کمال مهر: نتایج مطالعات نشان می دهد اکثر خانواده ها، ماهواره را به خانه خود راه داده اند و از آن استفاده می کنند؛ گرچه برخی با استفاده از ماهواره مخالف هستند، نسل جدید به استفاده از ماهواره ادامه می دهد. از نظر برخی کارشناسان صاحب نظر در این زمینه، ما نمی توانیم جلوی ارسال امواج ماهواره و رسوخ هنجارها و آموزه های غیرخودی به درون خانواده هایمان را سد کنیم اما می توانیم با اتخاذ راهکارهایی جلوی آسیب این ابزار را بگیریم و حتی کنترل مناسبی روی آن داشته باشیم. این مقاله قصد دارد شما را با برخی از این راهکارها آشنا کند.
خود را مستثنا نکنیم
وقتی درباره آسیب های ماهواره صحبت می شود، برخی معتقدند ماهواره هیچ آسیبی حداقل برای آنان و خانواده هایشان نداشته و این نحوه استفاده از ماهواره است که باعث آسیب می شود و افراد باید ظرفیت استفاده از آن را در خود ایجاد کنند و به قول خودشان فرهنگ استفاده از آن را داشته باشند!
این حرف چندان بی ربط و غلط هم نیست اما از سویی مگر می شود یک رسانه بدون هدف و سوگیری باشد! هر رسانه ای از جمله ماهواره و شبکه های آن اهداف و مقاصد مختلفی را دنبال می کنند و بدانید شما نیز جزو گروه های هدف آنها هستید.
بنابراین این توهم کنترل که «من می توانم جلوی هر آسیبی را بگیرم» را از خود دور کنید و بدانید همه چیز تحت کنترل ما نیست و خطر برای همه وجوددارد؛ از جمله برای شما و خانواده تان. برای مثال آیا زمانی که در خانه نیستید می دانید کودکتان مشغول تماشای چه شبکه و محتوایی است؟ آیا زمانی که یک فیلم سینمایی را نگاه می کنید، می دانید چه پیام نهفته ای را به شما منتقل می کند؟ پس مراقب آنچه می بینید، باشید.
سواد رسانه ای خود را بالا ببرید
امروزه برای اینکه بتوان در کنار بهره برداری آگاهانه و فعالانه از ماهواره، خود را در مقابل چالش ها و پیامدهای مخرب آ«، حفظ کنیم، باید یک نوع سواد جدید یعنی «سواد رسانه ای» را در خود بالا ببریم؛ البته گرچه سطح سواد رسانه ای مردم جامعه نسبت به سابق افزایش یافته است، اما همچنان رضایتبخش نیست و شکاف اطلاعاتی به خصوص بین والدین و فرزندان در زمینه استفاده از فناوری مشهود است. برای مثال بسیاری از والدین نمی دانند مثلث زردرنگ بالای برخی تصاویر به چه معناست؟ علامت خرگوش بالای تصاویر یعنی چه؟ و … فقط به این مورد اکتفا کرده اند که هنگام نصب ماهواره، از فرد نصب کننده بخواهند شبکه های به اصطلاح ناجور را قفل کند! جالب آنکه کمی بعد تنها کسی که می تواند شبکه ای را قفل یا باز کند همین فرزند خانواده است. بنابراین لازم است با بالا بردن سطح سواد رسانه ای، به صورت هدفمندتر از ماهواره استفاده کنیم.
