به گزارش خبرنگار سیاست خارجی کمال مهر، “محمد جواد ظریف”، وزیر امور خارجه کشورمان روز گذشته(دو شنبه بیست و سوم دی ماه ۱۳۹۲) در پایان سفرش به لبنان اعلام کرد، در صورتی که دعوت نامه‌ای رسمی و بدون پیش شرط برای ایران به منظور شرکت در کنفرانس ژنو ۲ ارسال شود، ایران در این کنفرانس شرکت خواهد کرد.
اما با وجود اینکه مقامات ایرانی بارها رسما اعلام کرده‌اند، هیچگونه پیش‌شرطی را جهت حضور در کنفرانس ژنو ۲ نمی‌پذیرند، این بار “ویلیام هیگ” “وزیر خارجه انگلیس” مدعی شده ایران همچنان از “بشار اسد” رئیس جمهوری سوریه حمایت می‌کند و در صورتی که برای مشارکت در کنفرانس ژنو ۲ تمایل داشته باشد بایستی موافقت خود را با اصول توافقی “ژنو ۱″در سال ۲۰۱۲ از جمله تشکیل دولت انتقالی در سوریه، اعلام کند.
“جان کری٬”وزیر امور خارجه آمریکا نیز پس از ملاقات سه‌جانبه با “اخضر ابراهیمی” “نماینده ویژه سازمان ملل و اتحادیه عرب در امور سوریه” و “سرگئی لاوروف”٬ “وزیر خارجه روسیه” ٬در پاریس٬ اعلام کرده بود ایران در صورت پذیرش طرح تشکیل دولت موقت در سوریه می‌تواند در کنفرانس صلح سوریه شرکت کند؛ طرحی که به تاکید مخالفان سوری٬ بشار اسد و حامیانش در آن جایی نخواهند داشت.
البته ادعای وزیر خارجه انگلیس با واکنش مقامات کشورمان روبرو شد.
“عباس عراقچی”، معاون ارشد وزیر خارجه ایران در واکنش به صحبت‌های هیگ به دولت انگلیس توصیه کرد “بجای گذاشتن پیش‌شرط برای ایران، به فکر چاره اندیشی برای حل مشکلات مهمی که در راه تشکیل نشست ژنو ۲ وجود دارد، باشد”.
ژنو دو بدون حضور ایران شکست خورده است
کنفرانس ژنو ۱ حدود یک سال پیش با هدف پایان دادن به خشونت در سویه برگزار شد که به عقیده بسیاری از کار‌شناسان “عدم حضور متوازن نیروهای تاثیرگذار در سوریه، علت اصلی شکست این اجلاس بود”.
کار‌شناسان می‌گویند: “یکجانبه بودن ژنو ۱ باعث شد، حتی تصمیمات غیر واقع‌بینانه آن نیز هیچگاه اجرایی نشود“.
اکنون و پس از گذشت حدود یک سال از اجلاس بی‌نتیجه ژنو ۱، قرار است بار دیگر کشورهای جهان دور یکدیگر جمع شده تا راهکاری را برای پایان دادن به فاجعه‌ای انسانی که روز به روز نیز ثمرات وخیم‌تری از آن مشاهده می‌شود، بیابند.
اما به نظر می‌رسد، این بار نیز کشورهای غربی بدون در نظر گرفتن واقعیت‌های سوریه، از کنفرانس یک سال پیش درس عبرت نگرفته و همچنان بر مواضع اشتباه قبلی خود پافشاری می‌کنند.
مذاکرات ژنو ۲ در حالی کار خود را آغاز خواهد کرد که برگزارکنندگان آن هدف خود را یافتن “راه حل سیاسی” برای بحران دو سال و نیم در سوریه عنوان کرده‌اند.
در این میان آمریکا در شرایطی از پذیرش ژنو ۱ سخن می‌گوید که خود بزرگترین ناقض آن است. ژنو ۱ به راه‌حل سیاسی تاکید داشت حال آنکه واشنگتن هر چه می‌توانست بر طبل جنگ در سوریه کوبید. آمریکایی‌ها نه تنها شورشیان سوریه را به انواع تسلیحات مجهز کردند بلکه خود نیز طرح جنگ با سوریه را برای تصویب به کنگره فرستاده و ناوهای جنگی خود را در مدیترانه آماده نبرد کرده بودند.
ایران قطعا به همان موضعی در ژنو ۲ تاکید می‌کند که از ابتدای بحران سوریه بر آن تاکید کرده است یعنی راه حل سوری- سوری، راه حلی که مردم سوریه باید در خصوص سرنوشت آن تصمیم بگیرند. اگر همه در ژنو ۲ به این نتیجه برسند و بالاخص ریاض پای خود را از ماجرای سوریه بیرون بکشد آرامش به سوریه بازمی‌گردد.
