چندین دهه است که مسابقات المپیک، تحت تأثیر برخی مسائل بینالمللی و روابط بین کشورها قرار گرفته است. با وجود این مسائل، جای تعجبی هم ندارد که تعدادی از مسابقات المپیک همواره با جنجال و گاها رسوایی همراه بوده باشند که نتیجهی آن، خدشهدار شدن روابط بینالمللی و نیز افزایش تنش بین کشورها است. تحریم مسابقات از سوی برخی از کشورها، بحث و کشمکش بر سر ایدئولوژیهای سیاسی بین کشورهای شرکتکننده، جنگ و ترورسیم، تبعیضهای قومی و نژادی و استفاده از داروهای غیرمجاز توسط ورزشکاران (دوپینگ)، همگی از عواملی هستند که در لکهدار کردن و تخریب چهرهی مسابقات المپیک نقش بهسزایی داشتهاند. در ادامه چند مورد از بحثبرانگیزترین مسابقات المپیک تابستانی را برایتان معرفی خواهیم کرد.
۲۰. مسابقات المپیک سال ۲۰۰۰
مسابقات المپیک سال ۲۰۰۰ در شهر سیدنی استرالیا برگزار شد و اتفاقات جنجالی این دوره مربوط به حفظ قوانین و مقررات مسابقات بود. در این دوره از مسابقات، مدال یک ژیمناستیککار اهل رومانی به دلیل مصرف داروی سودوافدرین از او پس گرفته شد. دکتر اهل رومانی که این دارو را برای او تجویز کرده بود نیز از ادامهی مسابقات محروم شد. همچنین مدال برنز یک ورزشکار چینی به دلیل پایین بودن سن قانونی برای شرکت در مسابقات از وی پس گرفته شد. چند مورد مصرف مواد نیروزا توسط ورزشکاران مختلف دیگر نیز در این مسابقات گزارش شد. برای مثال، مدالهای قهرمان دو سرعت آمریکایی، ماریون جونز که با نمایش خیرهکنندهاش طی مسابقات المپیک، برندهی ۵ مدال شده بود، پیرو رسوایی شرکت BALCO در سال ۲۰۰۷ از وی پس گرفته شد (BALCO شرکتی بود که برای ورزشکاران مواد انرژیزای غیرقانونی تهیه میکرد). در ادامه او و همتیمیهایش همگی مجبور به پس دادن مدالهایشان شدند.
از سوی دیگر، ورزشکاران نیز به دلیل بروز برخی مشکلات فنی از مسئولان و برگزارکنندگان مسابقات شکایت داشتند. برای نمونه، آلانا اسلاتر، ورزشکار استرالیایی از وضعیت پرش خرک بخش ژیمناستیک هنری زنان شکایت داشت. طبق گفتهی او، این خرک بسیار پایینتر از مکان معمول نصب شده بود و اجازهی نمایش نهایت عملکرد ورزشکاران را نمیداد. تعدادی از ورزشکاران دیگر نیز حین انجام حرکات خود، مرتکب خطاهایی شدند که همگی، ارتفاع نامناسب میز خرک را مقصر میدانستند. دو ژیمناستیککار حین انجام حرکات خود روی این خرک، تعادل خود را از دست داده و صدمات زیادی دیدند. یک ژیمناستیککار آمریکایی نیز در زمان تمرینات خود اصلا از میز خرک استفاده نکرد. بألاخره بعد از بررسیهای لازم، مشخص شد که این میز خرک ۵ سانتیمتر پایینتر از حد معمول قرار گرفته است.
۱۹. مسابقات المپیک سال ۲۰۰۴
طی مسابقات المپیک سال ۲۰۰۴ در آتن، سه داور بخش ژیمناستیک به علت محاسبهی اشتباه امتیازات از کار خود تعلیق شدند. اشتباه آنان موجب شد تا یک ورزشکار اهل کره جنوبی مدال برنز دریافت کند، در صورتی که اگر کار خود را به درستی انجام میدادند، ممکن بود ورزشکار مذکور، مدال طلا بگیرد. در واقعهای دیگر، یک دوندهی ماراتون برزیلی مورد حمله یک کشیش ایرلندی قرار گرفت. شایان ذکر است که این کشیش، از سمت خود خلع کسوت شده بود. با اینحال، این دونده، یعنی واندرلی دلیما توانست به مسابقه بازگردد و مدال برنز مسابقات را از آن خود کند.
