آنان که تا آخر خط با ولایت علی (ع) همراهی نکردند/”طلحه” و “زبیر” آئینه تمام نمای برخی خواص

**نصایح امیرمومنان علی(ع)

امام علی (ع) در دوران امامتشان بر مسلمین نصیحت ها و نکات بسیار مهمی را مطرح کردند تا مردم از کوفه تا مدینه عبرت بگیرند که البته برخی چون عبرت گرفتند و مردم کوفه (به ویژه خواصی همچون “طلحه” و “زبیر”) نتوانستند یا نخواستند که از نصایح امام علی (ع) بهره ببرند و دیدند آنچه را نباید می دیدند.

در اواخر خلافت “عثمان” بسیاری از صحابه پیامبر و جمع کثیری از مردم از کارهای عثمان ناراضی بودند.  پس از قتل عثمان، طلحه و زبیر از اولین کسانی بودند که با امیرالمومنین علی (ع) بیعت کردند؛ ولی پس از مدتی از امام خواستند حکومت قسمتی از سرزمین های اسلامی را به آنها بسپارد؛ اما چون امام درخواست آنها را رد کرد، به مخالفان امیرالمؤمنین علیه السلام در مکه پیوستند؛ مقدمات جنگ جمل را فراهم نمودند و به سوی بصره رهسپار شدند.

طلحه در جنگ جمل کشته شد. قاتل او مروان بن حکم، داماد عثمان بود. مروان با وجود این که خودش جزو سپاه طلحه بود، به انتقام خون عثمان به طور ناشناس طلحه را هدف تیر قرار داد و او را به قتل رساند.

ناکثین که آنها را «اصحاب جمل» نیز می نامند، افرادی بودند نظیر “طلحه” و “زیبر” که از اصحاب خاص پیامبر گرامی اسلام به شمار می رفتند و خدمات بسیار ارزنده ای برای اسلام و پیامبر(ص) انجام داده بودند، بطوریکه رسول اعظم(ص) در فضیلت آنان جملات متعددی به زبان آورده بودند؛ اما دنیا طلبی را پیشه کردند و مسیر خود را از حق جدا نمودند.

***نامه امام علی به منظور افشای سران ناکثین

امام علی(ع) در نامه ای به منظور افشای سران ناکثین نوشتند؛

از بنده خدا علی به مردم کوفه، بلند پایگان انصار و سروران عرب؛

و اما بعد، من شما را از کار عثمان به گونه‌ای که شنیدنش چون دیدن آن باشد آگاه می‌سازم؛ مردم بر او خرده گرفتند و من یکی از مهاجرین بودم که بیشتر از او می‌خواستم رضایت مردم را جلب نماید و کمتر سرزنشش می‌کردم. اما “طلحه” و “زبیر” آسان‌ترین کارشان آن بود که بر او بتازند و نرم‌ترین برنامه‌یشان اعمال فشار بر وی بود.  سپس گروهی برای کشتن “عثمان” محیا شدند و او را کشتند.

بدانید که سرای هجرت مردمش را از خود راند و مردم نیز از آنجا رفتند. دیگ آشوب در مدینه جوشان شد و فتنه برپا گشت پس به سوی امیرتان بشتابید و اگر خدا خواهد به سوی جهاد با دشمن خود به پیش تازید.

“حضرت آیت الله خامنه ای”  رهبر انقلاب اسلامی در مراسم بیست و یکمین سالگرد ارتحال خمینی کبیر در ۱۴ خرداد ماه ۸۹ در این زمینه سوابق طولانی و درخشان “طلحه” و “زبیر” در صدر اسلام و سپس تغییر موضع آنان را مورد اشاره قرار دادند و فرمودند: برخورد قاطع امیر مومنان با “طلحه” و “زبیر”، نمونه ای تاریخی از ضرورت توجه به حال کنونی افراد در هرگونه قضاوت و ارزیابی است (بیشتر بخوانید).

“محمدحسین رجبی دوانی” پژوهشگر تاریخ تشیع و صدر اسلام در گفت و گو با  خبرنگار دفاعی امنیتی  گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان؛  درباره سیره “امام علی (ع)” و نحوه برخورد امام اول شیعیان با خواص عنوان داشت: امیرالمومنین پس از رحلت پیامبر گرامی اسلام به عنوان تکلیف در روشنگری مردم به خاطر شقاوتی که در انتظارشان است، توصیه کرد؛ ولی مردم با علم و آگاهی از حقیقت سخنان آن حضرت، دچار انفعال شدند.

رجبی دوانی با بیان اینکه “حضرت علی  (ع)” در آن زمان به دلیل حفظ اتحاد جامعه از ادعای قدرت منصرف شد، ادامه داد:  “امام علی (ع)” در نمازهای خلفاء حضور می‌یافت و ایشان در اداره امور جاری به خلیفه ها کمک می‌کرد و این موضوع به خصوص در زمان اداره کشور توسط خلیفه دوم وجود داشت.

