گروه امنیتی دفاعی کمال مهر– وقتی انقلاب اسلامی ایران در ۲۲ بهمن ۵۷ به پیروزی رسید، ایران، ژاندارم آمریکا در منطقه بود و آمریکایی ها تمام تجهیزات مورد نیاز را (البته برای حفاظت از منافع خود) در اختیار نیروهای مسلح ایران می گذاشتند، اما به شهادت تاریخ، هیچ نظامی ایرانی حق سر در آوردن از نوع تعمیر، نگهداری و اورهال این تجهیزات مدرن نداشت و افسر ارتش تنها در حد یک تکنیسین و User این تجهیزات شناخته می‌شد.
با انقلاب اسلامی، اولین جرقه‌های خودکفایی در نیروهای مسلح زده شد خصوصا اینکه پیش از آغاز جنگ، هزاران مستشار نظامی خارجی نیز ایران را ترک کرده بودند.
سالهای جنگ همانطور که امام راحل فرمود، دانشگاهی شد تا جوانان ایران را به عنوان افسرانی متخصص در حوزه نظامی تربیت کند.
امروز پس از گذشت ۳۵ سال از بهمن ۵۷، جمهوری اسلامی ایران نه تنها بزگرترین قدرت دفاعی منطقه است، بلکه همه نیازهای های خود را نیز در داخل تامین می کند.
آنچه در زیر می خوانید، مروریست کوتاه بر ۱۰ دستاورد مهم این سالها؛ اگرچه ابتکارات، تجهیزات و سامانه های دفاعی ساخته شده در این مدت بسیار گسترده بوده و تنها بخشی از آنها معرفی شده اند و مابقی آن را باید در میدان نبرد احتمالی در آینده دید.
***
* «شهاب» تیغ بران ایران
خانواده موشکهای شهاب (شهاب۱، ۲ و۳) را باید معروف ترین موشکهای ایران در دنیا دانست.
این موشک‌ها که در انواع میان برد و دوربرد ساخته شده‌اند، می توانند براحتی سرزمین های اشغالی را مورد هدف قرار دهند و شاید همین ویژگی بود که نام شهاب را به عنوان کلید واژه مرگ برای رژیم صهیونیستی در جهان جا انداخت.
در رزمایش موشکی پیامبر اعظم(ص) ۶ بود که برای اولین بار موشک شهاب از سیلوهای پرتاب موشکهای بالستیک دوربرد از زیر زمین شلیک شد.
با دستیابی به این فناوری پیچیده که طی ۱۵ سال کار تخصصی به دست آمده است، میتوان انبوه موشکهای دوربرد و بالستیک مانند شهاب را از نقاطی در زیر زمین به سمت اهداف از پیش تعیین شده پرتاب کرد.
تکثر و جانمایی‌های متنوع این سیلوها به همراه سرعت عمل آماده‌سازی موشک در آنها می‌تواند یکی از ابزارهای مهم ایران برای یک ضربه متقابل و قاطع به هر متجاوز باشد. با استفاده از این سیلوها، امکان ردیابی محل موشک‌ها از سوی ماهواره‌های دشمن وجود ندارد.
البته در ادامه توسعه موشکهای دوربرد سوخت مایع شهاب، صنایع هوافضای وزارت دفاع موشک دیگری با نام قدر را نیز به تولید رساند که در واقع یکی از نمونه‌های خانواده شهاب محسوب می‌شود.
برد این موشک تک مرحله ای در حدود ۲۰۰۰ کیلومتر عنوان شده و از ویژگی های آن زمان کوتاه‌تر آماده سازی در مقایسه با موشک های قبلی است.
* «خلیج فارس» موشک بالستیک و مافوق صوت سپاه علیه اهداف دریایی
موشک هوشمند و بالستیک «خلیج فارس» یک موشک مافوق صوت و کشتی‌زن بوده و تفاوت آن با موشکهای قبلی این است که دیگر موشک‌ها عمدتاً با سرعتی زیر صوت و به صورت کروز عمل می‌کردند اما «خلیج فارس» با سرعتی مافوق صوت و به صورت بالستیک از سطح زمین شلیک شده و به صورت عمودی از ارتفاع بالا می‌تواند هرگونه ناو و یا شناور دشمن را مورد هدف قرار دهد.
