به گزارش گروه بین الملل “«کمال مهر“؛ به نقل از بلومبرگ: از زمان فروپاشی امپراتوری عثمانی در اوایل قرن گذشته و تولد خاورمیانه مدرن، جنبش های ملی کردی رؤیای دولتی مستقل را در سر می پرورانده اند. در حال حاضر، کردهای عراق گام هایی به سوی این هدف سخت برمی دارند. آنها قرار است روز ۲۵ ماه سپتامبر (امروز) رفراندومی در مورد استقلال برگزار کنند. رهبران منطقه نیمه مستقل کرد در عراق می گویند رأیِ “بله” آغاز فرآیند جدایی است نه یک تقسیم ناگهانی از بقیه کشور. دولت ملی عراق و همچنین همسایگان این کشور – با اقلیت های کردی خود – با رأی گیری مخالف هستند و تهدید کرده اند که حرکت به سمت تجزیه طلبی را محکوم می کنند.
۱. نتیجه احتمالی رفراندوم چیست؟
با توجه به تظاهرات عظیم طرفداران استقلال، حتی متوقف نخواهد شد. جمعیت وسیعی خیابان های اربیل، پایتخت این منطقه را فراگرفته بود و در شهرهای دیگر می رقصیدند و پرچم کردستان را تکان می دادند. ۹۰۰،۰۰۰ نفر برای رأی دادن ثبت نام کردند و به سؤال رفراندوم مبنی بر اینکه: “آیا شما می خواهید منطقه کردستان و مناطق کردی خارج از دولت این منطقه به یک کشور مستقل تبدیل شود؟” پاسخ خواهند داد.
در سال ۲۰۰۵ بیش از ۹۸ درصد از کردهای عراق در یک رفراندوم به استقلال رأی دادند که به نتیجه نرسید. مسعود بارزانی رئیس جمهور کردستان گفته است که امسال رأی متفاوت است زیرا توسط دولت منطقه ای سازماندهی شده است در حالی که پیش از این توسط فعالان و بدون تأیید رسمی ترتیب داده شده بود.
۲. آیا مخالفت سازمان یافته ای وجود دارد؟
بازرگان عبدالواحد قدیر، رهبری کمپین “اکنون نه” را به عهده گرفته است. او می گوید که رفراندوم برای غافل شدن از مشکلاتی برگزار می شود که دولت منطقه ای کردستان پاسخی به آن نداده است. این مشکلات شامل کمبود خدمات اساسی و بحران مالی ناشی از کاهش درآمد نفت و هجوم پناهندگانی که از پیشروی های سال ۲۰۱۴ داعش فرار کرده اند، می شود.
بعضی از کردها به رفراندوم رأی می دهند زیرا آنها بر این باورند که رئیس جمهور بارزانی از آن برای تثبیت حکومت حزب دموکرات کردستان استفاده می کند. او کسی است که برای برتری یافتن به رقیبش، اتحادیه میهنی کردستان مبارزه کرد که در دهه ۱۹۹۰ به جنگ داخلی تبدیل شد.
۳. چه کسی رأی می دهد؟
رأی گیری به طور رسمی در سه استان به رهبری دولت منطقه ای کردستان و همچنین در مناطق مورد اختلاف که در حال حاضر تحت کنترل نیروهای کردی معروف به پیش‌مرگان است، برگزار خواهد شد.
کردها حوزه خود را در سال ۲۰۱۴ زمانی که با حملات داعش مواجه شدند، گسترش دادند. ارتش عراق شهر نفت خیزِ کرکوک را ترک کردند. کردها بخش هایی از شهر و توابع آن را در اختیار گرفتند و اکنون صادرات قابل توجه نفت را کنترل می کنند. هشدارهای پیش از رفراندوم توسط دولت ملی عراق در خصوص تجزیه طلبی ممکن است به طور گسترده ای در کرکوک مورد توجه قرار گیرد.
