۱- ظرفیت ها و ویژگی های بسیج
در ابتدا باید بررسی کرد که بسیج چه ظرفیت ها و جایگاهی دارد که می تواند در عرصه خانواده اثر گذار باشد و اهداف نظام را در این زمینه متجلی سازد. تفاوت ماهوی و عملکردی بسیج چیست که می تواند در تفاوت قابل اعتنایی با سایر ساختارها مختصات قابل قبولی را در عرصه زنان و خانواده ارائه دهد؟
از سوی دیگر بسیج سه شاخصه اصلی را در عرصه زنان و خانواده مورد توجه قرار می دهد:
- اصلاح گری
- تجمیع نیروها
- ثبات و قوام خانواده
این موارد دربردارنده ضابطه های حقوقی و قانونی نیز هستند که در حقیقت بسیج می تواند به عنوان یک تسهیل گر در این عرصه وارد شده و زمینه تحقق تام و تمام این موضوعات را فراهم آورد. اولین مرحله ای که در این سه شاخصه اصلی توسط بسیج انجام می گیرد؛ تولید گفتمان است. بسیج در حقیقت گفتمان غالب جریان آینده را شکل می دهد و از آنجا که در این گفتمان افراد و گروه های متنوعی مشارکت دارند؛ در نهایت یک جریان اصیل شکل می گیرد. این یک مدل ارگانیک از نقش آفرینی بسیج در عرصه زنان و خانواده است.
۲- نقش آفرینی بسیج در حوزه کلان مرتبط با خانواده
بسیج در چند حوزه کلان راهبردی می تواند شاکله های لازم را برای تشکیل، تحکیم و تعالی خانواده فراهم آورد:
موضوعات راهبردی
واکاوی چگونگی حضور بسیج در بخش موضوعات راهبردی دارای سه مولفه اصلی است:
- ازدواج و تشکیل خانواده
- تربیت فرزندان
- روابط و تعاملات زوجین و سایر ارکان خانواده
مولفه اول: ازدواج و تشکیل خانواده
موضوع مهمی که در حوزه خانواده وجود دارد در قدم اول مساله ازدواج و و تشکیل خانواده است. در این حوزه دو رویکرد وجود دارد:
- فرهنگ ازدواج: که به نقش خانوادهها و فرهنگ در امر ازدواج میپردازد.
- زیرساختی: که به نقش دولت و سایر دستگاهها در تامین زیرساختهای لازم فرهنگی، اجتماعی و … برای ازدواج جوانان میپردازد.
مولفه دوم: تربیت فرزندان
موضوع مهم دیگر در حوزه شناسایی نقش بسیج در عرصه خانواده، تربیت فرزندان است که شامل موضوعاتی مانند تربیت و برخورداری آنان از سبک زندگی اسلامی- ایرانی، انتقال فرهنگ کار، ابتکار و مسئولیتپذیری در راستای پذیرش و ایفای مسئولیتهای فردی، خانوادگی و اجتماعی خود است.
مولفه سوم: روابط و تعاملات زوجین و سایر ارکان خانواده
بعد سوم نیز در حوزه اثرگذاری فرهنگ بسیج در عرصه خانواده، روابط و تعاملات زوجین و سایر ارکان خانواده است که به نوعی میتوان گفت از دو بعد دیگر بااهمیتتر است. به این ترتیب برای دستیابی به خانوادهای معنوی، صمیمی و مستحکم، سالم و بانشاط باید در درجه اول زوجین بتوانند حقوق و وظایف خود را نسبت به یکدیگر بدانند و روابط خود را به درستی با هم تنظیم کنند.
علاوه بر این به دلیل اینکه در جامعه ایرانی سایر ارکان خانواده مانند پدربزرگ، مادربزرگ و سایر خویشاوندان نزدیک به نوعی جزء خانواده بزرگ به شمار میآیند لذا ضروری است زوجین بتوانند تعاملات خود را با سایر ارکان خانواده به درستی تنظیم کنند و این مهم با حاکم ساختن تفکر اصیل بسیج میسر خواهد شد.