همچنین چند رخداد دیگر در رابطه با نواقص قوانین و مقررات این دوره از مسابقات المپیک اتفاق افتادند. مدال طلای یک ورزشکار ایرلندی در رشتهی پرش با اسب به علت استفادهی اسبش از مواد نیروزا پس گرفته شد. در یک مسابقهی ناعادلانهی شمشیر بازی، یک داور مجارستانی مرتکب شش خطا به نفع شمشیرزن ایتالیایی شد که موجب سلب شانس پیروزی از حریف چینی او شد. در یکی از مسابقات قایقرانی المپیک، یک گروه قایقرانی اهل کانادا بهعلت منحرف شدن به سمت قایق آفریقای جنوبی از مسابقات برکنار شدند. از آنجایی که خطای قایقرانان کانادایی موجب ادامهی راه قایقرانان آفریقای جنوبی شد، کمیته داوران تصمیم به محرومیت گروه کانادایی از ادامهی مسابقات گرفتند. طی همین مسابقات، جودوکار کشورمان، آرش میراسماعیلی باید با حریفی از اسرائیل به مبارزه میپرداخت و برای آنکه با حریف اسرائیلی خود یعنی ایهود واکس روبهرو نشود، به بهانهی رعایت نکردن حد وزن مجاز خود، از دور مسابقات کنارهگیری کرد. او با این کار، اعتراض خود را نسبت به اقدام کمیته بینالمللی المپیک مبنی بر به رسمیت شناختن اسرائیل انجام داد. اگرچه آرش میراسماعیلی در روز مسابقه بهخاطر وزن زیادش از شرکت در مسابقات منع شده بود، اما رئیسجمهور کشورمان در آن سال، از وی با عنوان قهرمان ملی یاد کرد و او را قهرمان بلامنازع المپیک سال ۲۰۰۴ دانست.
۱۸. مسابقات المپیک سال ۲۰۰۸
چند اتفاق بحثبرانگیز و جنجالی نیز در مسابقات المپیک سال ۲۰۰۸ پکن چین رخ داد که در ادامه برایتان بازگو خواهیم کرد. شایعاتی مبنی بر اتخاذ محدودیت علیه رسانهها، زیر پا گذاشتن حقوق بشر از جهتهای خاص و حمایت از رژیمهای متخاصم توسط میزبان این دوره از مسابقات المپیک، یعنی چین به گوش میرسید. همچنین نگرانیهایی مبنی بر آلودگی هوا در پکن و نیز وقوع حملات تروریستی حین انجام مسابقات وجود داشت. در این دوره از مسابقات المپیک، دولت چین برای اصحاب رسانه خط مشیهایی مشخص کرده بود. طی این محدودیتها، رسانهها ملزم به کماهمیت جلوه دادن مسائل سیاسی و اجتماعی بودند؛ در واقع مسائلی که مستقیما با مسابقات المپیک در ارتباط نبودند. برخی معتقدند این حکم، مقدمهای بر آشکاری «رسوایی شیر خشک چین در سال ۲۰۰۸» شد. این رسوایی در پی پیدا شدن ملامین در شیر، شیر خشک نوزاد و دیگر مواد غذایی تقلبی رخ داد که منجر به مرگ ۶ کودک و همچنین بیماری ۳۰۰ هزار کودک شده بود. چین درگیر چندین رسوایی دیگر در این صنعت شد که اعتبار فراوردههای شیر این کشور را خدشهدار کرد. کشتیگیر سوئدی، آرا ابراهیمیان، بعد از اینکه مدال خود را دریافت کرد، آن را روی زمان پرتاب کرد که این عمل وی، موجب سلب مدالش شد. او این حرکت را در اعتراض به باخت از حریف ایتالیاییاش انجام داد. همچنین سوالاتی مبنی بر سن دو نفر از ورزشکاران چینی ایجاد شد که در ادامه مشکلاتی به بار آورد. حملهی فیزیکی یک تکواندوکار کوبایی به داور موجب محرومیت او از شرکت در هر گونه مسابقات در عرصههای داخلی و بینالمللی تا آخر عمرش شد. مشکلاتی نیز در یک مسابقه هندبال این دوره رخ داد.
