ایران هشتمین کشوری است که به فضا ماهواره فرستاد. اولین ماهواره، سینا-۱ در سال ۸۴ به کمک روسیه ساخته و به فضا پرتاب شد. البته پیش از این نیز طرح ماهواره زهره در دهه ۷۰ مورد بررسی قرار گرفت و ساخته شد. پس از قرار دادن ماهواره امید در فضا نیز ۱۵ اسفند به نام روز ملی فناوری فضایی نامگذاری گردید هر ساله چندین ماهواره جدید رونمایی می‌شود.

در این گزارش نگاهی گذرا به تاریخچه‌ی ماهواره های ایرانی خواهیم داشت.

* امید 
امید اولین ماهواره بومی ‎کشور است که تمام مراحل طراحی، ساخت و تزریق در مدار آن توسط دانشمندان ایرانی انجام شد. “سفیر-۱آ” ماهواره بر تماماً ایرانی که امید را به فضا برد، باعث ثبت ایران به عنوان هشتمین کشور در باشگاه فضایی جهان شد.

امید ۲۷ کیلوگرم و مکعبی شکل با اضلاع ۴۰ سانتیمتر است و تنها دارای زیرسامانه‎های مخابراتی برای برقراری ارتباط با ایستگاه‎های زمینی و دریافت و ارسال پیام می‌باشد که همه‌ی ایستگاه‎های زمینی دریافت و ارسال داده و کنترل و فرماندهی آن نیز توسط دانشمندان و مهندسان کشورمان ساخته شد.  این ماهواره توان خود را از باتری‎های داخلی کسب می‌کرد و مأموریت امید پس از ۸۰ روز که بیشتر از حد انتظار هم بود با کاهش ارتفاع و برخورد با جو با موفقیت به اتمام رسید.

* رصد-۱ 
ماهواره دانشجویی رصد-۱ با ۱۵.۳ کیلوگرم وزن و شکلی استوانه‎ای و مقطع ۸ ضلعی با اضلاع ۱۰ سانتیمتری، شرایط آزمودن چند فناوری جدید نسبت به امید را فراهم نمود. استفاده از سلول‎های خورشیدی برای تأمین توان در کنار باتری‎های داخلی، برخورداری از محموله تصویربرداری، استفاده از بوم گرادیان جاذبه برای ایجاد پایداری و عملگر مغناطیسی از جمله برتری‌های رصد-۱ به شمار میرود.

چشم های رصد دارای توان تفکیک ۱۵۰ متری بود. در واقع هر عکس این دوربین محوطه‎ای ۷۰ * ۷۰ کیلومتری را پوشش می‎داد. که برای کاربردهای عمومی مانند بررسی پوشش گیاهی در یک منطقه وسیع، بررسی وضعیت ابرها، شناسایی محدود‎های آتش‎سوزی و منابع آب‎های سطحی مناسب است.
این ماهواره نیز با سفیر-۱آ به مدار حمل شد و پس از حدود ۴۵ روز با دستیابی مناسب به اهداف تعیین شده به کار خود پایان داد.

* نوید علم و صنعت 
نوید هم مانند رصد یک ماهواره‌ی دانشجویی محسوب می‌شود. این ماهواره مانند امید مکعبی شکل با ابعاد ۵۰ سانتیمتر بود، ۴۸ کیلوگرم وزن داشت و ضمن برخورداری از سلول‎های خورشیدی برای تأمین توان، دارای محموله تصویربرداری نیز بود.

این بار با نمونه ارتقاء یافته سفیر یعنی «سفیر-۱بی» این ماهواره سنگین‎تر را به مدار رساند. این ماهواره دارای قابلیت ذخیره و ارسال تصویر و همچنین ارسال بیدرنگ داده نیز بود. از تفاوت‎های مهم نوید با رصد می‎توان به روش متفاوت پایدارسازی و کنترل وضعیت آن اشاره کرد که با روش چرخان صورت گرفته است. برای تعیین وضعیت ماهواره نیز از حسگرهای دقیق و مختلفی در نوید استفاده شد.

* فجر 
ماهواره فجر توسط گروه فضایی شرکت صنایع الکترونیک ایران(صاایران) و با همکاری بخش‌های خصوصی و دانشگاهی کشور توسعه یافته است.  ماهواره فجر از شکل هندسی شش ضلعی با ارتفاع ۴۹ سانتیمتر و عرض ۳۵ سانتیمتر برخودار بوده و نزدیک به ۶۰ کیلوگرم جرم دارد. فجر نسبت به امید دو برابر و نسبت به رصد-۱ سه تا چهار برابر و نسبت به نوید علم و صنعت حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد سنگین تر است.

از ویژگی‌های مهم این ماهواره ایرانی، دوربین بسیار پیشرفته آن است که تصاویر دریافت شونده قابل استفاده در مراکز مختلف خواهد بود. روی بدنه ماهواره فجر سلول‌های خورشیدی به کار رفته است که با تأمین توان از نور خورشید و شارژ باتری‌ها نقش مؤثری در افزایش عمر کاری آن به یکسال و نیم داشته است.

