حاسب کرجی؛ مهندس گمنام البرزی در هزار سال پیش

دکتر حسین عسکری پژوهشگر فرهنگ و تاریخ البرز در گفتگو با کمال مهر اظهار داشت: ابوبکر محمّد بن حسین (یا حسن) کرجی مشهور به حاسب کرجی (درگذشت بین سال های ۴۱۰  و ۴۲۰ قمری) ریاضی‌ دان و آب ‌شناس ایرانی هم‌ دوره ابوریحان بیرونی، زکریای رازی و بوعلی سینا بوده است اما کسی وی را به اندازه این سه تن نمی ‌شناسد. وی منسوب به کرج (مرکز استان البرز) است. وی افزود: دستاوردهای علمی وی تا چندی پیش ناشناخته بود تا اینکه در سال ۱۸۵۳ میلادی، وپکه (مستشرق آلمانی) بخشی از کتاب «الفخری» وی را به زبان فرانسه و همراه با تحلیلی منتشر ساخت. وپکه در کتاب خود ثابت کرد که بخش عظیمی از کارهای «لئوناردو فیبوناتچی» ریاضی دان ایتالیایی در قرن سیزدهم میلادی، از ریاضی  دان‌های مسلمان به ویژه حاسب کرجی اخذ شده است.عسکری بیان کرد: کرجی در علم حساب و جبر دارای تحقیقات و نوشته ‌های مهمی است. وی در پایه ‌گذاری اصولی در جبر، ریشه ‌یابی اعداد و حل معادلات نقش مهمی را در تاریخ علم ایران و جهان داراست. در زمینه علوم کاربردی و مهندسی نیز کرجی صاحب نظریات نو و نوشته ‌های ارزنده ‌ای می ‌باشد.وی تصریح کرد: به دلیل هشدار وی نسبت به تبخیر شدید آب از سطح روباز سدها، ساخت آن در ایران آن روزگار متوقف شد. حاسب کرجی بر آن بود که آب بهتر است از زیر زمین هدایت شود تا تبخیر نشود و سالم ‏تر بماند. او قنات ‏ها را بهترین شیوه تامین آب می ‏دانست و آن را توصیه کرده است. پژوهشگر تاریخ و فرهنگ البرز گفت: حاسب کرجی ۶٠٠ سال قبل از کپلر، کوپرنیک و گالیله با صراحت و روشنی در کتابش گفته زمین به دور خود می چرخد. او درباره کروی بودن زمین گفته بود: «زمین با همه کوه ها، دشت ها و پستی ها و بلندی هایش کروی شکل است.خدا آن را مرکز عالم قرار داده است که تا ابد با حرکت دایمی گِرد این مرکز می چرخد». کرجی در همین کتابش به کشش عمومی زمین نیز ۶٠٠ سال پیش از نیوتن اشاره کرده است. عسکری خاطر نشان کرد: یونسکو با ارایه مستندات ناگزیر شد نامش را در کنار گالیله بنویسد چون کتاب «استخراج آب های پنهان» در قرن چهارم هجری و هزار سال قبل نوشته شده است.وی افزود: در این کتاب به صراحت گفته شده برای ایران زمین با این اقلیم، بهترین روش استخراج آب های پنهان و قنات است. در این کتاب با علم مثلثات در آن زمان می توان گفت که در زیر زمین کانال قنات به کدام سمت و با چه زاویه ای حرکت می کند. عسکری در پایان گفت: وجود نام این دانشمند به مدت دو دهه در «دایره المعارف علوم نیویورک» نشان از شهرت جهانی این مرد بزرگ دارد که متاسفانه در کشور ما ناشناخته مانده است. البته از مدفن وی هم اطلاعی در دست نیست.انتهای پیام/