به گزارش«کمال مهر»؛گبه نقل از کافه حقوق: پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در بهمن ماه سال ۱۳۵۷درست زمانی که مردم ایران شادمان از پیروزی و کسب استقلال و آزادی خود بودند ، دیکتاتور عراق با حمایت همه جانبۀ امریکا و سایر دول غربی درفکر اشغال سه روزۀ ایران و باز گرداندن منافع از دست رفتۀ خود در این منطقه بودند. به همین دلیل نیرو های مسلح عراق در ۳۱ شهریور سال ۱۳۵۹ شمسی با تهاجمی غافل گیرانه و تمام عیار از مرز های ایران اسلامی گذشته و مسافتی به طول ۱۵۰۰ متر از نوار مرزی کشورمان را به اشغال خود در آوردند. در این تجاوز ، شهر های قصر شیرین ، نفت شهر ، مهران، دهلران ، موسیان، بستان ، هویزه ، سوسنگرد ، شلمچه ، خرمشهر و تعداد دیگری از شهر ها و روستاهای بخش غرب و جنوب غرب کشورمان به اشغال نیروها ی عراق در آمد و جنگی هشت ساله بر ملت ایران تحمیل شد؛ جنگی که تلفات و قربانیان فراوانی به دنبال داشت.

یک دسته از قربانیان این جنگ نا برابر ، اسیران جنگی بودند که در بازداشتگاه های اعلام شده ، مخفی و یا زندان های مخوف عراق ، هدف رفتار غیر انسانی و انتقام جویی رژیم حاکم در عراق قرار داشتند و علیرغم این که ایران و عراق ، طرف های کنوانسیون سوم ۱۹۴۹ ژنو بودند، ابتدایی ترین حقوق اسیران جنگی رعایت نمی شد تا آنجا که می توان گفت عراقی ها در این زمینه ،کلکسیونی از موارد نقض عمدۀ کنوانسیون سوم ژنو بودند. بعضی از این نقض ها در کتب خاطراتی که اسیران جنگی ایرانی پس از بازگشت به میهن نگاشته اند ثبت و ضبط گردیده و در بعضی از پایان نامه ها و دیگر مطالعات مربوط به مسئولیت بین المللی عراق، ناشی از تجاوز به ایران بدان اشاراتی شده است.
پس از تأسیس کمیته بین المللی صلیب سرخ در سال ۱۸۶۳ تدوین و اجرای مقررات مربوط به حمایت از اسیران جنگی ، بیش از پیش جنبه بین المللی یافت. کمیته بین المللی صلیب سرخ در کنفرانس خود در سال ۱۸۷۶ گزارشی را در مورد رفتار با اسیران جنگی ارائه کرد . به دنبال آن سخنرانی « هانری دونان» در سال ۱۸۷۲ در لندن، با پیشنهاد ایجاد وحدت رویه در مورد شرایط اسیران جنگی ، موجب آغاز مذاکرات بین المللی در این زمینه شد. این مذاکرات در چهارچوب کنفرانس ۲۷ آگوست ۱۸۷۴ بروکسل ، موجب تدوین اولین مجموعه ۱۲ ماده ای در زمین۸ حمایت از اسیران جنگی شد. با وجود این که سند نهایی بروکسل اعلامیه ای غیر الزام آور بود ولی مبنای اولیه تدوین مقررات حمایتی در قالب معاهدات چند جانبه ۱۸۹۹ و ۱۹۰۷ لاهه قرار گرفت.

متعاقب آن وضعیت حقوقی اسیران جنگی به ترتیب در سه سند بین المللی پیش بینی شد:

۱٫فصل دوم از مقررات لاهه منضم به معاهده چهارم مورخ ۱۸ اکتبر ۱۹۰۷( مواد ۴ تا ۲۰):
به موجب تحولات مذکور برای اولین بار ، مقررات حمایت از اسیران جنگی در یک معاهده بین المللی تدوین شد که بر مبنای آن افرادی که اسیر جنگی محسوب می شوند ، مشخص شده و بر اصل «رفتار انسانی» با اسیران جنگی تآکید شد. بر اساس ماده ۲۰ این مقررات نیز بلافاصله پس از انعقاد صلح اسیران باید به میهن باز گردند.