این پژوهشگر تاریخ تشیع و صدر اسلام عنوان داشت: خلیفه دوم از تدابیر و افکار بلند و چاره ساز امیرالمؤمنین علی (ع) بهره گرفت و خلیفه سوم مانند دو مورد قبلی نبود و چون “عثمان” خود از بنی امیه بود؛ لذا آن ها را بر امور مردم مسلط کرده بود و نسبت به امیرالمؤمنین اعتنایی نداشت تا اینکه قیامی علیه “عثمان” به وجود آمد و همه‌گیر شد و نه تنها مردم  “کوفه” و “بصره”، بلکه مردم “مدینه” به این اعتراضات پیوستند و علیه خلیفه سوم قیام کردند.

رجبی دوانی با بیان اینکه در این اعتراضات “طلحه” و “زبیر” هم موج سواری کردند، افزود: “طلحه” و “زبیر”  که به برکت رانت‌های دوره  “عثمان” به نان و نوای زیادی رسیدند؛ وقتی مشاهده کردند خلیفه مقبولیتی ندارد و مردم علیه او به انقلاب برخواستند و آنهایی که در تعیین خلیفه سوم حضور داشتند خود به دنبال آن بودند که به قدرت برسند.

** “طلحه” و “زبیر” از محرکان مردم “مدینه” بر ضد “عثمان” بودند

وی گفت: طبق منابع معتبر تاریخی “طلحه” و “زبیر” از محرکان مردم “مدینه” بر ضد “عثمان” شدند و آن ها را تحریک کردند و شوق رسیدن به قدرت و خلافت باعث شد تا این دو شخص امتیازاتی را که خلیفه سوم در دوره خلافت به آنها داده بود را نادیده بگیرند و با این انقلاب همراهی کنند و بر فراز آن موج سواری نمایند.

رجبی دوانی با بیان اینکه وقتی عثمان محاصره شد دیگر هیچ پایگاهی در مدینه نداشت؛  “طلحه” و “زبیر” راه را به برخی از معترضین نشان دادند، عنوان داشت: این دو نفر در قتل “عثمان” و نابودی حکومت او نقش داشتند.

این پژوهشگر تاریخ تشیع و صدر اسلام ادامه داد: در تأیید مطلب فوق همین بس که در جنگ “جمل” که “طلحه” و “زبیر” با ادعای خونخواهی  “عثمان” وارد میدان شدند؛ “مروان حکم” عموی “عثمان” و نفر دوم حکومت او که پشت سر “طلحه” و “زبیر” برای ضربه زدن به امیرالمؤمنین ایستاد، گفته بود ما مگر این جنگ را به پا نکردیم که انتقام خون “عثمان” را بگیریم؛ اما من می‌دانم که “طلحه” در قتل “عثمان” دخیل و شریک است.

وی با اشاره به کشته شدن “طلحه” توسط عموی “عثمان” اظهار داشت: “طلحه” در جنگ “جمل” نه به دست نیروهای امیرالمومنین علی(ع)، بلکه به دست “مروان” پسرعموی “عثمان” به قتل رسید و اینکه حضرت در نامه به افراد ناکثین اشاره می‌کند دال به همین موضوع است.

رجبی دوانی با اشاره به اینکه “عثمان”شان و شخصیت امیر مومنان علی (ع) را درک نکرده بد؛ گفت: وقتی خلیفه سوم دید که هیچ پایگاهی در مدینه ندارد، دست به دامان امیرالمؤمنین شد و از آن حضرت خواست که به داد او برسد و امام علی(ع) با عظمت شخصیتی که داشت به یاری او شتافت؛ البته به این صورت که “امام علی (ع)” به “عثمان” فرمودند مردمی که قیام کردند حق دارند و اگر تو حاکمان فاسد خود را برداری و فرد صالحی جای آن‌ها بگذاری من هم تضمین می‌کنم که از قیام علیه تو دست بردارند و به خانه و کاشانه خود بروند که خلیفه سوم ابتدا تعهد داد و سپس آن را پس گرفت و این به دلیل تحریک “مروان” پسرعموی “عثمان”  بود.

رجبی دوانی تأکید کرد: امیرالمومنین نه تنها در تحریک مردم ضد عثمان نقش نداشت، بلکه به دنبال میانجیگری بود اما خلیفه سوم به عهد خود وفا نکرد و انقلابیون به صحنه آمدند و او را کنار زدند.

