به گزارش خبرنگار پارلمانی کمال مهر، امروزه، دیپلماسی پارلمانی در دنیا به موازات میزان قدرت پارلمان‌ها در سیاست داخلی و سیاست خارجی هم نمود پیدا کرده است، مهم‌ترین ویژگی دیپلماسی پارلمانی این است که می‌تواند فارغ از ملاحظات و پروتکل‌های بین دولت‌ها عمل کند، در جمهوری اسلامی ایران از آنجایی که مجلس شورای اسلامی ناظر بر همه دستگاه‌های اجرایی کشور و از جمله وزارت امورخارجه است، در سیاست خارجی حضور جدی دارد به همین دلیل دیپلماسی پارلمانی در ایران وابسته به دیپلماسی رسمی شکل گرفته است، این در حالی است که در پارلمان دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد و در زمان‌هایی که دولت‌ها نمی‌توانند به خاطر ملاحظاتشان در دیپلماسی حرکتی انجام دهند این اقلیت‌ها می‌توانند راهگشا باشند.
به طورکل دیپلماسی یا روابط دیپلماتیک به دانش ارتباط میان سیاستمداران و سران کشورهای جهان گفته می‌شود، امروزه، دیپلماسی بخش‌های مختلفی دارد و تصور این که تنها در سیستم وزارت امور خارجه و در سیستم دولت‌ها می‌شود کار دیپلماسی را به پیش برد، چندان قابل توجیه نیست.
در کنار دولت‌ها و نهادهای سیاسی بین‌المللی، پارلمان کشورها که ترکیبی از متخصصان را در اختیار دارد به ایفای نقش در توسعه روابط و حل چالش‌ها و مشکلات بین‌المللی و در قالب دیپلماسی پارلمانی خودنمایی می‌کنند.
“دیپلماسی پارلمانی” یعنی طیف گسترده‌ای از مطالعات، فعالیت‌ها، مذاکرات، رفت و آمدها و مصوبات بین‌المللی انجام شده توسط پارلمان یک کشور در مجامع بین‌المللی، به منظور افزایش درک متقابل کشورها و درجهت تعمیق نظارت مجالس بر فعالیت‌های فرامرزی دولت متبوع و نیز مشارکت در فرآیند تصمیم‌سازی بین‌المللی در راستای حفظ منافع بشریت”.
از آنجا که اولویت جدی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، گسترش روابط با کشورهای همسایه است، دیپلماسی پارلمانی می‌تواند در پیشبرد این هدف بسیار مؤثر باشد، اشتراکات زیاد تاریخی، فرهنگی و دینی ایران با کشورهای حاشیه “خلیج فارس” و منافع سیاسی و اقتصادی این کشورها با یکدیگر، زمینه‌های همکاری بیشتری را در افق روابط با این کشورها می‌گشاید.
دیپلماسی پارلمانی در جمهوری اسلامی ایران بستر و گام موثری را در توسعه روابط دو جانبه سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی میان ملت و دولت ما با برخی ملت‌ها و دولت‌های همسایه به وجود آورده است، به گونه‌ای که در سطح منطقه‌ای شاهد تقویت روابط با ارمنستان، عراق، روسیه، ترکیه و در سطح فرامنطقه‌ای با برخی کشورهای اروپایی و آسیای شرقیِ عضو اتحادیه بین‌المجالس هستیم.
اگر ظرفیت‌های دیپلماسی پارلمانی در مقام عمل به منصه ظهور رسد، فرصت‌های زیادی را در عرصه بین‌الملل و منطقه‌ای برای کشورمان به‌وجود می‌آورند.
از زمانی که در حوزه روابط خارجی، تعاملات پارلمانی مبنای کار قرار گرفته است، کمبودهای دیپلماسی رسمی با دیپلماسی پارلمانی تا حدودی جبران شده است، لذا ظرفیت سنجی و شناخت چالش‌های دو یا چند جانبه فی‌مابین ایران و برخی کشورها که از مجاری دیپلماسی رسمی تاکنون به سرانجام نرسیده، از طرف مسئولان مرتبط با دیپلماسی پارلمانی را می‌طلبد.
در جهان امروز با توجه به گستردگی و پیچیدگی‌های مناسبات سیاسی لازم است که کشورها از همه ابزارهای خود برای بیان دیدگاهها و تامین منافع خودشان در عرصه‌های مختلف استفاده کنند، یکی از این ابزارها یا ارکان، “پارلمان” کشورها است.
می‌توان از سفرهای روسای پارلمان‌ها، رفت و آمدهای دو و چند جانبه پارلمانی، تشکیل گروه‌های دوستی پارلمانی در مجالس کشورها، حضور نمایندگان در هیئت‌های اعزامی از سوی وزارتخانه‌ها، حضور و مشارکت نمایندگان مجالس در مجامع بین‌المللی پارلمانی و حتی نظارت مستقیم بر تصمیمات بین‌المللی دولت‌ها درقالب تصویب یا رد طرح‌ها، پیشنهاد لوایح، قراردادها و توافق‌نامه‌های بین‌المللی، الحاق یا عدم الحاق به کنوانسیون‌های بین‌المللی نام برد.
