«کمال مهر»؛ – هفدهم ژوئن گذشته شهر راهبردی «فلوجه» در استان «الانبار» عراق از سیطره گروه تروریستی تکفیری «داعش» خارج شد. داعش در سال ۲۰۱۴ میلادی بدون هرگونه حمله یا عملیات نظامی و با کمک حامیان خود در داخل شهر که عمدتاً بازماندگان حزب منحل بعث بودند، ابتدا مرکز پلیس این شهر و سپس تمام فلوجه را به اشغال خود درآورد.
پس از آن فلوجه به عنوان اصلى‌ترین پایگاه داعش در عراق مطرح بود و به تبع آن به یکی از مهمترین اهداف دولت عراق برای بیرون راندن داعش و آزادسازی آن تبدیل شد.
عملیات آزادسازی فلوجه با محاصره این شهر و تلاش جهت قطع ارتباط عناصر داعش که در داخل شهر مستقر شده بودند، با داعش در خارج آن، از مدت ها پیش توسط ارتش و نیروهای امنیتی عراق آغاز شد و عواملی مانند تشدید ناآرامى‌ها در مناطق و شهرهاى مختلف عراق و مانع تراشی آمریکایى‌‌ها، عملیات آزادسازى این شهر را تا چندین ماه به تعویق انداخت.
درباره اهمیت فلوجه همین قدر کافی است که گفته شود، این شهر دومین شهر مهم استان الانبار بعد از الرمادى به شمار می آید، شهری که فقط ۶۰ کیلومتر با بغداد، پایتخت عراق فاصله دارد.
هم چنین فلوجه به عنوان دروازه ورود به مناطق غربی استان الانبار و قرار گرفتن در نزدیکى دو شهر مقدس نجف اشرف و کربلای معلی از اهمیت بالایى برخوردار است.
از سوى دیگر، اگر به یاد آوریم که برنامه ریزی نزدیک به ۸۰ درصد عملیات هاى انتحارى و تروریستی بغداد در فلوجه صورت مى گرفت، نقش و جایگاه این شهر در ناامنی های پایتخت عراق بیش از پیش آشکار می شود.
این اهمیت زمانی دو چندان می شود که دریابیم، پس از آزاد سازى شهر الرمادى، مرکز استان الانبار، شهر فلوجه به تنها راه تردد داعش بین عراق و سوریه تبدیل شد و از دست دادن آن، به معنای مسدود شدن تمام گذرگاه های مرزی بین عراق و سوریه در غرب عراق بود.
به هر روی با وجود تمام موانع موجود و ایجاد شده عملیات آزادسازی فلوجه ۲۱ مه گذشته آغاز شد. در عملیات آزادسازى این شهر چهار طیف از نیروها و گروه های نظامی شرکت داشتند که حضور ارتش، پلیس فدرال، نیروهاى داوطلب مردمى موسوم به حشد الشعبى و عشایر منطقه قابل ملاحظه هستند.
تعداد نیروهاى شرکت کننده در عملیات آزادسازى فلوجه که عملیات «۱۵ شعبان» نامگذاری شده بود، به بیش از ۳۰ هزار نفر می رسید. ۳ هزار نفر از این نیروها را عشایر عامریه و فلوجه و ۲۰ هزار نفر از آنها را نیروهاى داوطلب مردمى موسوم به حشد الشعبى تشکیل می دادند.
پلیس فدرال عراق نیز با حدود ۷ هزار نیرو و نیروهایى از لشکر هشتم ارتش شامل تیپ‌هاى ۱۴، ۱۷ و ۵۱ در کنار حشد الشعبى و نیروهاى یگان مبارزه با تروریسم ارتش عراق در عملیات آزادسازى فلوجه مشارکت داشتند.
این گزارش به معرفی مهمترین گروه های مقاومت مردمی شرکت کننده در این عملیات می پردازد که از بطن فتوای جهاد کفایی آیت الله «سید علی سیستانی»، مرجع عالیقدر شیعیان عراق متولد شد.
هنگامی که دهم ژوئن سال ۲۰۱۴ میلادی اخبار لحظه به لحظه از وخامت اوضاع در عراق خبر می داد و شهر موصل با جمعیتی حدود ۲ میلیون نفر به اشغال داعش درآمد و صدای پای تروریست های تکفیری حوالی بغداد و شهرهای مذهبی شیعیان عراق مانند سامراء، کربلا و نجف به گوش می رسید.
با صدور فتوای جهاد کفایی آیت الله سیستانی علیه داعش و دیگر گروه های تروریستی تکفیری و بعثی، بسیاری از مردم عراق به صفوف گروه های مقاومت و مبارزه با داعش پیوستند.