پیش شرط آمریکا و هم پیمانان آنها برای حضور ایران در مذاکرات ژنو ۲ در حالی مطرح می‌شود که مهمترین مفاد ژنو ۱ دولت انتقالی سوریه را بدون حضور بشار اسد در نظر دارند که این مورد به هیچ عنوان مورد موافقت ایران نیست.
در حال حاضر کشورهای غربی تلاش می‌کنند برای حضور ایران در کنفرانس ژنو ۲ پیش شرط بگذارند که این پیش شرط‌ها از سوی عربستان، قطر و بالاخص آمریکا و غرب تحمیل شده است.
با توجه به اظهارات اخیر مقامات آمریکایی مبنی بر حضور مشروط ایران در کنفرانس پیش روی ژنو اینطور به نظر می‌رسد، فشاری که متحدان منطقه‌ای آمریکا به این کشور وارد ساخته‌اند سران این کشور را وادار ساخته که بر خلاف منطق عمل کنند.
آمریکا و متحدان منطقه‌ای‌اش حتی با وجود اینکه به این نتیجه رسیده‌اند بدون حضور ایران و نقش به سزایی که می‌تواند در پایان بخشیدن به این مناقشه ایفا کند باز هم با تکیه بر سیاست‌های اشتباه خود اصرار می‌ورزند.
البته رویکرد آمریکا نسبت به آنچه در سوریه رخ می‌دهد را می توان از منظر دیگری نیز بررسی کرد.
در واقع آنچه از رفتارشناسی آمریکا نسبت به مسئله سوریه می‌توان برداشت کرد یکی این است که آمریکا در وهله اول به دنبال این است که به هر طریق ممکن دولت سوریه را از قدرت ساقط کند و بشار اسد را از قدرت کنار بزند.
رویکرد دوم این است که آمریکا و متحدانش بعد از متحمل شدن شکست‌های نظامی در برابر ارتش و جبهه مقاوت ملی مردمی سوریه، سیاست تضعیف هرچه بیشتر سوریه را در پیش گرفته باشند، چرا در صورتی که گزینه ابتدایی آمریکا که ساقط کردن دولت فعلی سوریه با رهبری بشار اسد رخ ندهد می‌تواند از آشوب و هرج و مرجی که در منطقه بوجود آمده است به نفع متحد استراتژیک خود یعنی رژیم صهیونیستی بهره ببرد چرا که سوریه درگیر با بحران داخلی هیچگاه نمی‌تواند نقش خود به عنوان یکی از محورهای مقاومت را به خوبی ایفا کند و صد البته اینکه وجود درگیری‌های نظامی برای کارخانه‌های اسلحه سازی آمریکا بازار مناسبی را فراهم خواهد آورد.
آنچه بدیهی می‌نماید این است که نه سوریه و نه ایران با مفاد بر آمده از کنفرانس ژنو ۱ موافق نیستند. حال اینکه تمامی تلاش‌های نظامی که تاکنون علیه دولت بشار اسد انجام گرفته با هدف خلع ید وی از قدرت بوده است تلاش‌هایی که ره به جایی هم نبرده است.
حال چگونه می‌توان انتظار داشت که دولت سوریه مفاد کنفرانس ژنو را بپذیرد؟
سیاستی که آمریکا در قبال سوریه اتخاذ کرده است بازگشت به سیاست باز کردن گرهی است که می‌توان با دست باز کرد.
پر واضح است متحدان منطقه‌ای آمریکا همچون عربستان برای گریز از شکستی که تاکنون در سوریه متحمل شده‌اند و برای حفظ ظاهر هم که شده همچنان بر گزینه نظامی پای بفشارند چرا که آنها نیز نیک می‌دانند که راه حل نظامی نه تنها چاره کار نیست بلکه بیش از پیش بر صفرای مسئله سوریه خواهد افزود.
کشورهایی همچون عربستان و اردن و قطر بازی‌ای را در منطقه آغاز کرده‌اند که همچون چاقوی دو لبه‌ای است که در صورت رعایت نکردن جوانب احتیاط می‌تواند به قیمتی گزاف برای خودشان داشته باشد.
حمایت‌های مادی، نظامی و معنوی از گروه‌های تکفیری و تروریستی در سوریه ریختن بنزین بر آتشی است که فردا دامن خود آنها را نیز خواهد گرفت.
جمهوری اسلامی ایران با داشتن طرح ۴ ماده‌ای می‌تواند خروجی قابل قبول و نتایج مثبتی برای ژنو ۲ فراهم کند؛ اساسا همان طور که وزیر خارجه کشورمان نیز بیان داشته است: “ایران نیازی به حضور در این کنفرانس ندارد بلکه این دیگران هستند که به حضور ایران در این کنفرانس و ورود به حل بحران سوریه نیاز دارند“.