۳- نقش آفرینی بسیج در حیطه جایگاه و کارکرد خانواده
بسیج در عرصه ساخت عملیاتی و اجرایی خانواده نیز اثرگذار بوده و هست. این اثرگذاری را در چند بخش می توان مورد توجه قرار داد:
- توسعه آگاهیهای جامعه و اعضای خانواده نسبت به اهمیت، کارکردها و تأثیر آن بر بنیانهای شخصیت فرزندان و توسعه انسانی جوامع به عنوان عامل مهم انتقال فرهنگ و ارزشها
- ترسیم کارکردهای زیستی، تربیتی، روانی و عاطفی خانواده به عنوان مهمترین بستر رشد فرهنگی جامعه از طریق رسانهها و کتب درسی
- فرهنگ سازی و ارتقا سطح آگاهی های جامعه نسبت به جایگاه ، نقش و کارکردهای خانواده
- ارتقاء سطح فرهنگی اعضای خانواده به منظور ایفای نقش اساسی آن در فرهنگ سازی و اصلاح جامعه
- تقویت شخصیت و جایگاه واقعی زن و مرد به عنوان پدر، مادر و همسر و توجه به نقش اساسی آنهادر توسعه انسانی و تربیت نسل بالنده در خانواده
- توسعه و جهتدهی نظام آموزشی با توجه به نقشها و ویژگیهای مشترک و اختصاصی زنان و مردان و توانمند کردن دختران جهت ایفای نقش مادری و همسری و پسران جهت ایفای نقش پدری و آموزش روابط حقوقی آنها به یکدیگر
- هدایت زنان در پذیرفتن نقشهای اجتماعی هماهنگ با نقش مادری و همسری به منظور ارجگذاری و کارآمدسازی فعالیتهای خانوادگی
- تبیین نگاه نظام مند دین درخصوص جایگاه زن در خانواده و تأکید بر ارتقاء نقش زن در تربیت و فرهنگسازی و استحکام و پویایی خانواده و اجتماع
- اصلاح نگرش عمومی جامعه نسبت به حقوق و وظایف اعضای خانواده
- آگاهی افراد خانواده نسبت به حقوق و وظایف یکدیگر و زدودن نگرشهای غلط جامعه
- ارتقاء آگاهی و اصلاح نگرش جامعه و خانواده درخصوص حقوق و مسئولیتهای زنان در خانواده
- آگاهی بخشی به اعضای خانواده نسبت به اصول تحکیم خانواده ، حقوق و تکالیف یکدیگر و مناسبات اخلاقی
- توسعه آگاهیهای عمومی نسبت به الزامات شرایط اجتماعی و نقشهای اعضای خانواده و انعطاف آنان نسبت به انتظارات متقابل در جهت تحکیم خانواده
- هدایت و ترغیب زوجین، جهت تقویت ایمان مذهبی و فرهنگ اسلامی،آشنایی با تکالیف و آداب قبل از بارداری، دوران بارداری و شیوههای صحیح تربیت فرزندان در مقاطع مختلف سنی آنان
- توجه جدی و تقویت نقش الگویی والدین در تربیت صحیح فرزندان
- تقویت ارتباط خانواده با نهادهای آموزشی و پرورشی و ایجاد هماهنگی بیشتر در بین آنها به منظور ایفای نقش بهتر در تربیت فرزندان
- تبیین آثار مثبت تربیت مذهبی فرزندان در پیشبرد جامعه
- نشان دادن نمادهائی از رفتار، سلوک و روحیات مذهبی پدر و مادر و تأثیر آن در تربیت و انتقال مفاهیم دینی به فرزندان
- بازنمایی اثرات مثبت رعایت عدالت بین فرزندان و ضرورت اجتناب از هرگونه تبعیض براساس جنسیت
- کمک به والدین جهت رشد و آمادهسازی فرزندان خود در راستای پذیرش و ایفای مسئولیتهای فردی، خانوادگی و اجتماعی خود
- معرفی و ارائه الگو از زنان و مردان موفق جامعه، با لحاظ موفقیت آنها در نقش مادری، پدری و همسری
- بازنمایی ضرورت توجه والدین نسبت به تخصیص زمان کافی جهت تربیت فرزندان و تأمین نیازهای عاطفی آنان و بیان پیامدهای بیتوجهی به این امر
- توسعه مشارکت اعضاء خانواده در تصمیمگیریها و تقویت روحیه مسئولیتپذیری، تعاون و همکاری اعضای خانواده