وجود گروه های مقاومت و دسته های شبه نظامی، به زمان اشغال عراق توسط نظامیان آمریکایی باز می گردد که تجربه خوبی در بسیج و مدیریت توان مردمی در ایجاد نیروی مقاومت شمرده می شد.
با تکیه بر این تجربه در مدت زمان اندکی، حدود ۳ میلیون عراقی برای پیوستن به صفوف مبارزه اعلام آمادگی کردند تا با گذشت زمان اندکی از صدور فتوای آیت الله سیستانی، این نیروها به بازوی قدرتمندی در کنار ارتش عراق جهت دفاع از موجودیت کشور خود در برابر خطر داعش تبدیل و به «حشد الشعبی» یا همان «نیروهای بسیج مردمی» یا «نیروهای داوطلب مردمی» معروف شوند و حضور فعالی در میدان های مختلف مبارزه با داعش از جمله عملیات آزادسازی شهر فلوجه داشته باشند.
براساس آخرین گزارش ها حشد الشعبی درحال حاضر بیش از ۴۲ گروه شبه نظامی با ۱۴۰ هزار عضو را دربر می گیرد که از حیث ساختار تشکیلاتی به چند بخش تقسیم می شوند، از جمله:- برخی از این گروه ها در زمان حاکمیت صدام حسین، دیکتاتور معدوم عراق و برای مقابله با حزب بعث و به نوعی انقلاب علیه رژیم در عراق تشکیل شدند، مانند تشکیلات بدر که در دوران حاکمیت رژیم بعث به «سپاه بدر عراق» معروف شده بود و طی جنگ تحمیلی کنار رزمندگان مقابل حزب بعث عراق در جبهه های جنگ مبارزه کردند
– دسته ای دیگر از این گروه ها فعالیت خود را در زمان اشغال عراق توسط آمریکا آغاز کردند، مانند جیش المهدی که در شهرک صدر بغداد با نیروهای متجاوز درگیر شد
– دسته ای دیگر از این گروه ها نیز پس از صدور فتوای جهاد آیت الله سیستانی تشکیل شده و فعالیت خود را در عراق آغاز کردند.
مهمترین گروه های شبه نظامی نیروهای موسوم به حشد الشعبی عبارتند از:
سرایا السلام
این گردان نظامی در سال ۲۰۱۴ میلادی به عنوان زیرشاخه «جیش المهدی»، به رهبری سید «مقتدی صدر» با اعلام فتوای مرجعیت در نجف تشکیل شد و وظیفه خود را دفاع از اماکن مذهبی شیعیان و اهل سنت در عراق اعلام کرد.
سرایا السلام تاکنون در نبردهای مناطق مختلف عراق از جمله سامراء، دیالى، آمرلی و جرف الصخر و همچنین عملیات آزادسازی فلوجه نقش فعال ایفا کرده اند.
رزمندگان این گردان با عملیات های موفق خود در سامراء و جرف الصخر موفق شدند، مناطقی را از وجود نیروهای داعش پاکسازی کنند. فرماندهی نظامی این نیرو را «کاظم العیساوی» بر عهده دارد.
عصائب اهل الحق
این یگان نظامی از جمله نیروهایی است که دارای تشکیلات نظامی و ساختار سازمان یافته می باشد و شاخه نظامی گروه «عصائب اهل الحق من العراق» شمرده می شود.
در ابتدا نیروهای این گروه را تنها شیعیان استان های جنوبی عراق تشکیل می دادند، اما با گسترش دامنه فعالیت و حضور موفق در میدان های نبرد، شماری از جوانان اهل سنت استان صلاح الدین نیز به آن ملحق شدند.
وجه تمایز این گروه در مقایسه با دیگر گروه های شبه نظامی مردمی تشکیل شده در عراق بهره مندی از تکنیسین ها و کارشناسان نظامی در حوزه های مختلف است.
عصائب اهل الحق نیز از جیش المهدی نشات می گیرد. این گروه در سال ۲۰۰۶ میلادی مدتی بعد از اعلام آتش بس بین جیش المهدی و نظامیان آمریکایی و دولت مرکزی عراق، به فرماندهی شیخ «قیس خزعلی» تشکیل شد که همچنان فرماندهی این گروه را بر عهده دارد. وی شاگرد «سید محمد صدر»، پدر سید مقتدی صدر است که پیش از آنکه در سال ۲۰۱۰ میلادی آزاد شود، در زندان های آمریکایی ها در حبس بسر می برد.
از عبد الهادی الدراجی و اکرم الکعبی به عنوان دو موسس دیگر این گروه نام برده شده وتخمین زده می شود، تعداد رزمندگان آن بالغ بر ۱۰ هزار نفر و مجهز به مهماتی نظیر انواع سلاح ها، ادولت نظامی سبک و سنگین از جمله خمپاره و موشک انداز و توپخانه باشند.