محمد جواد ظریف در پایان سفر خود به لبنان با اشاره به اینکه ایران طالب این دعوت نیست به طرف‌هایی که مانع از حضور ایران در کنفرانس ژنو ۲ می‌شوند هشدار داد عدم مشارکت تهران در امر دستیابی به راهکاری سیاسی برای حل بحران سوریه پشیمان خواهند شد.
همچنین علاء‌الدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی در گفتگوی تفصیلی با باشگاه خبرنگاران، در رابطه با موضوع حضور ایران در کنفرانس ژنو ۲ گفت: کنفرانس ژنو نشان دهنده گذاشتن نقطه پایانی به سیاست نظامی‌گری در سوریه است و اینکه جهان امروز به این جمع‌بندی رسیدند سخنی که ایران در ماه‌های اول این بحران به عنوان یک سیاست اعلام کرد و گفت بحران سوریه راه‌حل نظامی نداشته و از طریق سیاسی قابل حل است، منطقی است بقیه کشورهای دنیا که سیاست دیگری دنبال می‌کردند و دنبال راه‌حل نظامی بودند به اشتباه کارشان پی برده و پذیرفتند این که باید از طریق سیاسی مسئله را حل کرد، بدون حضور ایران این نشست نتیجه‌ای نخواهد داشت.
طی ماه‌های اخیر بسیاری از قدرت‌های جهانی از جمله روسیه و چین و همچنین دیپلمات‌های بلندپایه‌ای همچون “بان‌کی‌مون”، دبیرکل سازمان ملل و “اخضر‌الابراهیمی”، نماینده این سازمان در موضوع سوریه، ضمن دعوت از ایران برای شرکت در این اجلاس تاکید کرده‌اند که ژنو ۲ بدون حضور ایران بی‌نتیجه خواهد ماند.
بسیاری از کار‌شناسان معتقدند “حضور ایران به عنوان اصلی‌ترین متحد دولت سوریه در منطقه، موازنه قوا در اجلاس ژنو ۲ را به طور کلی برهم خواهد زد“.
حضور کشورهایی مانند نروژ و اسپانیا چه کمکی به بحران سوریه می‌کند؟
در حالی برخی از مقامات کشورهای غربی مانند انگلیس برای حضور ایران، به عنوان یکی از اصلی‌ترین بازیگران سوریه، پیش می‌گذارند که در میان کشورهای دعوت شده به ژنو ۲ نام کشورهایی مانند ژاپن، اسپانیا، سوئد، برزیل، دانمارک، نروژ به عنوان دعوت‌شدگان برای شرکت در یکی از مهمترین اجلاس‌های جهانی برای پایان دادن به “فاجعه‌ای انسانی” و “بحرانی بین المللی” بسیار قابل توجه است!
بسیاری از این کشورها نه تنها هیچ رابطه‌ای با موضوع سوریه و بحران این کشور ندارند، بلکه حتی در سطح دولتی نیز تاکنون بیش از چند اظهارنظر بی‌طرفانه و دیپلماتیک، واکنشی به بحران سوریه نشان نداده‌اند.
غرب قصد ندارد به بحران سوریه پایان دهد
با این اوصاف، به نظر می‌رسد کشورهای غربی قصد ندارند راه حلی سیاسی برای بحران سوریه پیدا شود، به‌طوری که برخی از تحلیل‌گران معتقدند “دعوت کشورهای بی‌ارتباطی همچون ژاپن، دانمارک، نروژ و سوئد برای شرکت در کنفرانسی با موضوع پایان بحران در سوریه بی‌دلیل نبوده و به نظر می‌رسد قدرت‌های جهانی و در راس آنها آمریکا، با شکل‌دهی چنین ترکیبی قصد پایان دادن به بحران سوریه را ندارند“.
دولت این انگلیس در چند وقت اخیر موضعی دوگانه در قبال ایران اتخاذ گرفته است، در حالی نخست وزیر این کشور برای حضور ایران در کنفرانس ژنو ۲ پیش شرط می‌گذارد از آن طرف گروه دوستی پارلمانی ایران و انگلیس در سفری که هفته گذشته به تهران داشت، با اشاره به اهمیت ایفای نقش ایران در حل بحران سوریه و حضور در مذاکرات آتی در ژنو تصریح کرده بود: بسیاری از نمایندگان پارلمان انگلیس آشکارا خواستار مشارکت ایران در فرایند مذاکرات سوریه بوده‌اند و معتقدند ایران باید نقشی را که استحقاق آن را دارد در برقراری صلح در سوریه ایفا کند.