۱۷. مسابقات المپیک سال ۲۰۱۲
مسابقات المپیک سال ۲۰۱۲ لندن نیز عاری از جنجال نبوده است. بازیکن فوتبال سوئیسی، میشل مورگانلا و ورزشکار پرش سهگام و پرش طول یونانی، پاراسکوی پاپاکریستو به علت انتشار مطالب تبعیض نژادی در شبکه اجتماعی توئیتر از ادامه مسابقات برکنار شدند. مورگانلا پس از باخت تیمش مقابل کره جنوبی، مطالبی در مورد کرهایها منتشر کرده بود و پاپاکریستو نیز انتشار «ویروس نیل غربی» در یونان را به آفریقاییها نسبت داده بود که نظراتش در توئیتر از دید کمیته بینالمللی المپیک، توهینآمیز تلقی شده و در نتیجه او را برکنار کردند. چند مورد بحث و جدالهای این دوره از مسابقات نیز به دلیل اشتباهات داوری رخ دادند. گفته میشد در برخی از این مسابقات، چند ورزشکار و چند تیم بهطور ناعادلانه برندهی مدال شدند. نازیا اوستاپچوک، ورزشکار بلاروسیِ رشتهی پرتاب وزنه، به علت مصرف مواد نیروزا از مسابقات این دوره کنار گذاشته شد. از دیگر ورزشکارانی که به علت مصرف مواد نیروزا از ادامهی این مسابقات محروم شده بودند میتوان به هایسن پولاکو در رشتهی وزنهبرداری، تامکا ویلیامز در رشتهی دو و میدانی و لوئیزا گالیلینا در رشتهی ژیمناستیک اشاره کرد. هشت نفر از زنان در رشتهی بدمینتون دو نفره، بهدلیل عدم استفاده از نهایت تلاش خود برای پیروزی در مسابقات، از این دوره از بازیها برکنار شدند.
۱۶. مسابقات المپیک سال ۱۹۱۶
اولین دوره از مسابقات المپیک که تحت تاثیر جنگ جهانی قرار گرفت، بازیهای المپیک سال ۱۹۱۶ بود. این دوره از مسابقات در ابتدا قرار بود در برلین برگزار شود که بهعلت وقوع جنگ جهانی اول لغو شد. در نهایت، برلین موفق به میزبانی مسابقات المپیک در سال ۱۹۳۶ شد که یکی از جنجالیترین مسابقات المپیک تاریخ نیز محسوب میشود. قبل از وقوع جنگ جهانی، برلین در سال ۱۹۱۲ شروع به ساخت استادیوم مخصوص المپیک کرده بود. طبق برنامهریزیهای انجام شده، قرار بود این استادیوم گنجایش ۱۸ هزار تماشاگر را داشته باشد. در هشتم ژوئن سال ۱۹۱۳، تعداد ۱۰ هزار کبوتر در مقابل دیدگان ۶۰ هزار تماشاگر به پرواز در آمدند که نشان از حسن نیت این استادیوم نسبت به مسابقات المپیک داشت. تلاشهای دولت آلمان برای هر چه بهتر برگزار شدن مسابقات تا لحظهی آخر این بازیها ادامه داشت. هیچکس فکرش را هم نمیکرد که جنگ طولانی شود. به همین دلیل، مسابقات المپیک سال ۱۹۱۶ در پی جنگ جهانی، در لحظات آخر لغو شد. دولت آلمان همچنین برای میزبانی برخی مسابقات زمستانی شامل رشتههایی مانند هاکی روی یخ، اسکیت نمایشی و اسکیت سرعت و غیره نیز برنامههایی داشت. البته این برنامهها هیچوقت عملی نشد، اما به تولد مفهوم کاملا جدید «مسابقات المپیک زمستانی» منجر شد.
۱۵. مسابقات المپیک سال ۱۹۲۴
مسابقات المپیک سال ۱۹۲۴ در پاریس برگزار شد. پاریس در این دوره از مسابقات، دومین بار بود که میزبانی المپیک را بر عهده داشت. از آنجاییکه تنشهای پس از جنگ جهانی اول کماکان ادامه داشت، کمیته بینالمللی المپیک از ارسال دعوتنامه به آلمان برای شرکت در مسابقات المپیک ۱۹۲۴ پاریس امتناع کرد. از اینرو، ورزشکاران آلمانی در این دوره از مسابقات شرکت نکردند. در سال ۱۹۲۴، بسیاری از کشورها مانند ایرلند، اکوادور، اوروگوئه، لیتوانی و چین برای اولین بار در المپیک حضور یافتند. لتونی و لهستان که در المپیک زمستانی ۱۹۲۴ شرکت کرده بودند، برای اولین بار در المپیک تابستانی این دوره نیز شرکت کردند. در مجموع، ۴۴ کشور در مسابقات المپیک ۱۹۲۴ حاضر بودند. این مسابقات، اولین دورهی المپیک بود که با راهاندازی «دهکده المپیک» به اسکان ورزشکاران، مسئولان و دیگر شرکتکنندگان پرداخت. طی این دوره از مسابقات، شعار المپیکی Citius, Altius, Fortius به معنی سریعتر، بالاتر، قویتر برای اولین بار مورد استفاده قرار گرفت. ایرلند برای اولین بار بهعنوان کشوری مستقل در مسابقات المپیک این دوره شرکت کرد. در آن زمان، حدود ۶۰ هزار تماشاگر برای تماشای مسابقات المپیک گرد هم آمدند. علیرغم چنین استقبال گستردهای، بازگشت سرمایه و سوددهی در این مسابقات بسیار پایین بود که موجب شد اقتصاد این کشور، متحمل ضرر بسیاری شود.
