به گزارش خبرنگار حوزه بهداشت و درمان گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان، در اوایل سال ١٣٨٧ برنامه انجماد و ذخیره‌سازی خون محیطی به منظور خدمات‌رسانی به بیمارانی که مبتلا به بیماری‌های مولتیپل میلوما، لنفوم هوچکین، لنفوم نان‌هوچکین، آنمی آپلاستیک، لوسمی حاد لنفوئیدی، آنمی سلول‌داسی‌شکل و… به‌طور رسمی در پژوهشگاه رویان آغاز شد.
در خون محیطی انواع مختلفی از سلول‌های خونی شامل گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید، پلاکت‌ها و سلول‌های پیش‌ساز خونساز وجود دارند. سلول‌های بنیادی فراخوانی شده به خون محیطی منبع مفیدی برای احیاء سیستم خونساز و سیستم ایمنی فرد بیمار پس از شیمی درمانی‌های شدید است.
مرتضی ضرابی دکتری رشته زیست‌شناسی سلولی و ملکولی در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه بهداشت و درمان گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان، اظهار کرد: در سال ١٩٧٩، برای اولین بار پیوند سلول‌های بنیادی خون محیطی (PBSCTs) برای بیماران لوسمی حاد گرانولوسیتی (CGL) گزارش داده شده است؛ این سلول‌ها در مراحل اولیه بیماری جمع‌آوری شده و به روش انجماد نگهداری شده‌اند و در زمانی که بیماری به مرحله حاد رسید، شیمی‌درمانی با دوز بالا انجام و به همراه آن سلول‌های بنیادی محیطی خود بیمار (اتولوگ) تزریق مى شود.
وى بیان کرد: نتایج حاصل شده، نشان دادند سلول‌های بنیادی موجود در خون انسان قادر به بازسازی سیستم خونسازی بودند و موجب شد تا این سیستم عملکرد خود را بازیابد؛ در دهه‌ی ١٩٩٠، حضور و شناسایی سلول‌های بنیادی در خون محیطی انسان باعث شکل‌گیری فرضیاتی در جهت درمان برخی از سرطان‌ها شد.
ضرابی ادامه داد: سلول‌های بنیادی خونساز می‌توانند در گردش خون وجود داشته باشند و قادر هستند به منظور بازیابی توان از دست‌رفته مغز استخوان آپلازی شده، سلول‌های تمایز یافته را تولید کنند.
وی با اشاره به خدمات قابل ارائه، گفت: جداسازی RBC، Osteoclast، Osteoblast، Adipose از مغز استخوان، فریز و نگهداری سلول‌های بنیادی مغز استخوان، جداسازی RBC از خون محیطی، فریز و نگهداری سلول‌های بنیادی خون محیطی از جمله خدمات قابل ارائه است.
کاربرد‌های سلول‌های بنیادی خون محیطی
وى تشریح کرد: پیوند اتولوگ سلول‌های بنیادی خون محیطی به صورت گسترده‌ای در درمان سرطان‌هایی که با دوز بالا شیمی درمانی می‌شوند، استفاده می‌شود؛ این روش نه تنها برای انواع سرطان‌های خونی استفاده می‌شود بلکه برای تومور‌های جامد که حساس به روش شیمی درمانی هستند از جمله سرطان سینه و سرطان سلول‌های کوچک ریوی نیز کاربرد دارد.
ضرابی افزود: نشان داده شده است تزریق متوالی سلول‌های بنیادی خون محیطی می‌تواند باعث افزایش شدت و قدرت شیمی درمانی شود علاوه بر این، از پیوند اتولوگ این سلول‌ها برای درمان برخی از بیماری‌ها از جمله مولتیپل میلوما، لنفوم هوچکین، لنفوم نان‌هوچکین، لوسمی میلوئیدی حاد، نوروبلاستوما، تومور‌های زایا و انواع بیماری‌های خود ایمنی استفاده می‌شود.
وی با اشاره به اینکه مولتیپل میلوما در حدود ١ درصد کل سرطان‌ها را شامل می‌شود، گفت: مولتیپل میلوما، در حدود ١٠ درصد از انواع سرطان‌های خون را در بر‌می‌گیرد؛ با توجه به نتایج حاصل شده از کارآزمایی‌های بالینی توسط گروه‌های مختلف از اواسط دهه ١٩٩٠، شیمی درمانی با دوز بالا همراه با پیوند اتولوگ سلول‌های بنیادی خونساز به عنوان یکی از استاندارد‌های درمانی برای آن دسته از بیماران مولتیپل میلوما که واجد شرایط پیوند هستند، مورد توجه قرار گرفته است.
ضرابى ادامه داد: قبل از این، در بیماران مولتیپل میلوما صرفا شیمی درمانی صورت می‌گرفت و تنها در ١٠ درصد بیماران، شدت بیماری تخفیف می‌یافت و تنها ۵ درصد بیماران بیش از ۱۰ سال زنده می‌ماندند.
ضرابی تصریح کرد: مطالعات نشان داده‌اند با پیوند اتولوگ سلول‌های بنیادی خونساز خون محیطی، شانس بقاء بیماران تا ٣۵ درصد افزایش می‌یابد؛ به نظر می‌رسد در قرن حاضر با شیوع انواع بیماری‌ها از جمله سرطان روبرو هستیم از این رو نیازمند سرمایه‌گذاری‌های جدید و گسترده‌ای در روش‌های درمان نوین با استفاده از منابع سلول‌های بنیادی جدید در حیطه درمان بسیاری از بیماری‌های نیازمند پیوند، هستیم.
وی گفت: امروزه در سراسر دنیا از جمله کشور‌های آمریکایی از طریق مراکز درمانی یا شرکت‌های خصوصی (Avera MCKennan Hospital &university Health Center و Scripps)، کشور‌های اروپایی از جمله انگلستان (مرکز NHS)، آفریقای شمالی (Netcell) و همچنین در هند (Cryo Stemcell) به جمع‌آوری و دخیره‌سازی سلول‌های بنیادی خون محیطی اقدام کرده‌اند تا بتوانند در بیماران مبتلا به سرطان که تحت شیمی‌درمانی با دوز بالا قرار گرفته‌اند، استفاده شود.
وى کرد: در مرکز Avera MCKennan Hospital &university Health Center سالانه بیش از ٢٠٠ نمونه از خون محیطی بیماران جمع‌آوری می‌شود (قابل ذکر است که این روش در مقایسه با روش نمونه‌گیری از مغز استخوان روش بدون دردی است) و سلول‌های بنیادی خونساز آن‌ها جدا و برای استفاده بیماران در آینده منجمد می‌شود.
انتهای پیام/