به گزارش گروه اجتماعی «کمال مهر»؛پرویزحاجی زاده- به بهانه دیدار اعضای شورای شهر و شهرداری تهران با رهبر معظم انقلای اسلامی و ضمن سپاس از تلاشهای جهادی دکتر قالیباف شهردار محترم تهران و دیگر زحمتکشان در این عرصه، در تشریح دغدغه به حق رهبر معظم انقلاب و مسوولان شهری و شهروندان تهرانی در رسیدن به یک الگوی مناسب توسعه براساس بافت اسلامی- ایرانی در مدیریت شهری و جمع توامان تخصص ، مدیریت علمی با آموزه های دینی و فرهنگ ایرانی اسلامی لازم دیدم نکاتی را در این باب بیان کنم:
فعالیتهای فرهنگی و هنری در شهرهایی تجلی می‌یابد که سازمانهای عالی فرهنگی و هنری را با گنجینه‌هایی از آثار ارزشمند هنری در خود جای داده باشند. در این شهرها وجود سازمانهای ملی فرهنگی و هنری ، دانشگاه موزه ، کتابخانه ، اجتماعات علمی ، هنری ، ادبی و مراکز تحقیقاتی و مدارس عالی ، آزمایشگاهها و مؤسسات پژوهشی ، زمینه را برای فعالیتهای علمی و فرهنگی فراهم می‌کند.
شهرهای تاریخی ـ فرهنگی را با عناوین شهرهای مذهبی ، دانشگاهی و هنری می‌توان تفکیک کرد.
نقش دینی شهر تنها با انجام مراسم مذهبی ساکنان شهر قابل تبیین نیست، مگر آنکه شهر بتواند به طور مستمر و یا فصلی تعداد زیادی از پیروان مذهب را از جاهای دور به سوی خود جلب کند و بتواند فرهنگ و اخلاق اسلامی در میان رفتار مدیران شهری، و شهروندان گسترش دهد.
شهر و شهرنشینی ، امروزه از مهمترین موضوعات اجتماعی است که می تواند عناصر فرهنگی و کلیه ی فرایند های ناشی از تاثیر انسان و محیط پیرامون او را دستخوش تغییر و تحول قرار دهد. شهر مفهومی مدنی دارد. و ساخت مدنیت و الگوهای توسعه شهری نیازمند رجوع به منابع دینی نظر یه پردازی، الهام از گذشته و داشته و پیشینه ی تاریخی و متناسب سازی آن با نیازهای پیچیده و گوناگون انسان معاصر است.
عنوان ” شهر اسلامی- ایرانی ” برخاسته از یک ضرورت و نیاز استراتژیک است. ساختن شهرها ، نحوه اداره آن و تعامل انسانها با یکدیگر در منظر اسلام یک مجموعه واحد، پویا، هماهنگ و معناداری است که غایت آن رشد و تعالی انسان و پیدایش زیستگاهی است بر اساس فطرت و در خدمت شکوفایی انسانها.
شهر، موجود زنده ای است که چنانچه از یک الگو و روش واحد و سالم در حرکت رو به رشد خود تبعیت نکند، ناهمگونی و ناسازگاری و گسست عناصر تشکیل دهنده آن و نیز ارتباطات متکثر انسانها، آرامش و بهداشت روانی را مختل و صحنه اجتماع را محلی برای تنازع و آشفتگی قرار داده و کارکردها و نقش های مختلف اجتماعی را کند و متزلزل می سازد.
ویژگیهای شهر اسلامی- ایرانی، همان ویژگیهایی است که عقلاء و اندیشمندان برای یک شهر آرمانی متصور هستند. اندیشه شهر اسلامی، اندیشه جدیدی نیست و پیامبر اکرم بسیاری از آن قسمت از مباحث شهر اسلامی که مربوط به اخلاق شهروندان و حقوق مردم و تکالیف آنها می باشد را بر اساس آیات قرآن کریم و اهداف اسلام عزیز بیان کرده و بخش زیادی از آن را در فرصت اندک حکومت خود اجرا نمود.
بی شک اگر اندیشمندان و بزرگانی چون ارسطو، ابو نصرفارابی، خواجه نصیرالدین طوسی، خواجه نظام الملک ابن خلدون و غیره در آثار و افکار خود، اتوپیا یا مدینه فاضله را جستجو کرده و مطمح نظر قرار داده اند. بخشی از آن ناظر به ظرفیت وجودی آن در اعتقادات اسلامی و بخشی دیگر گمشده ای بوده است که هر زمان و هرمکانی انسانها به دنبال آن بوده اند.
اگر از تحقق شهر اسلامی- ایرانی سخن به میان آمده است صرفاً یک ایده پردازی و آرمانی دست نیافتنی و یا برداشتی جامد و غیر واقعی از اسلام نیست.