۱۴. مسابقات المپیک ۱۹۶۴
نظام آپارتاید که که بر پایهى جدایى نژادها و نابرابرى آنها در آفریقای جنوبی استوار بود، تبدیل به موضوعی بحثبرانگیز در مسابقات المپیک ۱۹۶۴ توکیو شد. این مسابقات از ۱۰ تا ۲۴ اکتبر همان سال در حال برگزاری بود. نتیجهی این موضوع، تعلیق آفریقای جنوبی از شرکت در مسابقات المپیک به مدتی نامعین بود. این محرومیت نهایتا در سال ۱۹۹۲ لغو شد. اگرچه آفریقای جنوبی از شرکت در مسابقات المپیک تابستانی و زمستانی محروم شده بود، اما اجازهی شرکت در مسابقات پارالمپیک ۱۹۶۴ که در همان شهر در حال برگزاری بود، به این کشور داده شد. المپیک ۱۹۶۴، اولین دوره مسابقات المپیک بود که توسط یک کشور آسیایی میزبانی میشد. زمانی که کمیته بینالمللی المپیک تصمیم به ممانعت از شرکت کشورهایی کرد که در حال برگزاری مسابقات ((Games of the New Emerging Forces (GANEF) بودند، اندونزی و کره شمالی از مسابقات المپیک کنارهگیری کردند. GANEF یا «مسابقات قدرتهای نو ظهور» بازیهایی هستند که توسط اندونزی برای مقابله با مسابقات المپیک راهاندازی شده بودند. چین نیز به همین دلیل، از ارسال ورزشکاران خود به المپیک آن سال امتناع کرد. همانطور که پیشتر اشاره کردیم، مسابقات GANEF توسط اندونزی راهاندازی شده بود که به ورزشکاران کشورهای نوظهور، اجازهی نمایش قدرت و مهارتشان را میداد. اولین دوره از مسابقات GANEF، در سال ۱۹۶۳ و در جاکارتا، اندونزی، برگزار شد. بعدها در سال ۱۹۶۶ یک بار دیگر مسابقات GANEF برگزار شد، ولی بعد از آن، دیگر ادامه نیافت.
۱۳. مسابقات المپیک سال ۱۹۸۸
کره شمالی، مسابقات المپیک ۱۹۸۸ سئول کره جنوبی را بهطور تعجببرانگیزی تحریم کرد. بنا بر دلایل مختلف، شش کشور دیگر از جمله آلبانی، سیشل، اتیوپی، نیکاراگوئه، ماداگاسکار و کوبا نیز این دوره از مسابقات را تحریم کردند. چندین اتفاق ناخوشایند مانند حملهی فیزیکی مقامات رسمی بوکس کره به داور اهل نیوزلند مسابقات، دوپینگ دوندهی کانادایی با داروی استانوزولول، مصدومیت غیرعمد یک ورزشکار توسط راننده آمریکایی و یک مسابقه بوکس بحثبرانگیز از دیگر عواملی بودند که چهرهی مسابقات المپیک سال ۱۹۸۸ را خدشهدار کردند.
دوندهی کانادایی به نام بن جانسون که مدال طلای دو صد متر را از آن خود کرده بود، به دلیل مصرف داروی ممنوعهی استانوزولول، مجبور به پس دادن مدال خود شد. مسابقهی بوکس مذکور، بین بوکسور آمریکایی به نام روی جونز جونیور و بوکسور کشور میزبان یعنی پارک سی هان برگزار شد. با وجود اینکه جونز مرد برتر میدان بود، تصمیم جهتدار داوران، سی هان را برنده آن دیدار اعلام کرد. کمی بعد از مسابقه، یکی از داوران اعتراف کرد که تصمیم آنها اشتباه بوده و پس از آن، هر سه داور دخیل در نتیجهی آن مسابقه از کار خود معلق شدند. با اینحال، در انتهای مسابقات «مدال وال بارکر» را به جونز اهدا کردند. این سومین بار در تاریخ مسابقات المپیک بود که چنین مدالی را به ورزشکاری میدهند که عنوان طلا را کسب نکرده است.