۲٫ کنوانسیون ۱۹۲۹ ژنو :
با این حال مقررات ۱۹۰۷ برای حمایت از اسیران جنگی ناکافی به نظر می آمد به منظور رفع این مشکل ، در سال ۱۹۲۱ کمیته بین المللی صلیب سرخ کنفرانسی را ترتیب داد که طی آن پیش نویس کنوانسیون رفتار با اسیران جنگی تهیه شد. در این پیش نویس ، موضوع اسیران جنگی به کلی از قوانین لاهه جدا شد و به طور مستقل مبنای مذاکرات کمیته بین المللی صلیب سرخ و سایر دولت ها قرار گرفت. اینتلاش ها منجر به تصویب کنوانسیون ۱۹۲۹ ژنو دئر زمینه رفتار با اسیران جنگی شد.
کنوانسیون سوم ژنو مورخ ۱۲ اوت ۱۹۴۹ در مورد رفتار با اسیران جنگی و پروتکل اول الحاقی: فجایع ناشی از جنگ جهانی دوم ، ضرورت بازنگری کنوانسیون ۱۹۲۹ را نمایان ساخت. این بار نیز کمیته بین المللی صلیب سرخ ابتکار عمل را به دست گرفت و بین سال های ۱۹۴۶ تا ۱۹۴۸ پیش نویسهای متعددی را با نمایندگان جمعیت های صلیب سرخ و دول عضو کنوانسیون ۱۹۲۹ به بحث و مذاکره گذاشت. کمیته بین المللی صلیب سرخ در کنفرانس ۱۹۴۸ استکهلم پیش نویس اصلاح شده کنوانسیون حمایت از اسیران جنگی را به بحث گذاشت و متعاقب آن سوئیس میزبانی کنفرانس دیپلماتیک ۱۹۴۹ ژنو را که در آن ۶۲ کشور شرکت کردنتند بر عهده گرفت و طی آن کنوانسیون های چهار گانه ژنو به تصویب رسید.
غیر قابل سلب و اعراض بودن حقوق اسیران جنگی

اسیر جنگی نمی تواند از حقوق اعطایی اعراض و یا اغماض نماید(ماده ۷ک۳) این حقوق غیر قابل سلب و اغماض هستند. از آنجا که اسیران جنگی در شرایط خاصی قرار دارند و گاهی ممکن است در اثر فشارهای وارده تصمیماتی اتخاذ کنند که مغایر حقوق ناشی از کنوانسیون سوم باشد ، ماده ۷ کنوانسیون سوم به منظور اجتناب از چنین شرایطی و محدود کردن هر چه بیشتر اختیار طرف های آن در محروم کردن اسیران جنگی از حقوق مربوطه ، بر اصل غیر قابل اعراض بودن این حقوق ، چه به طور کلی و چه به طور جزئی و چه بر اساس موافقتنامۀ خاص بین طرف های مخاصمه ، تأکید می نماید.
رفتارهای زندانبانان ایرانی و عراقی در مواجهه با اسرای جنگی
در ادامه برای تطبیق رفتار ایران و عراق با اسرای جنگی مصادیقی از این رفتارها را بیان می کنیم. ازشیوههای غیرانسانی عراقیها در برخورد با اسرای ایرانی شکنجه بود. آنها اسرای ماراکه هیچ نوع وسیله یا امکان دفاع ازخودنداشتند، با وحشیانهترین روشها مورد شکنجهی روحی و جسمی قرارمیدادندکه اوج حقارت ونامردی بعثیها را نشان میدهد.
• یکی ازروشهای شکنجهی عراقی ها این بود که روزها به اسیران ایرانی غذا نمیدادند و آنها را گرسنه نگه میداشتند یا این که غذای زیادی به آنهامیدادند و مجبور میکردند که آن همه غذا را بخورند و از دستشویی رفتن اسیران جلوگیری میکردند.
• قطع ارتباطات اسیران با دنیای خارج از زندان، طوری که اسیران ایرانی سالها فقط سربازان عراقی را میدیدند و دیدن موجودی غیر از آن سربازان بر ایشان غیر قابل تصور بود.یکی از آزادگان نقل میکرد روزی یکی از سربازان عراقی چند مرغ و خروس آورد داخل حیاط اردوگاه، اسیران ایرانی به سوی مرغ و خروسها هجوم آوردند که آنها را ببینند. برایمان تعجب آور بود که مگر در این دنیا موجودی جز سربازان عراقی وجود دارد! باور کنید خدا خدا میکردیم غیر از سربازان عراقی موجود دیگری، خرس ، گاو یا خری را میدیدیم.
• عدم رسیدگی به نظافت و بهداشت اردوگاههای اسیران ایرانی ، شیوهی دیگر شکنجه ی عراقیها بود آنها به وضع نظافت و بهداشت اسرای ایرانی رسیدگی نمیکردند. به دلیل عدم رسیدگی و مداوای حاصل از این بیتوجهی به بهداشت، تعدادی از رزمندگان ما در دیار غربت مظلومانه به شهادت رسیدند، در حالی که با داروهای معمولی بیماریهای آنان قابل درمان بود.
• تونل وحشت یکی دیگر از شکنجههایی بود که عراقیها انجام میدادند به این ترتیب که تعداد ۲۰ تا ۴۰ نفر از سربازان عراقی در دو ستون با در دست داشتن کابل، چوب، شیلنگ و باطوم میایستادند و اسیران ایرانی باید از وسط این دو ستون رد میشدند. در حین عبور اسیر از بین دو ستون او را بیرحمانه و وحشیانه کتک کاری میکردندکه باعث شکستن دست، سر و زخمی شدن اسیران ایرانی میشد.