۴. پس از رأی گیری چه اتفاقی می افتد؟
هیچ مکانیسمی برای جدا شدن بخشی از عراق وجود ندارد و مقامات کرد می گویند که زمان خود را برای تنظیم جدایی خواهند گرفت. برخی ناظران ادعا کردند که رهبران کرد واقعا تمایلی به پیگیریِ جدایی ندارند بلکه می خواهند از نتایج رفراندوم استفاده کنند تا دولت ملی را مجبور به حل و فصل اختلافاتِ طولانی بر سرِ قلمرو و درآمد حاصل از فروش نفت کنند.
از جمله بزرگترین موضوعاتِ مشاجره، آینده کرکوک است که همراه با زمین های مجاور آن روزانه حدود نیم میلیون بشکه نفتِ خام تولید می کند. دولت ملی می گوید کرکوک از آنِ اوست و در این مورد مذاکره نخواهد کرد.
۵. آیا دولت ایالتی کردستان حامی دارد؟
پارلمان عراق و دادگاه عالی اعلام کرده اند که رأی گیری برخلاف قانون اساسی است. ترکیه با رأی گیری مخالف است زیرا این کار باعث ترغیب و تشویقِ کردهای این کشورها به جدایی طلبی می شود. آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل متحد نیز از کردها خواست تا مسائل خود را با دولت ملی از طریق دیپلماسی حل کنند.
اسرائیل و روسیه، از منابع مهم در معاملات نفت و گاز کردستان، تنها بازیکنان مهم منطقه خاورمیانه هستند که لغو رفراندوم را از کردهای عراق نخواسته اند. اسرائیل به تنهایی کردها را تشویق کرده است.
۶. دولت های مخالف ممکن است چه کاری انجام دهند؟
رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه تهدید کرده است که اگر رأی گیری صورت بپذیرد، تحریم هایی را علیه کردستان اعمال خواهد کرد. علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، هشدار داد که ایران در صورت وقوع انحلال، تمامی معابر و گذرگاه‌های مشترک مرزی را مسدود و موافقت نامه های امنیتی با کردها را لغو می کند.
بسیاری از تحلیل گران معتقدند که همسایگان قبل از هرگونه اقدامی، منتظر مانده و می بینند که در مذاکرات بین دولت های منطقه ای و ملی پس از رأی “بله” چه چیزی پدیدار می شود.
۷. آیا کردستان به تنهایی می تواند باقی بماند؟
منطقه کردی دارای نهادهای دولتی و نیروهای مسلحی است که نقش مهمی در قرار دادن داعش در آستانه شکست نظامی در عراق ایفا کرده است. همچنین بخش انرژی خود را توسعه داده است اما این منطقه در خشکی محصور شده و برای مسیرهای تجاری به ترکیه و ایران متکی است. به طور مشخص، نفت را از طریق یک خط لوله به بندر جیهانِ ترکیه در دریای مدیترانه صادر می کند. اگر همسایگان آن را تعطیل کنند، اقتصاد منطقه کاهش خواهد یافت.
در عراق، کردها حدود یک پنجم از ۳۸ میلیون نفر جمعیتِ کشور را تشکیل می دهند. هنگامی که صدام حسین حکومت عراق را به عهده داشت با استفاده از سلاح های شیمیایی اعضای بی شماری از جامعه را آواره کرد و کشت. هنگامی که نیروهای تحت رهبری آمریکا پس از جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ در قلمرو کردها منطقه پرواز ممنوع را اعمال کردند، آنها از چنین ویرانی هایی محافظت شدند. این محاصره در سال ۲۰۰۵ بعد از صدام بر طبق قانون اساسی عراق رتبه بالایی از خودمختاری را به دست آورده و با آن موافقت شد.
در سال ۲۰۰۵، گروهی از کردها با عنوان نیروهای پیشمرگ در جنگ علیه گروه تروریستی داعش موفق به کسب پیروزی در میدان جنگ شد و کرکوک را به منطقه تحت کنترل خود درآورد.