شعاع برد عملیاتی این موشک ۳۰۰ کیلومتر است که در آینده نزدیک نسل جدید آن با بردی بیشتر تولید خواهد شد.
موشک «خلیج فارس» به صورت هدایت ترکیبی عمل کرده به طوری که جستجوگر آن در فاز نهایی بر روی هدف قفل می کند و در این حالت هرگونه شناور دشمن هیچ راه گریزی از اصابت این موشک که کلاهکی با حدود ۶۵۰ کیلوگرم مواد منفجره دارد، نخواهد داشت.
سوخت موشک «خلیج فارس» جامد است و این موشک توسط مرکز تحقیقاتی نیروی هوافضای سپاه طراحی و توسط وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح تولید شده است.
همچنین با تلاش متخصصان داخلی لانچرهای سه تایی این موشک نیز تولید شده که می‌تواند کابوسی برای اهداف دریایی بحساب آید.
* «فطرس»، دست بلند ایران در منطقه
کمتر از ۲ ماه بعد از رونمایی پهپاد استراتژیک و دوربرد «شاهد ۱۲۹»، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جدیدترین و بزرگترین پهپاد راهبردی کشور را با نام «فُطرس» رونمایی کرد.
اگرچه فناوری این پرنده‌ها تا مدتها در انحصار قدرتهای بزرگ ازجمله آمریکا قرار داشت، اما با همت و تلاش متخصصان و کارکنان صنایع دفاعی کشورمان، نیروهای مسلح ایران از سالها پیش ضمن دستیابی به دستاوردهای عظیم در این زمینه، تعداد زیادی از نمونه‌های مختلف آنها را در اختیار دارد؛ نمونه‌هایی که برخی از آنها حتی در سالهای دفاع مقدس نیز در اموری مانند شناسایی و عکسبرداری از مواضع دشمن بکار گرفته شدند.
«فُطرس» به عنوان جدیدترین عضو خانواده پهپادهای ایران، در مقایسه با نمونه‌های قبلی خود، نشان می دهد که جمهوری اسلامی ایران برای رسیدن به قله‌های تکنولوژی، در حال برداشتن گام‌های سریع و بلندی است.
این پهپاد راهبردی با محموله خود دارای شعاع عملیاتی تا ۲۰۰۰ کیلومتر، سقف پرواز ۲۵۰۰۰پا (حدود ۷۶۰۰متر) و قابلیت ۱۶ تا ۳۰ ساعت پرواز مداوم، قادر است علاوه بر مأموریت های شناسایی و مراقبت با مسلح شدن به موشک های هوا به سطح و انواع راکت ها، مأموریت های رزمی را نیز انجام دهد.
مواظبت از مرزهای دریایی و خشکی، دیده بانی از خطوط لوله های نفتی، مخابراتی، کنترل ترافیک جاده ها، دیده بانی مناطق حادثه دیده در زلزله، آتش سوزی و سیل، محیط بانی برای حفاظت از محیط زیست و ارسال فیلم و عکس های دقیق در تمام طول مدت مأموریت از قابلیت های پهپاد فُطرس است.
دو ویژگی مهم و متمایز پهپاد فُطرس نسبت به نمونه‌های قبلی (که مهمترین آنها شاهد۱۲۹ است) این است که این پهپاد علاوه بر افزایش حدود ۳۰۰ کیلومتری در بُرد، مداومت پروازی در حدود ۳۰ ساعت دارد که نسبت به نمونه شاهد، ۶ ساعت افزایش پیدا کرده است.
این موضوع، یعنی «مداومت پروازی بالا» بیانگر این است که علاوه بر طراحی بدنه (بخصوص بالها) متخصصان صنایع هوایی به لحاظ اطمینان موتور نیز توانسته‌اند استانداردهای لازم را کسب کنند تا این پهپادها با یک موتور بتوانند این مدت زمان را با یک بار سوختگیری پرواز کرده و به انجام ماموریت بپردازند.
با توجه به برد پروازی این نوع هواپیماها که کاملاً از دید کاربر خارج می شوند، امکان هدایت آنها به وسیله کاربر از ایستگاه کنترل زمینی به دو صورت نیمه خودکار و یا تمام خودکار وجود دارد.
