د) اقامه دعوی با لباس دیپلماتیک؟!
“کارل دوگوش” (Karel de Gucht) کمیسیونر تجاری اتحادیه اروپا روز شنبه ۲۵ ژانویه ۲۰۱۴ (۵ بهمن) از قصد بسیار جدی این اتحادیه برای طرح چندین مورد شکایت از روسیه نزد سازمان تجارت جهانی خبر داد و بدون اینکه به جزئیات اشاره کند، گفت: اتحادیه اروپا میخواهد درباره برخی موضوعات از روسیه نزد سازمان تجارت جهانی اقامه دعوا کند!
این اظهارات جنجال برانگیز، در حالی صورت میگیرد که طرفین در لباس دیپلماتیک، بر سر میز گفتگو حاضر شدهاند.
با اینکه روسیه و اتحادیه اروپا روابط تجاری و اقتصادی گستردهای با یکدیگر دارند، اما مناسبات میان این دو در سالهای اخیر بر سر مسائلی مانند وارد آمدن اتهام نقض حقوق بشر، وضع قوانین ضد همجنسگرایان در روسیه و… رو به تیرگی گذاشته است.
با توجه به چهار موضوعی که ذکر آن رفت، و همچنین با توجه به اینکه این دیدار مدتی است به تعویق افتاده، روزنامه آلمانی “دی تسایت” پیشبینی کرد دیدار ۲۸ ژانویه در بروکسل، دیداری کوتاه، غیررسمی و با حداقل مشترکات برگزار شود.