در اینکه شستن دست‌ها آن هم چند مرتبه در روز یکی از بهترین روش‌های نابودی میکروب‌ها است شکی نیست. قانون حکم می‌کند که افراد مشغول در صنعت غذا دستانشان را تمیز نگه دارند. از طرف دیگر می‌دانیم که هر چقدر هم که دست‌ها را بسابیم، باز هم نمی‌توانیم تمام میکروب‌های آن را از بین ببریم.
بند انگشت یا ناخن؟
همین مسئله باعث می‌شود تا پزشکان و پرستاران اغلب هنگام کار بر روی مریض دستکش دست کنند. حقیقت این است که حدود ۱۰۰ سال پیش، پزشکان دست یافتند که حتی با چندین مرتبه شستن دست‌ها باز هم مقداری باکتری بر روی دست باقی می‌ماند. اما در دهه ۷۰ میلادی بود که محققان دلیل سمج بودنِ باکتری‌های دست را متوجه شدند.
در آن مطالعه مشخص شد که پوشاندن بند انگشت‌ها می‌تواند دست را برای زمان طولانی‌تری تمیز نگه دارد؛ البته نه اینکه بند انگشت مملو از باکتری باشد، بلکه ناخن‌ها عامل آن هستند. ناخن از جنس کراتین یعنی مشابه جنس شاخ ایمپالا و کرگدن ساخته شده و مامنی امن برای انواع باکتری است.
چه کسی آنجا زندگی می‌کند؟
دانشمندان سرانجام در اواخر دهه ۸۰ میلادی به این مسئله فکر کردند که « چه کسی آنجا زندگی می‌کند؟» در پژوهش انجام شده در سال ۱۹۸۸، گروه سه نفره‌ای از محققان دپارتمان پوست شناسیِ دانشگاه پنسیلوانیا باکتری‌های روی دست‌های ۲۶ داوطلب بالغ را که همه آن‌ها از کارکنان دانشکده پزشکی بودند را بررسی کردند.
آن‌ها به این نتیجه دست یافتند که فضای خالی زیر ناخن «مهمترین محل» تجمع باکتری‌ها است. در حالی که بخش‌های دیگر دست حامل صدها تا هزاران باکتری بود، فضای زیر ناخن به تنهای حامل هزاران تا صدها هزار باکتری بود. البته نوع باکتری کاملا مشابه بود و تفاوت فقط در حجم آن‌ها بود.
ناخن‌های مصنوعی و طبیعی
فضای موجود و رطوبت کافی برای رشد باکتری‌ها کافی است. این پژوهشگران نوشتند: «حجم بالایی از باکتری‌ها در فضای زیر ناخن وجود دارد. از طرف دیگر، این ناحیه هنگام شسته شدن دست‌ها دور از دسترس شوینده‌های ضد میکروبی قرار دارد.» بنابراین ماجرا بسیار ساده است: فضای زیر ناخن از رایج‌ترین شیوه نابود کردن میکروب‌ها یعنی همان شستن دست‌ها هیچ تاثیرپذیری ندارد.
از این رو، پژوهش‌ها نسبت به بررسی ماهیت باکتری‌های زیر ناخن ادامه دارد. البته هدف فقط ناخن‌ها طبیعی نیست و ناخن‌های مصنوعی نیز بررسی می‌شوند.
سال ۱۹۸۹ میلادی، درست یک سال پس از پژوهش انجام شده در دانشگاه پنسیلوانیا، گروهی از پرستاران نوشتند: «گرچه سوالات بی‌پاسخ فراوانی پیرامون ایمنی و کارکرد ناخن‌های مصنوعی وجود دارد، اما بسیاری از کارکنان بخش سلامت از مد روز تبعیت کرده و از ناخن‌های مصنوعی استفاده می‌کنند.»
پرستاران طرفدار مد!
این تیم پژوهشی تصمیم گرفتند که ناخن‌های ۵۶ پرستار که از ناخن مصنوعی (ناخن‌هایی بلندتر از ناخن طبیعی و اغلب تزیین شده با لاک ناخن) استفاده می‌کردند را با ناخن‌های ۵۶ پرستار دارای ناخن‌های طبیعی مقایسه کنند. هدف دیگر این بود که ببینند آیا شستن دست‌ها بر روی ناخن‌های مصنوعی جواب می‌دهد یا خیر.
آن‌ها به این نتیجه دست یافتند که پرستاران دارای ناخن‌های مصنوعی چه قبل از شستن دست‌ها و چه پس از آن دارای حجم بیشتری از باکتری زیر ناخن‌هایشان بودند. البته این بدان معنا نیست که آن‌ها لزوما آن باکتری‌ها را به مریض خود منتقل می‌کنند. اما این فرضیه را نیز نمی‌توان رد کرد که پتانسیل انتقال عوامل بیماری زا در صورت داشتن باکتری‌های بیشتر، بالاتر است.
وقتی مشکلات دو چندان می‌شود
پژوهش‌های انجام شده در سال ۲۰۰۰ و ۲۰۰۲ به نتایجی مشابه دست یافت اما مشکلات بیش از آن است: ناخن‌های مصنوعی باعث می‌شوند تا افراد نتوانند دست‌هایشان را به خوبی بشورند و همین عامل سبب می‌شود تا میزان آلودگی روی دست‌های بیشتر باقی بماند. از طرفی هم ناخن‌های مصنوعی باعث پاره شدن دستکش می‌شود.
ناخن‌های طبیعی اما لاک خورده شده نیز ماجرایشان متفاوت است. هر فضای خالی در لاک می‌تواند محل تجمع باکتری‌ها باشد. در پژوهشی مشخص شد که لاک ناخن به تنهایی هم می‌تواند حامل باکتری باشد. با این وجود، «کوتاه و تمیز نگه داشتن ناخن‌ها از وجود یا عدم وجود لاک ناخن اهمیت بیشتری دارد.»
مرگ ناشی از اسهال
سالانه بین دو تا سه میلیون نفر در جهان به دلیل اسهال جان می‌دهند. گفته شده که شستن دست‌ها با صابون حداقل جان یک میلیون نفر از آن‌ها را نجات می‌دهد. این کار به احتمال فراوان هم نتیجه بخش خواهد بود. اما علاوه بر شستن دست‌ها، باید کار دیگری نیز انجام داد که احتمالا خودتان متوجه شده‌اید: به فضای خالی زیر ناخن‌ها هنگام شستن دست‌هایتان بسیار دقت کنید. البته تا جای ممکن سعی کنید همیشه ناخن‌هایتان را کوتاه نگه دارید.
راستی… دفعه بعد که خواستید ناخن‌هایتان را بجوید، حواستان به متنی که خواندید باشد.
منبع : فرادید