در حالت نیمه خودکار، کاربر با دیدن اطلاعات پروازی هواپیما که در صفحه نمایش ایستگاه نشان داده می شود، هواپیما را متناسب با مأموریت، کنترل و هدایت می‌نماید.
در حالت تمام خودکار، مختصات جغرافیایی نقاط از پیش تعیین شده و مسیر پرواز توسط کاربر از طریق ایستگاه کنترل زمینی در حافظه تجهیزات الکترونیکی هواپیما ذخیره شده و هواپیما با استفاده از سامانه GPS و ارتفاع سنج می تواند مسیرهای از پیش تعیین شده را طی نماید. کاربر در حین پرواز می تواند در مسیر پرواز تصحیحات مورد نظر فرمانده عملیات را اعمال کند.
گفته می‌شود از برنامه های آینده برای این پهپاد دستیابی به قابلیت پرتاب ریز پهپادها توسط فطرس است.
* «صاعقه»ای در آسمان ایران
توانمندی های فنی صنایع دفاعی ایران درخصوص ساخت و تولید هواپیما تا مدت های مدید تنها محدود به تعمیرات نه چندان سنگین دوره‌ای بود اما با پیروزی انقلاب اسلامی و تحریم های تسلیحاتی غرب علیه ایران و عدم امکان نوسازی ناوگان تهاجمی خود، تلاش وسیعی از سوی مراکز تحقیقاتی و صنعتی نظامی ایران برای ساخت هواپیماهای پیشرفته آغاز شد.
این تلاش ها در نهایت به ساخت جنگنده آذرخش در دهه هفتاد و جنگنده صاعقه در اواسط دهه هشتاد انجامید؛ روندی که در نهایت به ارائه جنگنده F-313 «قاهر» رسید.
جنگنده شکاری صاعقه از کلاس هواپیماهای دو سکانه بوده و از جمله فناوری‌های پیچیده و پیشرفته این جنگنده کاملا بومی، میتوان به ارتقاء و بهینه‌سازی سیستم اویونیک و تسلیحاتی هواپیما در سطح SRII، بومی‌سازی اقلام وندور مکانیکی و هیدرولیکی اشاره کرد که با تلاش بی وقفه و مشترک متخصصان هوشمند و افتخار آفرین سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح وابسته به وزارت دفاع و نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به منصه ظهور رسیده است.
جنگنده شکاری صاعقه در شهریور ۸۵ با پرواز موفق در رزمایش ضربت ذوالفقار رسما به ناوگان هوایی ارتش پیوست اما نخستین اسکادران تخصصی آن در اسفند ۱۳۸۸ در پایگاه دوم شکاری تبریز تشکیل شد.
یکی از ویژگی‌های مهم جنگنده صاعقه، پشتیبانی نزدیک هوایی است و این جنگنده می‌تواند انواع راکت، بمب و موشک را با موفقیت حمل و شلیک کند.
صاعقه همچنین مجهز به سیستم راداری پیشرفته‌ای است و در طول سالهای گذشته توانسته است با صد‌ها سورتی پرواز و انجام عملیات های رزمی در رزمایش‌های مختلف، کارآمدی خود را در نبردهای هوایی به نمایش بگذارد.
تعداد قابل توجهی از این جنگنده در طول سالهای اخیر توسط وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح تولید و در اختیار نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است.
* قاهر ۳۱۳ دروازه ورود ایران به دنیای پنهانکاران
رونمایی از طرح جنگنده بومی قاهر ۳۱۳ در نخستین ساعات صبح ۱۴ بهمن ماه سال ۹۱ را میتوان مهمترین خبر صنعت هوانوردی ایران در سالهای اخیر دانست؛ موضوعی که به خودی خود از گام بلند صنعت هوانوردی ایران برای شکستن مرزهای پیشین خود خبر می‌داد.
قاهر جنگنده نسبتا ریزنقشی است تک موتوره، بدون دم افقی و دارای کاناردهای (پیش‌بال‌های) بزرگ که کمی جلوتر از بال نسبتا کوچک جنگنده، جای گرفته‌اند.
بال هواپیما در وضعیتی تقریبا هم تراز با کاناراد در دو سوم عقب بدنه جای گرفته و شاید مهمترین چیزی که در نخستین نگاه نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند، شکستگی قسمت جلویی بال از نقطه‌ای حدودا موازی با لبه کانارادهاست.