- تبیین و احیای فرهنگ احترام به پدر و مادر و قدرشناسی و حمایت از آنها همراه با حفظ کرامت سالمندان در برنامههای رسانهها
- توسعه و ترویج وجوه مثبت آداب و سنن ملی و محلی در ارتباط با خانواده به منظور ارتقاء فرهنگ خانواده و جامعه
- تحکیم مبانی اعتقادی خانواده و تواناسازی آن در ابعاد شناختی و اخلاقی جهت هدایت خانواده در مسیر الهی و تقویت فرهنگ اسلامی
- فرهنگ سازی و آموزش درخصوص گسترش فرهنگ عفاف و پایبندیهای اخلاقی به منظور تحکیم بنیان خانواده و جلوگیری از بروز ناهنجاریهای اجتماعی
- پیشگیری از مفاسد اخلاقی و اجتماعی و مبارزه قانونی با عوامل اصلی مفسدهانگیز به منظور حفظ کیان خانواده
این موارد مهمترین مداخل نقش آفرینی بسیج درحوزه کارکردهای خانواده است. از سوی دیگر تاریخ اشکال شگرفی از حضور زنان نخبه و حماسه ساز را در همه عرصه ها به یادگار نگاه داشته است و بسیاری از نهضت های اجتماعی مدیون حضور و اثرگذاری زنان جریان ساز و الهام بخشی است؛ که زمینه هدایت یافتگی اجتماعی را فراهم می آورند.
نگاه تفکر بسیج به زنان متعهد و اسلام شناس مبین این واقعیت است که حضور آنها را به عنوان حلقه اتصال خانواده و اجتماع تعیین کننده و هدایت گر بسیاری از حرکت های اجتماعی، می داند. چرا که به یقین گستره شریعت اسلام را نمی توان در انزوای روابط فردی محصور کرد.چنانچه بررسی اجمالی بسیاری از حوزه های فرهنگی، اجتماعی، حقوقی، اخلاقی و … در فرهنگ دینی این واقعیت را به خوبی نشان می دهد.
اگر بخواهیم بارویکردی مفهوم شناسانه، برخی از عناصر و مولفه های تفکر بسیج را با شاخص حوزه زنان و خانواده بررسی نماییم، باید به چند عامل تعیین کننده توجه کنیم:
- تفکر بسیج در دوران معاصر شوق انگیزی و برانگیختگی جدی را در ساحت عقل و منطق زن مسلمان به ارمغان آورد تا این زبان واحد علمی و دینی برای همگان بدیع و قابل استفاده باشد.
- بسیاری از نهادهای سیاسی و اجتماعی مرتبط با زنان تحت تأثیر این تفکر،تصحیح و ترمیم گردید و بسیج، روش شناسی دانش سیاسی و اجتماعی را در بستر حرکت زنان مسلمان نهادینه ساخت تا ابتنای به هویت اسلامی و انقلابی به عنوان یک موهبت عظیم معرفی و شناسانده شود.
- تفکر بسیج در قرن بیستم با پاسخگویی زمان شناسانه و خرد ورزانه به مسائل مستحدث و هم چنین پژوهش و پردازش مفاهیم نظری و عملی موضوعات مرتبط با زنان به شکلی پویا و پایا، به کلان راهبرد دنیای معاصر در رشد و تعالی زن مسلمان تبدیل گردید.
- به طور کلی این تفکر حیات بخش ، آغازگر نهضت های عظیمی گردید که پاسخ های شایسته ای را در مسیر نهضت تولید علم، هنجارهای سیاسی، بسیاری از نظام های ارزش گذاری اجتماعی و حتی اقبال ها و انگیزش های انسانی در حوزه زنان، فراهم آورد.
بدون تردید بررسی مسیر پیروزی انقلاب اسلامی ایران و تشکیل حکومت اسلامی در این کشور آسیایی که مدت های مدیدی استعمار و استکبار را در تجربه زیست خود داشته است؛ نشان می دهد، چگونه بسیاری از عناصر و مؤلفه های تفکر بسیج مسیر احیای خویش را یافتند و سرچشمه تحول بزرگی شدند که جهان بشریت را مرهون خویش ساخت. تفکری که بیش از همه جامعه زنان به آن مدیون بوده و خواهد بود.
انتهای پیام/