…عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ صَالِحٍ الْهَرَوِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِلرِّضَا ع یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ أَخْبِرْنِی عَنِ الشَّجَرَهِ الَّتِی أَکَلَ مِنْهَا آدَمُ وَ حَوَّاءُ مَا کَانَتْ فَقَدِ اخْتَلَفَ النَّاسُ فِیهَا فَمِنْهُمْ مَنْ یَرْوِی أَنَّهَا الْحِنْطَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَرْوِی أَنَّهَا الْعِنَبُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَرْوِی أَنَّهَا شَجَرَهُ الْحَسَدِ فَقَالَ ع کُلُّ ذَلِکَ حَقٌّ قُلْتُ فَمَا مَعْنَى هَذِهِ الْوُجُوهِ عَلَى اخْتِلَافِهَا فَقَالَ یَا أَبَا الصَّلْتِ إِنَّ شَجَرَهَ الْجَنَّهِ تَحْمِلُ أَنْوَاعاً فَکَانَتْ شَجَرَهُ الْحِنْطَهِ وَ فِیهَا عِنَبٌ وَ لَیْسَتْ کَشَجَرَهِ الدُّنْیَا وَ إِنَّ آدَمَ ع لَمَّا أَکْرَمَهُ اللَّهُ تَعَالَى ذِکْرُهُ بِإِسْجَادِ مَلَائِکَتِهِ وَ بِإِدْخَالِهِ الْجَنَّهَ قَالَ فِی نَفْسِهِ هَلْ خَلَقَ اللَّهُ بَشَراً أَفْضَلَ مِنِّی فَعَلِمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَا وَقَعَ فِی نَفْسِهِ فَنَادَاهُ ارْفَعْ رَأْسَکَ یَا آدَمُ وَ انْظُرْ إِلَى سَاقِ الْعَرْشِ فَرَفَعَ آدَمُ رَأْسَهُ فَنَظَرَ إِلَى سَاقِ الْعَرْشِ فَوَجَدَ عَلَیْهِ مَکْتُوباً لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ وَ زَوْجَتُهُ فَاطِمَهُ سَیِّدَهُ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ سَیِّدَا شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّهِ فَقَالَ آدَمُ ع یَا رَبِّ مَنْ هَؤُلَاءِ فَقَالَ عَزَّ وَ جَلَّ هَؤُلَاءِ مِنْ ذُرِّیَّتِکَ وَ هُمْ خَیْرٌ مِنْکَ وَ مِنْ جَمِیعِ خَلْقِی وَ لَوْ لَا هُمْ مَا خَلَقْتُکَ وَ لَا خَلَقْتُ الْجَنَّهَ وَ النَّارَ وَ لَا السَّمَاءَ وَ الْأَرْضَ فَإِیَّاکَ أَنْ تَنْظُرَ إِلَیْهِمْ بِعَیْنِ الْحَسَدِ فَأُخْرِجَکَ عَنْ جِوَارِی فَنَظَرَ إِلَیْهِمْ بِعَیْنِ الْحَسَدِ وَ تَمَنَّى مَنْزِلَتَهُمْ فَتَسَلَّطَ عَلَیْهِ الشَّیْطَانُ حَتَّى أَکَلَ مِنَ الشَّجَرَهِ الَّتِی نُهِیَ عَنْهَا وَ تَسَلَّطَ عَلَى حَوَّاءَ لِنَظَرِهَا إِلَى فَاطِمَهَ ع بِعَیْنِ الْحَسَدِ حَتَّى أَکَلَتْ مِنَ الشَّجَرَهِ کَمَا أَکَلَ آدَمُ ع فَأَخْرَجَهُمَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَنْ جَنَّتِهِ فَأَهْبَطَهُمَا عَنْ جِوَارِهِ إِلَى الْأَرْضِ.»[۱]
شیخ صدوق در کتاب «عیون أخبار الرضا علیه السلام» با سندی صحیح از «ابو الصلت عبدالسلام بن صالح هَرَوی» نقل می کند که گفت:
به امام رضا (علیه السلام) عرض کردم: برایم درباره درختی که آدم و حوّاء (علیهما السلام) از آن خوردند، بفرمایید؛ که چه درختی بود. مردم در مورد آن اختلاف دارند؛ برخی روایت می کنند که «درخت گندم» بوده است، برخی روایت می کنند که «درخت انگور» بوده است و برخی نیز روایت می کنند «درخت حسد» بوده است.
حضرت فرمودند: «همه این روایات درست است.»
عرض کردم: پس معنای این چند وجه چیست، با این اختلافاتی که دارند؟![۲]
حضرت فرمودند:
«ای ابا صلت! درخت های بهشتی چند نوع (میوه) بار می آورند. پس آن درخت، درخت گندم بود و انگور نیز داشت و مانند درخت های دنیا نبود.
به راستی که وقتی خداوند آدم (علیه السلام) را با امر کردن فرشتگانش به سجده (بر او) و داخل کردنش به بهشت، گرامی داشت، آدم (علیه السلام) با خود گفت: «آیا خداوند بشری بهتر از من آفریده است؟»
خداوند به آنچه درونش گذشت، آگاه بود، پس به او خطاب فرمود: «ای آدم! سرت را بلند کن و به پایه عرش نگاه کن!»
آدم سرش را بلند کرد و به پایه عرش نگاه کرد و دید که بر آن نوشته شده است: «هیچ خدایی جز الله نیست. محمد (صلی الله علیه و آله) فرستاده اوست و علی بن ابی طالب (علیه السلام) امیر مؤمنان است و همسرش فاطمه (سلام الله علیها) سرور زنان جهانیان است و حسن و حسین (علیهما السلام) سرور جوانان بهشتی هستند.»
آدم (علیه السلام) عرض کرد: «پروردگارا! ایشان که هستند؟»
خداوند فرمود: «ایشان از فرزندان تو هستند و آنان از تو و از تمام آفریدگانم برتر هستند و اگر آنان نبودند، تو را نمی آفریدم و بهشت و دوزخ را و آسمان و زمین را نمی آفریدم. پس مبادا با چشم حسادت به آنان بنگری، که در این صورت تو را از همسایگیِ خویش بیرون می رانم.»
آنگاه آدم (علیه السلام) با چشم حسادت به آنان نگریست و آرزوی جایگاهِ آنان را نمود. چنین شد که شیطان بر او تسلط یافت تا اینکه از درختی که از آن نهی شده بود، خورد. بر حوّاء نیز به این خاطر که به حضرت فاطمه (سلام الله علیها) با چشم حسادت نگریسته بود، تسلط یافت تا اینکه همانطور که آدم (علیه السلام) از آن درخت خورده بود، از آن خورد.
پس خداوند (عزّ و جلّ) آن دو را از بهشتش بیرون نمود و از همسایگی اش به سوی زمین فرو فرستاد.»
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[۱] عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج۱، ص۳۰۶٫
[۲] چگونه می شود که تمام این وجوه درست باشند؟!
قدس آنلاین