استفاده از این پیکره‌بندی بال در عرف طراحی در مقابل فدا کردن قسمتی از نیروی برای هواپیما به ثبات جانبی آن کمک می‌کند. البته این موضوع تعداد جایگاه جنگ‌افزارهای خارجی را نیز محدود می‌کند.
هواپیما سطوح متحرک زیادی ندارد و در واقع بجز سطوح متحرک منفرد بالها، کاناراد ثابت هواپیما نیز سطوح متحرک خاص خود را دارد.
این هواپیما به دو دم عمودی بزرگ اما باریک مجهز است که با زاویه حدودی ۳۰ درجه (کمتر یا بیشتر) نسبت به خط عمودی روی بدنه جای گرفته‌اند.
هواپیما به وضوح نیم رخی باریک دارد که تلاش شده خصوصیات پنهانکاری در آن رعایت شود. طرح شکستگی‌های زاویه‌دار روی بدنه و دماغه نشانگر همین موضوع هستند.
این جنگنده فوق‌پیشرفته با قابلیت‌ها و ظرفیت‌های فوق‌العاده‌ای است که آن را با آخرین فناوری‌ها و دستاوردهای نوین جهان در این عرصه، همطراز کرده است، می‌تواند تمام نیازمندی‌های نیروهای مسلح ایران را در صحنه نبرد هوایی پاسخ‌گو باشد.
سطح مقطع راداری بسیار کم، قابلیت انجام عملیات پرواز در ارتفاع پست، توانایی حمل تسلیحات پیشرفته بومی، بهره‌برداری از مواد پیشرفته در ساخت هواپیما و سیستم‌های الکترواویونیک، قابلیت نشست و برخاست با طول و باند کوتاه و نیز نگهداری آسان و سریع از دیگر ویژگی‌های پیشرفته قاهر ۳۱۳ است.
* «موج»های ایرانی در آبهای بین المللی
بی‌شک ناوشکن جماران بعنوان اولین ناوشکن بومی کشورمان از مهمترین دستاوردهای انقلاب اسلامی در طول این سه دهه است. ناوشکنی که با حضور فرمانده معظم کل قوا به ناوگان دریایی ارتش ملحق شد.
این ناوشکن ۹۴ متر طول و قریب ۱۵۰۰ تن وزن دارد و یک رادار پیشرفته نیز برای انجام هر چه بهتر ماموریتها، روی آن نصب شده است و می تواند با سرعت ۳۰ گره دریایی حرکت کرده و ۱۲۰ تا ۱۴۰ پرسنل و خدمه نیز در آن فعالیت خواهند کرد.
به گفته مسئولان این پروژه مهم دریایی، جماران از حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار قطعه، سامانه و مجموعه تشکیل شده است.
ساخت ناوشکن جماران در غالب پروژه موج صورت گرفت که این طرح با اسامی موج دو، موج سه و موج چهار برای ساخت ناوشکن‌های دیگر ادامه دارد.
قیمتی که برای ساخت این ناوشکن پرداخت شده، معادل یک چهارم تا یک پنجم قیمت مشابه خارجی است.
نکته قابل توجه این است که در طراحی و ساخت این ناوشکن حتی یک کارشناس خارجی مشارکت نداشته است، این در حالی است که در ساخت ناوهای موشک‌اندازی که پیش از انقلاب خریداری شده، هفت کشور غربی مشارکت داشتند که پس از ساخت، آن را تحویل می‌دادند اما ناوشکن جماران کاملا داخلی است.
این ناوشکن علاوه بر اینکه از نظر سرعت، در مقایسه با ناوشکن‌های روز و همتراز خودش در دنیا برابری می کند، توانایی قدرت مانور بالا و ماندگاری زیاد در شرایط جوی بسیار نامناسب در دریاها را نیز دارد.
ناوشکن جماران با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، قادر به انجام این شش ماموریت به طور همزمان است. سامانه‌ها و فناوری‌های متعدد اطلاعاتی، جنگ الکترونیک، ضد الکترونیک، راداری، موشکی، اژدر زیر سطح و سونار در طبقات مختلف این ناوشکن قرار گرفته است.