اسیران ایرانی در اردوگاههای عراق در شبانه روز فقط یکبار اجازه استفاده از دستشویی را داشتند

• اجبار اسیران ایرانی به تماشای فیلمهای مبتذل نیز یکی دیگر از روشهای شکنجه عراقیها بود و اگر کسی در حین پخش اینگونه فیلمها سرش را پایین میانداخت یا از نگاه کردن به فیلم خودداری میکرد مورد شکنجه و اذیت سربازان عراقی قرارمی گرفت.
رفتار ایرانیها با اسیران عراقی

• فرماندهان عراقی برای اینکه از تسلیم شدن سربازان عراقی به رزمندگان اسلام جلوگیری کنند، با ساخت فیلمهایی شکنجههای دروغین را در این فیلمها به آنها نشان میدادند تا هرگز خود را تسلیم نیروهای ایران نکنند.
• در سالهایی که جنگ بود و پس از آن کشور ما میزبان تعداد بسیاری از اسیران عراقی بود که به دستور حضرت امام (ره) با آنهامثل میهمان رفتار می‌شد.
• خاطرات خوشی که بخش زیادی از آنها به صورت مکتوب باقی مانده حکایت از رفتار انسانی و اسلامی رزمندگان ما با اسیران عراقی دارد. اردوگاههای اسیران عراقی در ایران مانند پایگاههایی بودند که سربازان و افسران عراقی را متناسب با تعالیم اسلامی و فرهنگ پویای علوی تربیت میکردند. چند خاطره از این اسیران بازگو کننده اوج انسانیت و بزرگواری مردم ما میباشد.
گفته‌های «قیس جاسم محمد المند خوری» اسیر عراقی :

• در اسارت زمان متوقف میشود، آرامش و سکون حاکم بر فضای اسارت، اسیر را مجبور به فکر کردن میکند. خاطرات اسارت هم طولانی است، یک عمر است، عمر یک انسان و من فقط خاطرات مهم و به یاد ماندنی را مینویسم. خاطراتی از یکی از بیمارستانهای تهران، از خدمات پزشکی و از هدایایی که ملاقات کنندگان به من هدیه کردند و مهربانیهایی که از آنها دیدم.یک روز که باید یک عمل جراحی روی بدن من انجام میشد و نیاز شدیدی به خون داشتم، کسی را به سازمان انتقال خون فرستادند که خون مورد نیاز را بیاورد، اما چون گروه خون مورد نظر پیدا نشد، دست خالی برگشت.

پزشک متخصص به من نگاه کرد. نگاهش طولانی و همراه با محبت بود. سپس به پزشک دیگر گفت: «خون لازم را از من بگیرید و به او بدهید تا عمل راانجام دهم.)) نزدیک من خوابید و از او خون گرفتند و خونش را به من تزریق کردند. از اینکه یک پزشک متخصص که سنش هم زیاد بود اینقدر بزرگوار است، خیلی تعجب کردم، فقط توانستم از او تشکر کنم.