۱۲. مسابقات المپیک سال ۱۹۹۶
المپیک سال ۱۹۹۶ در «پارک صدمین سال المپیک» آتلانتای آمریکا برگزار شد که شاهد اتفاقات تلخ و ناگواری بود. طی اتفاقی ناگوار در این دوره از مسابقات، فردی به نام آلیس هاوثرون کشته، ۱۱۱ نفر زخمی و یک نفر دیگر نیز دچار حملهی قلبی شد. این واقعه، یک حمله تروریستی بود که طی آن یک فردی آمریکایی به نام اریک رابرت رادولف بمبی را منفجر کرد. او عقایدی ضد همجنسگراییِ مردان داشت و نیز مخالف سقط جنین نوزادان بود. در ابتدا مردی بیگناه به نام ریچارد جوئل مظنون اصلی این پرونده بود. جوئل از مامورین حراست مسابقات المپیک بود که زودتر از دیگران متوجه وجود بمب شده و تا جایی که ممکن بود، تماشاگران را از پارک به سمت بیرون هدایت کرد. متأسفانه جوئل آزار و اذیت بسیاری از سوی پلیس فدرال آمریکا (FBI) و نیز رسانهها دید که در روزهای ابتدایی حادثه، وی را مظنون اصلی این اتفاق میدانستند. ماهها بعد از حادثهی بمبگذاری بهدلیل کافی نبودن مدارک علیه جوئل، او را آزاد کردند. در سال ۱۹۹۷ بود که یک کارگر و نجار ساده یعنی رادولف شناسایی شد. بعد از آن، چند مورد از حملات مشابه دیگر نیز به وی نسبت داده شد. بالاخره او را در سال ۲۰۰۳ دستگیر و به حبس ابد، بدون حق آزادی مشروط محکوم کردند.
۱۱. مسابقات المپیک سال های ۱۹۴۰ و ۱۹۴۴
هر دو دورهی مسابقات المپیک سالهای ۱۹۴۰ و ۱۹۴۴ به دلیل جنگ لغو شدند. وقوع «جنگ دوم چین و ژاپن» به لغو مسابقات المپیک ۱۹۴۰ منجر شد. این دوره از مسابقات برای برگزاری در توکیو، از ۲۱ سپتامبر تا ۶ اکتبر، برنامهریزی شده بود. زمانی که در تاریخ ۷ جولای سال ۱۹۳۷ جنگ دوم چین و ژاپن آغاز شد، مقامات رسمی کشور سریعا درخواست لغو مسابقات را کردند. با این حال، مسئولان کمیته بینالمللی المپیک در ژاپن، امیدوار بودند که جنگ بهزودی به پایان برسد. با شدت جنگ، کشورهای دیگر شرایط را برای برگزاری مسابقات دشوار دیدند. کشورهای شرکتکننده در مسابقات، تقاضای تعویض محل برگزاری بازیها را کردند و در صورت عدم انجام اینکار، تهدید به تحریم مسابقات کردند. با وجود اینکه ژاپن بر برگزاری مسابقات در توکیو اصرار داشت، ارتش این کشور تقاضای تمامی فلزات موجود در کشور برای استفاده در جنگ مقابل چین را داشت. از اینرو ساخت و ساز محل برگزاری المپیک باید با استفاده از چوب به پایان میرسید. البته در نهایت، دولت ژاپن بهخاطر جنگ، مسابقات المپیک را در ۱۶ جولای ۱۹۳۸، لغو کرد. اگرچه شهر هلسینکی، پایتخت فنلاند، بهعنوان جایگزینی برای برگزاری مسابقات المپیک انتخاب شد، «جنگ زمستانی» بین اتحاد جماهیر شوروی و فنلاند در سال ۱۹۳۹ به وقوع پیوست که نهایتا به لغو المپیک سال ۱۹۴۰ منتهی شد. چیزی نگذشت که به دلیل شروع جنگ جهانی دوم، وضعیت برگزاری مسابقات المپیک به حالت تلعیق درآمد. مسابقات المپیک ۱۹۴۴ برای برگزاری در لندن برنامهریزی شده بود که آن دوره نیز لغو شد. قرار شد لندن بهجای سال ۱۹۴۴، میزبانی مسابقات المپیک ۱۹۴۸ را بر عهده گیرد.