شهر اسلامی- ایرانی شهری نیست که قط نمادهای مذهبی در آن رخ بنماید و دستاوردهای بشر به ویژه در بخش صنعت به حاشیه رانده شود و به سنت صرف بازگشت شود.
شهر اسلامی- ایرانی به دنبال انتظام و تعادل بین مجموعه عناصر تشکیل دهنده جامعه شهری و ایجاد توازن و هماهنگی در عموم ساختارها، رفتارها و کنش ها و واکنشهای افراد و سامانه های شهری است تا در سایه تعالیم آسمانی، آرامش و آسایش توام با تسخیر طبیعت و شکوفاترین شهروندان را در زیستگاهی آباد و خدا محور تربیت نماید.
اسلام دکترین زندگی و آزادگی است و جامعه سازی و تمدن پردازی در ذیل آموزه های دینی ، رسالت سترگی است که دست کم چندین دهه کار مستمر نظری و عملی می طلبد.
و در این میان مهندسی شهر اسلامی- ایرانی جز به تعاون همه متفکران مسلمان و نهادهای علمی و فرهنگی در کلیه علوم و فنون و صنایع و تنظیم و تصویب مصوبات قانونی و عزم دولت ها در اجرای آنها به ثمر نخواهد نشست.
از بین همه فضایل برای شهر اسلامی- ایرانی اما کدام فضیلت بالاتر از زمینه سازی جهت ظهور حضرت ولی عصر، حجت حق (عج) است که به راستی غایت آن حضرت مشحون ساختن زمین از عدل و داد است و یاران و یاوران آن همام با تجمیع توانایی و دانایی خود در تحقق شهرهای اسلامی بیشترین نقش و تاثیر را در فراهم نمودن شرایط ظهور دارند و مفاهیم دینی را نه فقط با وعظ و خطابه، بلکه با ارائه ی بیشترین خدمت به شهروندان مسلمان و تامین مطالبات مردم و عملیاتی نمودن الگوی توسعه ایرانی اسلامی، در جان آنان نهادینه می سازند.
بی شک وجود ظرفیت های بالقوه به عنوان سرمایه های اجتماعی، تهران را به عنوان پایلوت جهت تحقق شهر اسلامی- ایرانی تبدیل نموده است و به همین دلیل رهبر معظم انقلاب اسلامی با تاکید بر الگو بودن پایتخت برای دیگر شهرها، یادآور شدند که باید به سمت تغیرر بافت نیمه غربی- سنتی به الگوی توسعه شهری براساس معماری اسلامی- ایرانی پیش رفت.
از طرفی سیاستهای کلی ابلاغی برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور از طرف مقام معظم رهبری به دولت که عنوان می دارد: هویت بخشی به سیمای شهر و روستا و باز آفرینی و روز آمد سازی معماری ایرانی – اسلامی باید یکی از شاخصه های برنامه پنجم توسعه باشد. شهرداریها و استانداریها را مکلف به پیگیری مطالبات معظم له کرده است.
در دوران انقلاب اسلامی ایران که نقطه عطف تاریخی برای تجدید حیات اسلام و امت اسلامی است بار دیگر باید نشان دهیم که اسلام خاستگاه مدنیت انسانی و عقلانیت اجتماعی ریشه داری است که اخلاق را با عقلانیت شریعت را با مدنیت، حقیقت را با مصلحت، آزادی را با عدالت و عرفان را با واقعیت یک کاسه کند و ریشه همه تفکیکهای شوم و نادرست را که هستی اخلاقی عقلانی و معیشتی بشر معاصر را خاکستر کرده برکند و دوباره سکه بنام تمدن عقلانی محمدی (ص) زند.
مشغول شدن مسولین به اصلاح زیر ساخت های اقتصادی ، رفع خرابی ها و محرومیت ها و از طرف دیگر تهاجم فرهنگی دشمن، آثاری مخرب و ناگوار در زمینه عدم حاکمیت اخلاق و فضایل انسانی، و عدم توسعه شهرتهران بر اساس هویت تاریخی و فرهنگ اسلامی بر جای گذاشت. متاسفانه بر اثر غفلت از باز آفرینی اندیشه های اسلامی و عدم کار بست مفاهیم دینی در اصول شهرسازی مبتنی بر توحید و تفکر توحیدی در بخش های مختلف شاهد ایرادها، اشکالها و مشکلات عدیده ای هستیم .
لذا ضروری است بحث شهر اسلامی- ایرانی به صورت جدی در دستور کار قرار گیرد و با متد و اسلوبی عالمانه و تشکیل نشست های تخصصی اولاً قالبها و طریقه های فکری و تئوریهای قوی جهت دستیابی به چهارچوب شهر اسلامی تدوین و سپس با بینش و تنظیم برنامه استراتژیک، شهر اسلامی ترسیم گردد و عواید و منافع ناشی از اجرای شهر اسلامی ، پایتخت ایران اسلامی را در رسیدن به این اهداف متعالی یاری بخشد.
پرویز حاجی زاده-کمال مهر