* سلطه «سراج» در خلیج فارس
شناور سراج ۱ یک شناور تندروی تهاجمی راکت‌انداز و متناسب با مناطق آب و هوای گرمسیری است.
برای طراحی و ساخت این شناور از پیشرفته‌ترین و جدیدترین فناوری‌ها استفاده شده است، سرعت، کارآیی و قدرت مانور شناور سراج در حد بالایی اعلام شده است.
جنس بدنه این شناور فایبرگلاس و مجهز به امکانات بومی مخابراتی و ناوبری الکترونیکی است. طراحی کابین در این شناور به گونه‌ای است که در سرعت بالا در داخل کابین ارتفاعات و سرو صدا احساس نمی‌شود. همچنین در شرایطی طوفانی دریا سرنشینان آن شدت امواج را احساس نخواهند کرد.
با تولید انبوه شناور سراج ۱ قدرت دفاعی و سرعت عمل و چابکی نیروی دریایی کشورمان به طور چشمگیری افزایش یافته است.
*غدیر؛ اولین زیردریایی ایرانی
زیردریایی کاملا ایرانی غدیر که از نوع زیر دریایی سبک محسوب می‌شود، نخستین بار در رزمایش بزرگ اتحاد مورد بهره برداری قرار گرفت.
چابکی لازم برای انجام سریع مأموریت‌ها، رنج ناوبری زیر سطحی طولانی، سونار سایز کوچک، دستگاه کنترل عمق اتوماتیک، سیستم هدایت دستی، هیدرولیک و خودکار، قابلیت ناوبری در آبهای کم عمق، از ویژگی‌های این زیردریایی بحساب می‌آید.
سیستم نوین پرتاب اژدر یکی دیگر ویژگی‌های بسیار مهم این زیرسطحی است و که این سیستم از دقت بالایی برای هدف گیری برخوردار است.
این زیر دریایی علاوه بر قدرت جابجایی سریع نیرو، رهگیری شناورهای سطحی و زیر سطحی دشمن، قابلیت شناسایی اهداف نظامی و قابلیت حمل نیروهای ویژه، دارای قدرت غوص سریع و پنهان شدن از رادار را نیز داراست.
با تولید انبوه این زیر دریایی در کنار ساخت انواع ناوچه‌های موشک انداز، زنجیره محصولات دفاعی کشور تکمیل و این توانمندی در خدمت صلح، ثبات و امنیت منطقه خلیج فارس و دریای عمان قرار گرفته است.
* «فاتح»؛ غول ۶۰۰ تنی در زیر آب
با توجه به اینکه اصول و تاکتیک‌های ساخت شناورهای زیرسطحی عمدتاً مشابه و یکسان است، جا داشت تا با طراحی و ساخت زیرسطحی‌های نیمه سنگین توان حفاظت از آبهای سرزمینی جمهوری اسلامی ایران هرچه بیشتر افزایش یابد.
همین امر باعث شد تا متخصصان صنایع دفاعی کشور با اتکا به تجارت گذشته خود در طراحی و ساخته سامانه های زیر سطحی، ساخت جدیدترین زیرسطحی نیمه سنگین جمهوری اسلامی ایران با نام «فاتح» را در دستور کار قرار دهند.
زیرسطحی «فاتح» با تُناژ حدود ۶۰۰ تن جزو زیرسطحی‌های نیمه سنگین ارتش جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود که به احتمال زیاد در ماموریت‌هایی نظیر حفاظت از آبهای سرزمینی در کنار دیگر زیرسطحی‌های نیروی دریایی مانند زیر سطحی «غدیر» به انجام ماموریت خواهد پرداخت.
این زیر سطحی مجهز به پیشرفته‌ترین تسلیحات دفاعی و تهاجمی ازجمله چندین اژدر و مین‌های دریایی است که می تواند در عمق عملیاتی بیش از ۲۰۰ متر در مدت زمان تقریبا ۵ هفته به حفاظت از آبهای سرزمینی ایران اسلامی بپردازد.
بکارگیری انواع زیردریایی‌های سبک، نیمه‌سبک و سنگین در سازمان رزم نیروی دریایی، نقش بسزایی در ایجاد یک نیروی دریایی راهبردی به منظور حفاظت از منافع ایران در آبهای آزاد و بین‌المللی و نیز حفاظت از آبهای سرزمینی ایفا خواهد کرد.