گفته می شود، فرماندهی میدانی و عملیاتی این گروه بر عهده فردی به نام «شیخ لیث» است. شاخه سوریه عصائب اهل الحق، «گردان های حیدر کرار» نام دارد که در حلب مستقر است و اکرم الکعبی، فرماندهی آن را برعهده دارد.
در سال ۲۰۰۸ میلادی جیش المهدی با تشکیل گردان الیوم الموعود، از عصائب اهل الحق برای پیوستن به آن دعوت به عمل آورد که از سوی اهل الحق رد شد تا این گروه بر حفظ استقلال خود بیش از پیش تاکید کند.
عصائب اهل الحق طی اشغال نظامی عراق توسط ائتلاف آمریکایی، عملیات های گسترده ای را علیه اشغالگران انجام داد و اطلاعات به دست آمده تاکید می کند که این یگان نظامی دارای چنین ساختاری است:
– تیپ امام علی(ع): حوزه فعالیت این تیپ جنوب عراق استان های شیعی بابل، بصره، ذیقار، کربلا، میسان، المثنی، نجف، القادسیه و واسط است.
– تیپ امام کاظم(ع): مسئول حوزه غرب بغداد شامل مناطق کاظمین، الرشید، الکرخ و منطقه المنصور است.
– تیپ امام هادی(ع): مسئول حوزه شرق بغداد شامل شهرک صدر، بغداد الجدیده، الکراده، الرصافه و الاعظمیه است.
– تیپ امام عسکری(ع): مسئول حوزه مرکز عراق شامل مناطق شیعی جنوب دیالی و شهر سامرا در استان صلاح الدین و برخی مناطق شیعی نشین در نینوا و کرکوک است.
– تیپ حیدر کرار مسئول حوزه سوریه غالبا در جنوب دمشق و غرب حلب است.
حرکه حزب الله النجباء
وجه تسمیه این یگان نظامی به خطبه حضرت زینب(س) باز می گردد که در آن، ایشان حضرت امام حسین(ع) و اهل بیت و یاران ایشان را «حزب الله النجباء» خوانده بودند.
موسس این یگان نظامی «شیخ اکرم الکعبی» است که مناصبی چون جانشینی و مدیریت دایره جهاد یگان های عصائب اهل الحق را برعهده داشت. نیروهای این گروه شبه نظامی در درگیری های دو منطقه النباعی و الضابطیه مشارکت داشتند.
سازمان بدر شاخه نظامی
این سازمان، شاخه نظامی سازمان بدر محسوب می شود که فرماندهی نظامی و میدانی آن را «هادی العامری»، وزیر پیشین کار عراق برعهده دارد.
سازمان بدر در سال ۱۹۸۰ میلادی به عنوان بازوی نظامی مجلس اعلای اسلامی عراق شروع به کار کرد و آیت الله «محمد باقر حکیم» رهبری آن را در دست دارد.
در ابتدا این گروه مبارزه با نظام بعث عراق را محور فعالیت هایش قرار داد، اما وقتی تحت پیگرد دستگاه های امنیتی و اطلاعاتی رژیم بعث قرار گرفت، همکاری خود را در جریان جنگ تحمیلی با نیروهای ایرانی آغاز کرد.
پس از سرنگونی رژیم بعث، این گروه تصمیم گرفت، فعالیت های خود را گسترش دهد تا حوزه های مختلف و متنوعی را دربر گیرد.
در سال ۲۰۱۰ این گروه به فرماندهی هادی العامری، از مجلس اعلای اسلامی عراق جدا شد و به دولت قانون به رهبری «نوری المالکی»، نخست وزیر پیشین عراق پیوست.
این سازمان از جمله یگان هایی است که ساختار و تشکیلات نظامی گسترده و منظمی دارد و به لطف این پیشینه درخشان و ساختار سازمانی، مناسبات گسترده و همکاری نزدیکی با ارتش عراق دارد.
سوابق عملیاتی بی شمار سازمان بدر در عرصه میدانی و نظامی، این یگان را به یکی از خبره ترین نیروهای حشد الشعبی در میدان های نبرد تبدیل کرده است. به همین دلیل، بسیاری از یگان های حشد الشعبی از فرماندهان این گروه به عنوان مستشاران نظامی استفاده می کنند.
کتائب حزب الله عراق
هسته اصلی گردان های حزب الله عراق در سال ۲۰۰۳ میلادی پس از سقوط بغداد به دست نیروهای اشغالگر و به منظور بیرون راندن اشغالگران خارجی از عراق و دفاع از اماکن مقدس تشکیل شد.