تفکر انتقادی را در خود پرورش دهید
شبکه های ماهواره ای و سایر رسانه ها ما را در مقابل گستره وسیعی از اطلاعات قرار می دهند که گاه متضاد همدیگر و گاه مخالف عقاید شخصی ماست، این مسئله لزوم داشتن و پرورش تفکر انتقادی را برای ما مطرح می کند. به واقع زندگی در جامعه پیچیده امروزی نیازمند افرادی است که قادر هستند با تکیه بر تفکر و اندیشه خود بر مسائل پیرامون خویش فائق آیند و در چارچوب و چشم انداز روشنی، اطلاعات لازم درباره زندگی خویش جمع آوری و ترکیب و با یک داوری خوب، آنها را ارزیابی کنند و از کارهای ناممکن بپرهیزند. پذیرش صِرف و بدون قض۱اوت منصفانه اطلاعاتی که ماهواره و رسانه ها در اختیار ما قرار می دهند، می تواند آسیب های جبران ناپذیری را بر ما وارد کند؛ بنابراین در پذیرش اطلاعات نقادانه بیندیشید.
برای اوقات فراغت خود برنامه داشته باشیم
شاید مهمترین دلیل گرایش به برنامه های ماهواره ای، نداشتن برنامه هدفمندت جهت گذراند اوقات فراغت باشد که باعث می شود در خانه بمانیم و بی هدف شبکه های ماهواره ای را تماشا کنیم. گرچه در برخی شهرها، امکانات تفریحی کم و محدود و حتی پرخرج است، با کمی دقت و البته خلاقیت می توان برنامه های متنوع، سرگرم کننده و کم هزینه را برای خودمان و خانواده مان، تدارک ببینیم تا علاوه بر پر کردن سالم اوقات فراغت، زمانی برای با هم بودن و به هم نزدیک تر شدن را داشته باشیم. پس به جای اینکه به خود و فرزندتان بگویید، ماهوارته نگاه نکن، بهتر است بگویید چه کار می تواند انجام دهد.
با فرزندان خود در زمینه محتوا و آسیب های ماهواره صحبت کنید
گاهی والدین گمان می کنند مسئولیت آموزش فرزندان برعهده نهادهای دیگر مانند مدرسه و دانشگاه است و آنان وظیفه ای و اختیاری در این زمینه ندارند؛ در حالی که ماهواره در خانه شماست و بهترین شخصی که می تواند در زمینه نحوه استفاده و آسیب های احتمالی ماهواره با فرزندتان صحبت کند، شما هستید. بنابراین با لحن و گفتاری که متناسب با ویژگی های روان شناختی وس طح فرزندتان باشد، با او صحبت کنید تا در این زمینه آگاه شود.
ارتباط دوستانه و اجتماعی خود را گسترش دهید
تعاملات خانوادگی و دوستانه نقش مهمی در رشد و تکوین آدمی دارد. وقتی شبکه های ماهواره ای درمقایسه با ما، زمان بیشتری را با فرزندان و اعضای خانواده مان می گذراند، این یک زنگ خطر برای ایجاد فاصله فیزیکی و روانی و همچنین بروز آسیب های متعدد فردی و اجتماعی است.
برقراری ارتباط سازنده، گرم و صمیمی علاوه بر اینکه می تواند ابزاری مفید برای جلوگیری از استفاده نابجا از ماهواره در اختیار ما قرار دهد، می تواند زمینه های رشد و ترقی فردی و اجتماعی را نیز برای ما و فرزندمان فراهم کند.
هدفمند تماشا کنید
حالا که به تماشای ماهواره نشسته اید، بدانید هر چیزی را هر کسی نمی تواند ببیند! راحت تر بگویم، برای چه کودکتان هنگامپخش برنامه های بزرگسالانه باید در کنار شما باشد و هر جور محتوایی را ببیند! تنوع شبکه های داخلی و شبکه های ماهواره ای آنقدر زیاد شده است که بتوانید به صورت هدفمند، برنامه ای را که مناسب و متناسب با سن و ویژگی های مخاطب است، انتخاب کنید.
فرزندتان می تواند برنامه مورد دلخواه و مناسب خود را ببیند و شما نیز برنامه مطلوب خود را؛ البته قرار نیست ماهواره و برنامه های آن مامای کودکتان شود؛ همچنین حواستان به خودتان هم باشد. همچنین تا جایی که می توانید، از برنامه هایی که محتوای خشونت بار و ضد ارزشی دارند، پرهیز کنید.