* طوفان در آسمان
بی‌شک یکی از مهمترین دستاوردهای انقلاب اسلامی، طراحی و تولید بالگرد پیشرفته رزمی طوفان ۲ بود که در دویست و هشتاد و نهمین روز از سال تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی با حضور سردار وحیدی وزیر وقت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح توسط سازمان صنایع هوایی وزارت دفاع به بهره‌برداری رسید.
بالگرد طوفان ۲ که با همت و تلاش متخصصان کار آمد و اقتدار آفرین سازمان صنایع هوایی وزارت دفاع طراحی و تولید شده، نسل جدیدی از بالگردهای رزمی است که از فناوری های پیشرفته و روز آمد برخوردار است.
در این بالگرد مجموعه‌ای ارزشمند از فناوری‌های بومی صنایع وابسته به وزارت دفاع در حوزه های الکترونیک، اپتیک، لیزر و سلاح بکار گرفته شده که از آن جمله میتوان به قدرت تهاجمی آن بواسطه قابلیت هدف گیری بسیار دقیق اشاره کرد.
با تولید و تحویل انبوه آن به ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی توان رزمی – عملیاتی نیروهای مسلح به نحو قابل توجهی افزایش می‌یابد.
* رادار «عصر» برای مقابله با موشکهای کروز و پهپادها
رادارها از جمله تجهیزاتی هستند که کاربردهای متنوع و مختلفی دارند و با توجه به نوع استفاده و محل بکارگیری، دارای انواع مختلفی هستند که یکی از پیشرفته‌ترین و قدرتمندترین انواع آن نوع آرایه فازی است که یک تکنولوژی نوین و در حقیقت انقلابی در صنعت الکترونیک هوایی به حساب می‌آید.
از مشخصات این گونه رادارها اسکن بسیار سریع محیط اطراف (در حد میلی ثانیه)، قابلیت هدایت چندین موشک به سمت هدف، مقاومت بالا علیه اقدامات ضد الکترونیک و کشف بسیار مشکل محل رادار توسط سیستم‌های الکترونیکی گیرنده و هشدار راداری است که در نمونه اکتیو این رادارها قادرند تا ۱۰۰۰ بار در ثانیه تغییر فاز بدهند.
این رادارها که قادرند پرتوهای انرژی رادار با پهنای متفاوت را در کسری از ثانیه در سطحی بسیار وسیع گسیل دهند، در برابر موشکهای کروز حساسیت خوبی دارند و در واقع در هر زمان می‌توانند پالس‌های راداری کوتاه، باریک و دقیقی ارسال کنند که کشف آنها بسیار مشکل است.
جدیدترین رادار آرایه فازی نیروی دریایی با نام «عصر»، را میتوان از مهمترین دستاوردهای انقلاب اسلامی در حوزه راداری دانست.
این رادار می تواند اهداف با سطح مقطع راداری ۴ متر را در فاصله حدود ۲۰۰ کیلومتری، دریافت، کشف و شناسایی کند.
رادار عصر برای مقابله با اهداف هوایی ازجمله موشکهای کروز به کار گرفته می‌شود و میتوان آن را در ماموریت های مختلف نداجا در شرایط مختلف استفاده کرد.
به گفته فرماندهان نیروی دریایی ارتش این رادار علاوه بر نصب بروی ناوشکن‌ها قابلیت نصب بر روی ناوهای لجستیک کشورمان را دارد و همچنین بر روی ناوشکن سهند که در دست ساخت است نیز نصب می‌شود.
* ذوالفقار از نیام برکشیده ایران
تانک یکی از مهمترین ادوات در رزم های زمینی به حساب آمده و به نوعی از زمان جنگ دوم جهانی تا به امروز به عنوان یکی از اهرم های تاثیر گذار در تعیین نتیجه نبرد به حساب آمده است. در ایران نیز تلاش ها برای طراحی و ساخت یک تانک بر مبنای دانش و توان بومی از اوایل دهه ۱۳۷۰ شمسی آغاز شده و تانک ذوالفقار ۳ امروز به عنوان محصول نهایی این پروژه به نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران تحویل داده شده است.
