گروه استانی «کمال مهر»؛، به نقل از شبکه خبر دانشجویان البرز ( اسنا )، بازماندگان ملا علی بابا مهرانی (مخلص) در روستای مهران از توابع شهرستان طالقان حدود یک قرن و نیم است که علاوه بر سوگواری ماه محرم، همه ساله آخرین جمعه تیر ماه را به مناسبت سالگرد شهادت حضرت امام حسین علیه السلام (عاشورا) سوگواری می کنند.
آنان با سیاهپوش کردن معابر و منازل و بر افراشتن پرچم های سیاه به عزاداری، سینه زنی، تعزیه خوانی و اطعام می پردازند.
ملا علی بابا مهرانی فرزند شیخ لطفعلی از شعرا و ادبای عصر زندیه است. او تا ۵۰ سالگی کمتر شعر می سروده و بیشتر تعزیه خوانی می کرده است که پس از مشاهده رویایی معنوی در سال ۱۲۸۰هجری قمری با جدیّتی بیشتر به تعزیه خوانی مشغول شده و در تعیین زمان دقیق اتفاقات ماه محرّم براساس تقویم دیلمی از این رویا مدد می گیرد.
آخرین جمعه تیر ماه براساس تقویم کوه نشینان شمال ایران، مصادف با روز عاشورا است. در روزگاران گذشته که هنوز استفاده از تقویم ماه های خورشیدی رواج چندانی نداشت؛
گاهشماری دو سوی دامنه های البرز به ویژه طالقان به این صورت محاسبه می شد که هر ماه را سی روز حساب می کردند که به این ترتیب سال، ۳۶۰ روزه می شده و پنج روز باقی مانده از ۳۶۵ روز سال خورشیدی را جزء ایام عمر خود محسوب نمی کردند. آنها ۲۱ تا ۲۵ فروردین را با عنوان «پنجه پیتک» (خمسه مسترقه)، پنج روز آخر سال به شمار می آوردند.
ماه های این تقویم به گویش محلّی عبارتند از: «اوّل ماه، سیا ماه، دیه ماه، ورفن ماه، نوروزماه، تن شور ماه، کرچ ماه، هری ماه، تیر ماه، مردال ماه، شریر ماه، امیر ماه.»
درباره ۳۶۰ روز بودن این تقویم که برخلاف ماه های خورشیدی از نظر مطابقت ماه با فصل فرق داشت؛ گفته اند: رواج دهندگان آن پنج روز اوّل را جزء سال جدید به حساب نمی آوردند تا سایر ماه ها ۳۰ روزه شود.
شاید نمی توانستند ماه های نیم سال اوّل را ۳۱ روزه محاسبه کنند؛ به همین دلیل وقتی ۵ روز اول سال را به سال دیلمی می افزاییم سال ۳۶۵ روز به دست می آید .
نوروز ماه گاهشماری دیلمی برابر با ماه های چهارم و پنجم خورشیدی (تیر و مرداد) است که مانند ماه های طبری از نیمه تیر ماه آغاز می شود. بازماندگان ملاعلی بابا در طالقان بر این باورند که ۱۰ محرّم سال ۶۱ هجری قمری (عاشورا) برابر با ۲۰ یا ۲۱ مهر ۵۹ خورشیدی و مصادف با چهارم نوروز ماه تقویم دیلمی بوده است.
از نسخه خطّی «تشبیه المصائب» ملاعلی بابا مهرانی چنین بر می آید که دوستداران امام حسین علیه السلام در روستای مهران طالقان علاوه بر ایام محرّم در روز چهارم نوروز ماه به عنوان «عاشورای قدیم» سوگواری می کردند که به تدریج به روز هفتم و بعدها به روز هجدهم و هم اکنون به آخرین جمعه تیر ماه (نیمه دوّم نوروز ماه دیلمی) انتقال یافته است.
برخی از اهالی روستای مهران بر این نظرند که مرحوم مخلص با استفاده از علم نجوم روزگار خویش و مکاتبه با «مرحوم شیخ جعفر مازندرانی»، تاریخ عاشورای سال۶۱ هجری قمری را با تاریخ فرس قدیم مطابقت داده و آغازگر آیین عاشورای قدیم در منطقه طالقان بوده است.
انتهای پیام/