الزامات دیپلماسی پارلمانی، داشتن هدف و ترسیم از چرایی به کارگیری ظرفیت‌های دیپلماسی پارلمانی، وجود کمیته‌های مرتبط، تعامل بین ارکان و سازمان‌های مرتبط با دیپلماسی پارلمانی، تسلط و دانستن زبان، پیگیری جدی و مداوم مصوبات مشروع و قانونی، به کارگیری کارشناسان متخصص درحوزه پارلمانی به همراه به کارگیری متخصصان وزارت امورخارجه است.
دیپلماسی پارلمانی، دیپلماسی روان و قابل دسترسی است که در عین حال تسهیل‌کننده دیپلماسی در سطح دولت‌هاست و می‌تواند فضا را برای گسترش روابط در سطوح سیاسی و اقتصادی فراهم کند، گسترش دیپلماسی پارلمانی به عنوان راهکاری برای تحقق همکاری‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بوده و جایگاه پارلمان‌ها در حل و کاهش تنش‌های بین‌المللی در کنار وزارت امورخارجه کشورها و همچنین انعقاد قراردادهای اساسی بین کشورها قابل شناسایی است.
مجلس شورای اسلامی چند ساختار و نهاد دارد که می‌تواند به وسیله آن‌ها در عرصه دیپلماسی عمومی عمل کند، یکی از مهم‌ترین این ساختارها “شورای بین‌المجالس” است که در دو دسته “اجلاسیه‌ها” ثابت و متغیر برگزار می‌شود.
اجلاس جهانی بین‌المجالس در دو دوره پاییزه و تابستانه برگزار می‌شود، هیئت‌های پارلمانی از همه کشورها در آن شرکت می‌کنند و فرصت خوبی برای تعامل مستقیم پارلمان‌های جهان است.
ساختار دیگری که می‌تواند در جهت دیپلماسی پارلمانی بسیار فعال باشد، “گروه‌های دوستی پارلمانی” است؛ مجلس شورای اسلامی حدود ۸۰ گروه دوستی پارلمانی دارد که متاسفانه اکثر این گروه‌ها غیرفعال هستند و دیداری انجام نمی‌دهند.
در طول یک دهه گذشته به دلیل روابط سرد ایران و غرب اکثر گروه‌های دوستی پارلمانی این کشورها در مجلس شورای اسلامی غیرفعال بودند اما با توجه به رویکرد جدید ایران و گشایش روابط با غرب این گروه‌ها نیز فعال شوند.
” کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی” مجلس شورای اسلامی نیز ساختار دیگری است که می‌تواند در زمینه دیپلماسی پارلمانی فعال باشد؛ کمیسیون امنیت ملی، کمیسیونی است که به صورت تخصصی در حوزه سیاست خارجی فعال است و به تبع می‌تواند در این زمینه به صورت فعال عمل کند، بالاتر از همه این ساختارها هم می‌تواند دیپلماسی هیئت‌رئیسه مجلس باشد، رئیس مجلس شورای اسلامی نیز می‌تواند به عنوان نماینده ملت و یک عضو شورای عالی امنیت ملی به صورت فعال در عرصه دیپلماسی فعال باشد.
بعد از روی کار آمدن دولت جدید در ایران و به خصوص پس از توافق هسته‌ای ژنو، فضای مساعدی در سطح بین‌المللی در ارتباط با کشورمان به وجود آمده است و تغییر نگرش ایران در حوزه سیاست خارجی و مسائل دیپلماتیک، تا حدود زیادی با استقبال کشورهای اروپایی و امریکا مواجه شد و ما شاهد حضور هیئت‌های پارلمانی کشورهای مختلفی همچون گروه دوستی پارلمانی ایتالیا و اتحادیه اروپا، انگلیس، ایرلند و … در ایران بودیم.
سفرهای دوستی پارلمانی بیانگر تحرکاتی است که کشور و سیاستمداران در مسیر دیپلماتیک نشان می‌دهند، اکنون به نظر می‌رسد که جمهوری اسلامی ایران از مشکلاتی که در گذشته دچار آن شده بود، فاصله گرفته و روابط دیپلماتیک بین ما و کشورهای اروپایی روز به روز بیشتر می‌شود، همه‌ی این موارد نشان از نوعی تحول در دستگاه دیپلماسی دارد که زمینه را برای انجام رفت و آمدها مهیا کرده است و مطمئنا این‌گونه تحرکات دیپلماتیک تاثیر خاص خود را در تغییر نگاه سایر کشورها به ایران هم خواهد گذاشت.
به قطع و یقین این‌گونه سفرها موجب پیشبرد منافع ملی و ارتقای وضع دیپلماتیک ایران در منطقه خواهد شد و از تصمیماتی که در جهت تضعیف ایران گرفته می‌شود ممانعت خواهد کرد.
از سوی دیگر ایران نیز با هدف پیشبرد منافع ملی راه گفتگو و مذاکره را باز کرده است و نباید اجازه دهد که در صورتی که در عرصه دیپلماسی مشکلی پیش آمد.
“محمدرضا باهنر” نایب رئیس مجلس شورای اسلامی، در خصوص دیپلماسی پارلمانی و سفرهای پارلمانی گفت: دیپلماسی عمومی معمولا محدودیت‌های دیپلماسی رسمی را ندارد، دیپلماسی پارلمانی می‌تواند به نزدیک شدن و تفاهم بین کشورها بسیار کمک کند که سفر رئیس مجلس به دیگر کشورها را می‌توان اوج دیپلماسی پارلمانی دانست و امیدواریم در این زمینه توفیقات خوبی را کسب کنیم.
انتهای پیام/