کمال مهر :بازی‌های ویدیویی ۳۰ سال است که ما را سرگرم کرده‌اند. یعنی از اویل دهه ۷۰ میلادی که بازی Pong به آرکیدها معرفی شد. از آن پس، گرافیک کامپیوترها بهتر و بهتر شد و گرافیک بازی‌ها محدودیت‌های فوتورئالیسم را از میان برداشت.
اکنون محققان و مهندسان گرافیک را از صفحه تلویزیون و کامپیوتر بیرون کشیده و آنها را به دنیای واقعی و محیط اطراف ما افزوده‌اند. این فناوری جدید «واقعیت افزوده» نام دارد که مرز بین چیزی که واقعی است و چیزی که توسط کامپیوتر تولید شده را با بهبود چیزهایی که می‌بینیم، می‌شنویم، حس می‌کنیم و می‌بوییم از میان برمی‌دارد.
در طیف بین واقعیت مجازی که محیطی حیرت‌انگیز توسط کامپیوتر تولید می‌کند و دنیای واقعی، واقعیت افزوده به دنیای واقعی نزدیک‌تر است. واقعیت افزوده گرافیک، صدا، بازخورد لمسی و بویایی را به دنیای واقعی، مانند آن‌چه که هست اضافه می‌کند. تلفن‌های همراه و بازی‌های ویدیویی در حال توسعه واقعیت‌های افزوده و استفاده از آن هستند. هر فردی، از سرباز و گردشگر تا فردی که به دنبال نزدیک‌ترین ایستگاه مترو می‌گردد، اکنون می‌تواند از این توانایی استفاده کند و محیط گرافیکی که توسط کامپیوتر تولید می‌شود را در میدان دید خود قرار دهد.
واقعیت افزوده روشی که ما به دنیا نگاه می‌کنیم را تغییر می‌دهد یا حداقل روشی که کاربران دنیا را می‌بیننند. خودتان را در حال رانندگی کردن یا پیاده‌روی در خیابانی تصور کنید. با صفحه‌نمایش‌های مجهز به فناوری واقعیت افزوده انگار یک عینک معمولی اطلاع‌دهنده و گرافیکی زده‌ایم که اطلاعات در زاویه دید ما نمایان می‌شود و صدا متقارن با چیزهایی است که ما می‌بینیم. این اطلاعات مدام با حرکت دادن سر ما از نو می‌شود. اکنون دستگاهها و برنامه‌های کاربردی مشابهی برای استفاده از فناوری واقعیت افزوده وجود دارد. مخصوصا در گوشی‌های هوشمندی نظیر آی‌فون.
افزوده کردن دنیای اطراف ما
ایده اصلی واقعیت افزوده، افزودن گرافیک، صدا و هر حسگر دیگری به محیط واقعی دنیای اطراف ما در آن واحد است. ساده به نظر می‌رسد! اما آیا شبکه‌های تلویزیونی طی این سال‌ها این کار را با گرافیک نکرده‌اند؟ با وجود این، واقعیت افزوده پیچیده‌تر از هر فناوری دیگری است که که در پخش تلویزیونی دیده باشیم.
برخی از هیجان‌انگیزترین آثار واقعیت افزوده در تحقیقات آزمایشگاهی در حال رخ دادن است. در فوریه ۲۰۰۹، وقتی کنفرانس TED برگزار شد، سیستم واقعیت افزوده معرفی شد که به عنوان بخشی از Fluid Interfaces Group در آزمایشگاه رسانه MIT ساخته شده بود. دانشمندان آن را حس ششم یا SixthSense نامیدند. این حس بر اجزای اساسی که در بسیاری از سیستم‌های واقعیت افزوده یافت می‌شوند تکیه دارد؛ یعنی دوربین، پروژکتور کوچک، تلفن همراه هوشمند، آینه.
این اجزا مانند ریسمان به هم متصل شده‌اند و کاربر آن را به گردنش آویزان می‌کند. همچنین کاربر چهار کلاهک رنگی رو انگشتانش می‌گذارد که تصاویری که پروژکتور منتشر می‌کند را دستکاری و اداره می‌کند.