پس از اشغال عراق در سال ۲۰۰۶ میلادی تعدادی از گروه های شبه نظامی مخالف اشغال عراق، مانند گردان أبو الفضل العباس، کتائب کربلاء، کتائب السجاد و کتائب زید بن علی، ائتلافی به نام با یکدیگر، گردان های حزب الله عراق را تشکیل دادند.
عملیات متعدد نظامی این گروه علیه نظامیان آمریکایی، واشنگتن را واداشت تا در سال ۲۰۰۹ میلادی گردان های حزب الله عراق را لیست گروه های تروریستی عراق درج کند.
این یگان یکی از سری ترین یگان های نظامی حشد الشعبی محسوب می شود، مناصب ارشد و فرماندهی این یگان همچنان محرمانه باقی مانده و بر کسی معلوم نیست.
مهمترین ویژگی مهم این یگان، هماهنگی بسیار نزدیک و خوب با مستشاران نظامی ایران است و موجب شد، نیروهای این یگان در عملیات آزادسازی جرف الصخر، نقش بی بدیلی را ایفا کنند.
شکست حصر آمرلی، آزادسازی تکریت، آزادسازی استان صلاح الدین، آزادسازی بیجی و در نهایت آزادسازی فلوجه مهمترین عملیات هایی است که این یگان در آنها مشارکت داشت.
حزب الله عراق همانند حزب الله لبنان در قالب فعالیت های خیریه و امداد رسانی و اجتماعی نیز فعالیت می کند. این یگان نظامی دارای شورایی مشورتی به نام «شوری الکتائب» است.
دبیر کل حزب الله عراق همانگونه که گفته شد، ناشناس است، اما به «ابو کاظم» معروف است. ناظر کل کتائب نیز آیت الله «محمد السند» و مسئول مالی واداری آن «شیخ کمال الفرطوسی» است و «محمد الکعبی»، «عامر خواجه» و «مقتدی الانصاری» در انجام وظایف محوله به وی کمک می کنند. این یگان نظامی برای هر یک از مناطق عملیاتی یک فرمانده میدانی گماشته است. «جبار عبد الحسین»، مسئول دایره امنیت استان ها و مسئول استان های بصره، ناصریه، العماره و الکوت است.
«شیخ موید البهادلی»، فرماندهی گردان های حزب الله در منطقه الرصافه بغداد را برعهده دارد و سعد سواره، امجد الباحی، صدر الاعرجی و لیث النوری معاونان وی شمرده می شوند.
مسئول گردان های حزب الله در منطقه الکرخ بغداد «احمد السعدی» است و معاونان وی حمید الساعدی، محمد عبد الساده، شیخ فاضل الفریش و شیخ وسام البغدادی هستند.
گردان های حزب الله در مبارزه با داعش در عراق به دلیل آمادگی بالا و فعالیت گسترده اطلاعاتی نقش موثر و مهمی تاکنون ایفا کرده اند. مناطق آمرلی، طوزخورماتو، مناطق غرب بغداد و تلعفر مهمترین مناطق حضور و فعالیت گردان های حزب الله است.
کتائب سید الشهدا(ع)
کتائب یا گردان های سید الشهدا(ع) را مجموعه ای از گردان های رزمی تشکیل می دهند و دبیرکلی آن بر عهده «حاج ابو علاء» است. «حاج ابو سیف»، مسئول نظامی آن در سامرا به شهادت رسید.
همزمان با صدور فتوای جهاد کفایی آیت الله سیستانی، کتائب سید الشهدا(ع) از گردان های حزب الله منشق شد و ویژگی بارز آن، محدود نکردن فعالیت خود به حوزه های نظامی و میدانی و ورود به عرصه فعالیت های اجتماعی و فرهنگی است. به همین دلیل افراد این گردان ها که بالغ بر ۳ تا ۴ هزار نفر است، به ارائه خدمات اجتماعی در مناطق مختلف عراق از جمله ناصریه، العماره و کاظمین که مهمترین مناطق استقرار این کتائب به شمار می آید، مشهور هستند.
کتائب سید الشهدا(ع) وظیفه اصلی خود را دفاع از عراق و مقدسات شیعیان این کشور و مقابله با فتنه انگیزی های مذهبی اعلام کرده است. به همین دلیل نیروهایش حضور فعالی در نبردهای سامرا، آمرلی و الضابطیه حضوری فعال داشتند که عموما افراد روشنفکر و تحصیل کرده هستند و دارای تخصص های نظامی بالایی هستند.
کتائب الجهاد و البناء
گردان های جهاد و سازندگی نیز از جمله گروه هایی بودند که با فتوای آیت الله سیستانی در عراق تاسیس شدند و شاخه نظامی جریان سیاسی معروف به حرکه الجهاد و البناء است که در سال ۲۰۱۱ میلادی از ادغام سه تشکل اسلامی، جنبش حزب الله عراق، جنبش سید الشهدا و حزب نه%