شاید بتوان طرح تانک ذوالفقار را یکی از طولانی ترین پروژه های تاریخ دفاعی ایران به حساب آورد که هم اکنون پس از گذشتن حدود دو دهه به نتیجه رسیده است.
بر اساس اسناد رسمی، در سال ۱۳۷۵ شمسی اولین مدل از تانک ذوالفقار به صورت علنی رونمایی شد.
تانک ذوالفقار۱ یک حرکت ابتدایی در بحث طراحی و ساخت تانک به حساب می آید که به متخصصان داخلی این امکان را داد تا با بهره گیری از یک طرح ساده به بسیاری از دانش های پایه و کلی در بحث طراحی تانک برسد. باید گفت که به نظر سلاح اصلی تانکهای سری ذوالفقار توپ های ۱۲۵ میلی متری بدون خان مدل ” ۲A46 ” ساخت روسیه است.
در بحث سلاح های ثانویه ذوالفقار از یک قبضه تیربار سبک ام ژ – ۳ با کالیبر ۷.۶۲ میلی متری و دو قبضه مسلسل سنگین ۱۲.۷ میلی متری سری «دشکا» بهره می برد.
از نظر تخمین وزن و ابعاد باید گفت که به صورت مشخص تانکهای سری ذوالفقار از مدل ۱ تا ۳ افزایش ابعاد و وزن را تجربه کردند که به نظر می توان رنج وزنی بین ۴۰ تا ۵۰ تن را برای ۳ مدل این تانک در نظر گرفت. در بحث پیشرانه تانکهای سری ذوالفقار از یک موتور دیزل با توان تقریبی ۱۰۰۰ اسب بخار بهره می برد که این تانک را قادر می سازد بر روی جاده به سرعتی در حدود ۷۰ و در روی سطوح ناهموار در حدود ۴۰ تا ۴۵ کیلومتر بر ساعت برسد. این در حالی است که بیشینه سرعت برای تانک تی ۷۲ در حدود ۶۰ کیلومتر بر ساعت است.
اما یکی از نکات جالب در بحث طراحی تانک ذوالفقار، ارتفاع کم این تانک است. ذوالفقار تانکی به حساب می آید که با داشتن ارتفاع تقریبی ۲.۵ تا ۳ متر، طول ۷ و پهنای ۳.۵ متر می تواند بحث پنهانکاری بصری را تا حد قابل قبولی به اجرا بگذارد. تانک ذوالفقار در مدل ۲ و ۳ به شکل جالبی به مانند تانک آبرامز طراحی شده است. طرح ۵ ضلعی برجک تانک و عدم نصب زره های واکنش گر انفجاری «ERA» مثل تانک تی ۷۲، بر روی بدنه این تانک ایرانی این احتمال را مطرح می کند که ذوالفقار از زره های کامپوزیتی و ترکیبی مثل تانکهای مدرن جهان بهره می برد.
سامانه کنترل آتش این تانک موسوم به «EFCS3» یک سیستم چند منظوره است که توانایی های قابل توجهی را در اختیار ذوالفقار قرار می دهد. از این میان می توان به مواردی همچون ثابت نگاه داشتن توپ در هنگام انواع مانورها و چرخش ها، ایجاد امکان درگیری با اهداف ثابت و یا متحرک در زمانی که تانک متوقف بوده و یا در حال حرکت است، قابلیت انتقال اطلاعات به کامپیوتر محاسبات بالستیک تانک برای تخمین زاویه مورد نظر برای شلیک، قابلیت شبکه شدن با سامانه های دید در شب موجود در تانک و افزایش شانس مورد اصابت قرار دادن هدف با اولین شلیک اشاره کرد.
این نکته مهم به نظر میاید که ذوالفقار ۳ محصول نزدیک به دو دهه تلاش و طراحی در جهاد خودکفایی نزاجا است و باعث شده است تا ایران به عنوان تنها کشور منطقه با فناوری بومی تولید تانک در آن شناخته شود. این تانک بنا بر گفته فرماندهان نزاجا دارای مولفه های برتری نسبت به تانک تی ۷۲ اس که در حال حاضر به عنوان تانک اصلی نیروهای مسلح ایران شناخته می شود.