واقعیت افزوده در تلفن همراه
با اینکه ممکن است کمی طول بکشد که شما دستگاهی مانند حس ششم بخرید، اما نسخه‌های ابتدایی واقعیت افزوده هم اکنون در برخی تلفن‌های همراه وجود دارد. مخصوصا در برنامه‌های کاربردی آی‌فون و گوشی‌هایی که سیستم‌عامل اندروید دارند. در هلند، کاربران تلفن‌های همراه می‌توانند برنامه‌ای با نام Layer را دانلود کنند که از دوربین تلفن همراه و قابلیت‌های GPS استفاده می‌کند تا اطلاعات را از محیط اطراف گردآوری کند.
Layer اطلاعات رستوران‌ها و مکان‌های دیگری که در اطراف کاربر هستند را روی صفحه‌نمایش گوشی نشان می‌دهد. حتی می‌توانید گوشی را به سمت ساختمانی ببرید تا گوشی به شما بگوید که آیا هیچ شرکتی برای اجاره دادن در آن ساختمان وجود دارد یا نه یا می‌توانید تصاویر آن ساختمان را در فلیکر پیدا کنید یا تاریخچه آن مکان را در ویکی‌پدیا ببینید.
Layer تنها برنامه موجود برای فناوری واقعیت افزوده نیست. در آگوست ۲۰۰۹ برخی کاربران آی‌فون از دیدن امکانات برنامه Yelp شوکه شدند. Yelp با بررسی رستوران‌ها و مراکز تجاری مشهور است، اما بخش واقعیت افزوده در آن به نام Monocle چیزها را یک گام به پیش می‌برد. فقط کافیست برنامه Yelp را باز کنید، iPhone را سه بار تکان دهید و Monocle را فعال کنید. با استفاده از GPS و قطب‌نما، Monocle اطلاعات رستوران‌های محل و بررسی و امتیاز آنها را روی صفحه تلفن شما نمایش می‌دهد. شما می‌توانید یکی از آنهایی که در فهرست آمده را انتخاب کنید تا اطلاعات بیشتری در مورد آن پیدا کنید.
واقعیت‌های افزوده در بازی‌های ویدیویی و ارتش
شرکت‌های بازی‌های ویدیویی امیدوارند به سرعت از واقعیت افزوده وابسته به حرکت استفاده کنند. شرکتی به نام Total Immersion نرم‌افزاری ساخته که واقعیت افزوده را در کارت‌های بیسبال به کار می‌برد. تنها باید آنلاین شد و نرم‌افزار Total Immersion را دانلود کرد. سپس کارت بیسبال را رو به وب‌کم نگه داشت. نرم‌افزار، کارت و بازیکن آن را تشخیص می‌دهد و بازی‌های مربوطه را در صفحه کامپیوتر نمایش می‌دهد. با حرکت دادن کارت در دست، می‌توان مطمئن شد که در دید دوربین هستید و شکل سه‌بعدی روی صفحه نمایش کارها را انجام می‌دهد: مثلا توپ را به طرف هدف پرتاب می‌کند.
تلاش‌های Total Immersion تنها آغاز ماجراست. در سال‌های آینده بازی‌هایی خواهیم دید که واقعیت‌های مجازی را وارد خیابان‌ها هم می‌کنند. مثلا شما با تلفن همراه خود می‌توانید در خیابان به شکار علائم مخفی بپردازید و امتیاز کسب کنید.
یک شرکت کانادایی به نام Arcane Technologies برخی دستگاه‌های واقعیت افزوده را به ارتش امریکا فروخته است. این شرکت صفحه‌نمایش‌هایی که روی سر سوار می‌شوند تولید کرده است. چنین دستگاهی به نظر می‌رسد واقعیت مجازی را برای کاربر فراهم کنند و اطلاعات دنیای پیرامون را به او ارائه دهد. یک دسته سرباز در افغانستان را در نظر بگیرید که در حال شناسایی مخفیگاه دشمن هستند. صفحه‌نمایش واقعیت افزوده که روی سر آنها قرار گرفته، از طریق ماهواره آثار و موقعیت اختفای دشمن را در زوایه دید سربازان به طور مستقیم نشان می‌دهد.