وی با اشاره به اینکه هنگامی که “طلحه” و “زبیر” دیدند مردم  به “امام علی(ع)” روی آورده‌اند، احساس نگرانی کردند؛ تصریح کرد: این دو نفر که به دنبال رسیدن به قدرت بودند از نارضایتی عده‌ای خواص که از سیاست‌های عدالت جویانه امام علی(ع) منافعشان به خطر افتاده بود، سو استفاده کردند تا با امیرالمومنین مقابله کنند.

***طلحه و زبیر به دنبال ضربه زدن به امام علی (ع)

این پژوهشگر تاریخ تشیع و صدر اسلام با اشاره به اینکه “طلحه” و “زبیر” تلاش کردند در بین مردم امام علی(ع) را مقصر کشته شدن “عثمان” جلوه دهند، یادآور شد: این دو فتنه “جمل” را به راه انداختند و باعث کشته شدن هزاران نفر شدند.

وی درباره ارتباط  “امام علی(ع)” با خواص جامعه عنوان داشت: دوره خلافت “ابوبکر” کوتاه بود و چون مخالفت‌هایی درباره وی وجود داشت، لذا اعتراضات افزایش یافت و  بیشتر وقت “ابوبکر” به سرکوب مخالفت ها اختصاص یافت.

رجبی دوانی ادامه داد: چند مقطع داریم که “ابوبکر” زمانی که درمانده می‌شد از امام علی(ع) کمک خواست و این در حالی بود که خلیفه اول به امام علی(ع) ظلم بسیار کرد.

این پژوهشگر تاریخ تشیع و صدر اسلام درباره “معاویه” گفت: در زمان امامت امیرالمومنین ، معاویه که یک فرد یاغی بود در “شام” حکومت می‌کرد و در زمان خلیفه دوم و سوم به فرمانروایی این منطقه منصوب شده و “امام علی(ع)” همه حاکمان فاسد خلفای پیشین را عزل کرد و معاویه گستاخانه در برابر فرمان امیر مقاومت می‌کند و امام علی(ع) تلاش می‌کند تا بدون خونریزی این فرد فاسد را از حکومت اسلام کنار گذاشته شود؛ اما او قبول نمی‌کند و با گستاخی تمام خواهان کنار رفتن “امام علی(ع)” نیز می‌شود.

وی گفت: زمانی که “امام علی(ع)” مکاتباتش با معاویه به نتیجه نمی‌رسد با لشکری به سمت شام حرکت می‌کند و باز هم سه ماه در شام مستقر است و به بهانه اینکه ماه‌های حرام فرا رسیده حاضر نیست بجنگد و امیر المومنین زمانی که می‌بیند معاویه گردنکشی را به حد اعلا رسانده لذا با وی وارد جنگ می‌شوند و در آستانه پیروزی کامل “امام علی(ع)”، معاویه آن حقه را می‌زند.

این پژوهشگر تاریخ تشیع و صدر اسلام گفت: با هجوم معاویه و خیانت مردم کوفه “امام حسن (ع)” مجبور شدند که صلح کنند و آنچه که نباید پدید می‌آمد، رخ داد و معاویه بدعت‌های جدیدی را بنا نهاد.

**عمر بن عاص در تحریک مردم مدینه ضد “عثمان” نقش داشت

رجبی دوانی درباه شخصیت عمر بن عاص و ارتباط وی با معاویه عنوان داشت: عمربن عاص که از خواص جامعه و سیاستمدار برجسته‌ای بود؛ در تحریک مردم “مدینه” بر ضد عثمان نقش داشت و عثمان ساقط شد، وی مقیم مصر گردید و در آغاز برای خلافت حضرت علی (ع) خطری نداشت؛ چرا که سکوت کرده بود اما با وعده‌های معاویه، عمر بن عاص به سمت وی رفت و او را به سمت خود جلب کرد.

وی افزود: حضرت متوجه این حیله معاویه شد و به عمربن عاص پند و اندرز و بیم می‌دهد که به خاطر دنیای مادی آخرت خود را خراب نکند و به جبهه باطل نپیوندد؛ اما عمربن عاص که به شدت دنیا طلب بود به معاویه پیوست و در اثر همراهی و سیاست‌های معاویه در مقابل  “امام علی(ع)” ایستاد و پسر عاص به خاطر همراهی با معاویه به ثروت انبوهی رسید اما در بستر مرگ بود که آن موقع متوجه شد که چه اشتباهی کرده است.

لزوم توجه به بصیرت سیاسی در جامعه صدر اسلام نکته ای بود که “طلحه” و “زبیر” به آن توجه نداشتند و نتیجه آن هم جنگ “جمل” شد که به گفته کارشناسان هزاران نفر در این نبرد خونین کشته شدند و مسبب آن نیز “طلحه” و “زبیر” بودند.

گزارش از محمد زرچینی

انتهای پیام/