تصاویر کمتر دیده شده از حرم امام حسین(ع) در گذر تاریخ

این شهر تا سال ۶۱ هجری قمری بیابانی  به نام ‌های نینوا، غاضریه و طف بوده‌ است. اما بعد از سال ۶۱ قمری و فاجعه کربلا، به‌ تدریج مورد توجه شیعیان قرار گرفت و پس از ساخت گنبد و بارگاه برای شهدای کربلا، از جمله امام حسین علیه السلام و برادر بزرگوارش حضرت اباالفضل به قبله گاه شیعیان جهان و یکی از شهرهای زیارتی عراق تبدیل شد.

نقل است، امام حسین بن علی علیه السلام گوشه ‌ای از سرزمین طف (زمینی به مساحت ۳۶ کیلومتر مربع) که اکنون شامل مضجع شریف امام و سایر شهدای کربلا می ‌شود، را به ۶۰ هزار درهم از مردم نینوا و غاضریه خریداری کردند و با آنها شرط کردند که مردم را برای زیارت شهدای کربلا راهنمایی کنند و از زائرین حرم تا ۳ روز پذیرایی کنند.

حرم حسین بن علی در میانه کربلا، شهری در ۸۰ کیلومتری شهر نجف اشرف و ۱۰۰ کیلومتری بغداد قرار دارد. پس از شهادت حسین بن علی و اصحابش در سرزمین کربلا، قبیله «بنی ‌اسد» پیکر مبارک آن حضرت و اصحابش به خاک سپرده و در سال ۶۳ یا ۶۳ هجری پس از مرگ یزید مزار را ترمیم کرده تا شناسایی آن آسان‌ تر باشد.

بنابر برخی منابع، نخستین ساخت بنای آرامگاه حسین بن علی را به «مختار بن ابو ‌عبیده ثقفی» پس از قیامش نسبت می ‌دهند که مصالح آن از گچ و آجر و در نزدیکی آن مسجدی بود.

این آرامگاه در عهد بنی عباس به دستور «هارون الرشید» ویران و خانه‌ های شیعیان همجوار آن تخریب و مزار آن حضرت شخم زده شد، حتی درخت سدره ‌ای که بنی‌ اسد جهت علامت برای شناسایی جای مزار کاشته ‌بودند، را بریدند.

پس از آن در زمان مامون که برای راضی کردن شیعیان خراسان، تصمیم گرفت خلافت را به «علی بن موسی الرضا» علیه السلام واگذار کند، شیعیان فرصت یافتند، برای مزار امام حسین آرامگاهی بنا کنند. اما بنای این آرامگاه در سال ۲۳۲ قمری به دستور متوکل عباسی همراه با خانه‌ های اطراف آن ویران و بار دیگر زمین آن شخم زده ‌شد و در آن کشت صورت گرفت. همانگونه که حمدالله مستوفی آورده‌است:

منتصر پس از کشتن پدرش متوکل در سال ۲۴۷ قمری و رسیدن به قدرت بارگاه حسینی را به همراه گل‌ دستهٔ بلندی در کنار آن بنا کرد.

حدود ۲۸۰ قمری «داعی ‌الصغیر»، فرمانروای طبرستان و از نوادگان «زید بن علی بن حسین» به بازسازی و گسترش آن پرداخت.

آخرین بازسازی ساختمان حرم حسین بن علی در سال ۳۷۱ قمری توسط «عضد الدوله دیلمی» از آل بویه انجام شد که دستور ساخت همه عتبات را صادر کرده بود. بنای حرم حسین بن علی در سال ۳۶۷ قمری شروع شد و در سال ۳۷۱ قمری به پایان رسید. این آرامگاه دارای گنبدی بر بالای مزار حسین بن علی بود. این بارگاه در سال ۴۰۷ قمری بر اثر افتادن شمع دچار آتش سوزی شد، اما تنها تزیینات داخلی آن از بین رفت، ولی چون در ساختمان اصلی آرامگاه و ستون‌ها چوب بکار نرفته بود، ساختمان اصلی آن برپا ماند. در حقیقت بنای اصلی آرامگاه حسین بن علی از آثار معماری آل بویه می ‌باشد که بعدها از تعرض مغولان نیز در امان ماند.

پس از آن تا به امروز بارگاه حسین بن علی تعمیرات زیادی صورت گرفته‌ است. پس از سقوط ایلخانیان، دولت جلایریان (ایلکانیان) ضمن تعمیر بارگاه در سال ۷۸۶ قمری ایوان طلا را بنا نمودند.

پادشاهان صفوی ضمن انجام تعمیرات و نصب تزئینات متعدد از جمله صندوق و ضریح فولادی، آرامگاه را نیز توسعه دادند. بعضی تعمیرات و ساخت یک کاروانسرا در کنار حرم توسط عثمانی ‌ها نیز تا سال ۱۱۲۹ ادامه یافت. سپس نادر شاه در سال ۱۱۳۵ قمری نیز دست به تعمیراتی وسیع و نصب تزئیناتی در حرم زد.

در دوره قاجار، آقا محمد خان قاجار، نخستین شاه این دودمان، در سال ۱۲۰۵ دستور نوسازی گنبد و تذهیب و تزیین آن را با پوشش طلا داد. در ۱۸ ذیحجه سال ۱۲۱۶ قمری «سعود بن عبد العزیز» وهابی در رأس لشکری بزرگ به کربلا حمله کرد و کشتار بی ‌رحمانه‌ ای به راه انداخت و آرامگاه حسینی را ویران و اموال آن را غارت و تمام قندیل‌ های طلا و نقرهٔ صفویه و فرش‌ های گران ‌قیمت حرم را تاراج کرد.

پس از آن فتحعلی شاه قاجار دستور تعمیر خرابی ‌ها و ویرانی های وهابیان را داد و ضریح جدیدی در سال ۱۲۱۸ قمری نصب گردید. همسر فتحعلی شاه ایوان مقابل مزار و مناره ‌های حرم حسینی را طلا کاری کرد. گنبد و صحن در دوره محمد شاه تجدید بنا شد. در سال ۱۲۷۳ قمری ناصر الدین شاه تعمیراتی در حرم انجام داد و برای سومین بار در دوره قاجاریه گنبد آستانه تجدید طلاکاری شد. تعمیرات حرم در دوره قاجار همچنان ادامه داشت.

به نظر می ‌رسد، آخرین تعمیرات اساسی حرم، تعمیر ایوان طلا و نصب ستون‌ های مرمر بجای ستون‌ های چوبی برای آن به وسیله یکی از تجار و معدن‌ داران ایرانی به نام «حاج قنبر رحیمی» در سال ۱۳۸۹ قمری می‌ باشد.

در تصاویر زیر بخشی از تحولات و تغییرات تاریخی شهر کربلای معلی و بارگاه های امام حسین (علیه السلام) و حضرت ابالفضل العباس نشان داده شده است.