محدودیت‌ها و آینده واقعیت افزوده
واقعیت‌های افزدوه چالش‌هایی دارد که باید بر آنها غلبه کرد. مثلا GPS تنها تا ۹ متر دقیق است و در فضای داخل به خوبی کار نمی‌کند. با وجود این، فناوری تشخیص چهره ممکن است بتواند کمک کند.
ممکن است مردم به نلفن‌های همراهشان که صفحه‌نمایش‌های کوچکی دارد برای دریافت اطلاعات اعتماد نداشته باشند. به همین دلیل، دستگاه‌های پوشیدنی مانند حس ششم یا لنزهای چشمی و عینک‌های مجهز به واقعیت افزوده برای کاربران دید وسیع‌تر و راحت‌تری از جهان اطراف مهیا می‌کنند. در آینده‌ای نزدیک ممکن است بتوانید بازی استراتژیک واقعی‌تر در کامپیوتر تجربه کنید یا دوستی را به بازی دعوت کنید و عینک واقعیت افزوده به چشم بزنید و بازی را روی میز بیاورید.
البته گاهی اطلاعاتِ زیادی هم دردسرساز می‌شود و ممکن است مردم نتوانند تشخیص دهند که آیا اطلاعاتی که برای آنها روی صفحه‌نمایش از طریق فناوری واقعیت افزوده مهیا شده، درست و دقیق هستند یا نه. گاهی مردم به جای استفاده از راهنمای تور، از برنامه آی‌فون خود برای کشف محیط اطراف و به دست آوردن اطلاعات در مورد مکان‌ها استفاده می‌کنند. البته راهنمای تور با کاربر رابطه تعاملی برقرار می‌کند و تجربه و اطلاعات شخصی خود را که در هیچ برنامه کامپیوتری در دسترس نیست در اختیار او قرار می‌دهد. گاهی اوقات لوحه یا تابلویی که روی یک ساختمان نصب شده به جای راهنمای مجازی، نیاز به راهنمایی حقیقی دارد که در مورد فناوری خاصی متخصص باشد و اطلاعات آن را به شما ارائه دهد.
البته یکی دیگر از مشکلات، نقض حریم شخصی است. نرم‌افزار تشخیص عکس که با واقعیت افزوده همراه شود به کاربر امکان می‌دهد تا با اشاره گوشی به سمت اشخاص، حتی غریبه‌ها، اطلاعات مربوط به آنها را در فیس‌بوک، توییتر، آمازون و لینکداین یا پروفایل‌های آنلاین دیگر پیدا کند. مردم با بیشتر این سرویس‌ها اطلاعات مربوط به خود را در محیط آنلاین قرار می‌دهند اما ممکن است شوکه‌کننده باشد که شخصی غریبه را ببینید و به محض دیدن، تمام اطلاعات شخصی شما در مورد زندگی و سوابق خود در اختیار او قرار بگیرد.
اما با وجود این ملاحظات و نگرانی‌ها کافی است تصور کنید که: شما می‌توانید در مورد شهری که سال‌ها در آن زندگی کرده‌اید، تنها با اشاره گوشی خود به طرف آن اطلاعاتی به دست آورید که تا به حال نداشته‌اید. البته اگر گوشی شما مجهز به فناوری واقعیت‌های افزوده باشد. وقتی روی ساختمانی کار می‌کنید، می‌توانید با ماژیک‌های مجازی در قسمت‌های مختلف ساختمان علامت بزنید و مصالح مورد نیاز و کارهایی که باید انجام شد را در فهرست خود قرار دهید. هنرمندان نیز می‌توانند طرح‌های گرافیک مجازی بکشند و پزشکان نیز تصویر دیجیتالی را با اشعه ایکس بیمار ادغام کنند تا آن را بیشتر واقعی جلوه دهند و اطلاعات را با آن همراه کنند.