* طلوعِ  
ماهواره طلوع که نمونه مهندسی آن در ۱۴ بهمن ماه ۱۳۸۸ و روز صنعت فضایی رونمایی شد دارای شکلی استوانه‌ای با ارتفاع ۱۰۰ سانتیمتر و مقطع ۶ ضلعی با عرض ۸۶ سانتیمتر است. این ماهواره در ارتفاع حدود ۵۰۰ کیلومتری زمین در مداری دایروی و با شیب ۵۵ درجه مستقر خواهد شد و عمر مداری آن ۲ تا ۳ سال برآورد می‎شود
طلوع دارای یک دوربین تک طیفی با تفکیک پذیری بهتر از ۵۰ متر است. این ماهواره با دو حالت ارسال بیدرنگ داده‎ها یا ذخیره و ارسال آنها و در باند فرکانسی L برای تصاویر و باندهای UHF و VHF برای TT&C عمل می‎نماید.
کاربردهای ماهواره طلوع را با توجه به محموله موجود در آن می‎توان نقشه برداری زمین در مقیاس بزرگ، مطالعه و بررسی حوضچه‎های آبی و دریا، مشاهده گسترش شهرها، تخریب منابع طبیعی، بررسی علوم کشاورزی و جنگلی، مشاهده پوشش ابرها، پراکندگی انسانی، ارزیابی بلایای طبیعی نظیر زمین لرزه، سیل و آتش‎سوزی بیان کرد. انرژی این ماهواره را آرایه‎های خورشیدی بر روی بدنه و باتری‎های ثانویه تأمین می کند.

* ماهواره ظفر علم و صنعت 
ظفر ماهواره‎ای مکعبی شکل با ارتفاع ۸۰ و مقطع ۶۳ * ۶۳ سانتیمتر است. این ماهواره حدود ۹۰ تا ۱۰۰ کیلوگرمی در مدار دایروی ۵۰۰ کیلومتری با شیب ۵۵ درجه مستقر خواهد شد. علاوه بر برتری‎های فراوان نسبت به ماهواره قبلی دانشگاه علم و صنعت یعنی نوید، ظفر تفاوت‎هایی نسبت به طلوع-۱ هم دارد که از آن جمله می‎توان به برخورداری از ۴ دوربین اشاره کرد.

این ماهواره دارای سه دوربین رنگی با رزولوشن ۸۰ متر و طیف نور سبز، قرمز و نزدیک قرمز و یک دوربین پانکروماتیک با رزولوشن ۷۵۰ متر است و طول عمر مداری این ماهواره بین ۱.۵ تا ۳ سال برآورد می‎شود. ظفر نسبت به نوید، ۵ برابر قدرت تفکیک بهتر در تصاویر، ۳ برابر دقت کنترل وضعیت بهتر، نرخ ارسال در زمینه داده‎های تصویری ۱۵ برابر، برای داده‎های دورسنج ۱۳.۷ برابر و برای تله‎کامند نیز ۸.۱ برابر بیشتر و سریعتری دارد.

ماهواره دانشگاه امیرکبیر 
ساخت ماهواره آتست (AutSat) از سال ۸۶  در راستای اکتساب فناوری‎های گوناگون مورد نیاز برای ماهواره‎های عملیاتی آغاز گردید و نمونه مهندسی آن در بهمن ماه ۱۳۸۹ رونمایی شد. این ماهواره هم از نوع سنجش از دور بوده و هدف اصلی آن رصد زمین، تشخیص پوشش‎های گیاهی و تصویربرداری توسط ۴ دوربین تعبیه شده در آن است.

این ماهواره حدوداً ۸۰ کیلوگرمی که در ابتدا قرار بود در مدار قطبی ۹۸ درجه قرار گیرد به دلیل عدم فراهم شدن امکان پرتاب توسط پرتابگرهای خارجی با اعمال تغییراتی قابلیت قرارگیری در مدار با شیب ۵۵ درجه را پیدا کرد و در نتیجه به فهرست مسافران ماهواره ‎بر سیمرغ از پایگاه پرتاب جدید افزوده شد.

* ماهواره ایران ست-۱ 
یکی دیگر از ماهواره‎های مهمی که توسط ماهواره‎بر سیمرغ به فضا راهی خواهد شد ماهواره مخابراتی «ایران ست-۱» است. این ماهواره به عنوان گام اول در مسیر دستیابی ایران به ماهواره مخابراتی قابل استقرار در مدار زمین آهنگ است و فعلاً پرتاب آن برای سال ۱۳۹۵ برنامه‎ریزی شده است.

ایران ست-۱ با جرم حدوداً ۷۰ کیلوگرمی توسط ماهواره‎بر سیمرغ به مدار ۲۵۰ کیلومتری منتقل خواهد شد و پس از رسیدن ماهواره به شرایط مناسب با بهره‎گیری از پیشران گاز سرد موجود در داخل خود با شیب مداری ۱۰درجه به مدار ۱۱هزار کیلومتری منتقل شده و در این مدار مستقر می‎شود.

در ارتفاع فوق ایران ست-۱ قابلیت پخش روزانه در حدود دو ساعت برنامه تلویزیونی را خواهد داشت. مأموریت دیگر این ماهواره آزمودن سامانه‎های مقابله با تشعشات فضایی است.