گروه مناسبتی«کمال مهر»؛
اسناد خطبه فدکیه
صدور این خطبه مبارک از خطیبه نبوت علیهاالسلام مسلّم است و جاى هیچگونه گفتگویى نیست. وگذشته از آن که نور صدق از هر جانب آن مىتابد، در وسع شخص دیگرى نیست که مانند آن را بیاورد .
ولى براى اقتداى به سلف صالح، بخشی از اسناد خطبه ـ قسمتى که به ما رسیده ـ را یادآور می شویم:
۱. سید مرتضى علمالهدى ـ متولد ۳۵۵، متوفى ۴۳۶ ه ق ـ، در کتاب الشافى فى الامامه از ابوعبداللّه محمد بن عمران مرزبانى ، از محمد بن احمد کاتب، از احمد بن عبیداللّه نحوى، از زیارى، از مشرقى بن قطامى، از محمد بن اسحاق، از صالح بن کیسان، از عروه، از عائشه روایت کرده است.
۲. تحویل سند : مرزبانى از احمد بن محمد بن مکى، از محمد بن قاسم یمانى، از ابنعایشه روایت کرده است.
۳. ابنطاووس ـ متوفاى ۶۶۴ ه ق ـ در کتاب طرائف، قطعه موضع شکوى واحتجاج را از شیخ اسعد بن شفروه در کتاب فائق، از شیخ حافظ، ثقه آنها، معظم نزد آنها، احمد بن موسى بن مردویه اصفهانى، از کتاب مناقب او، از اسحاق بن عبداللّه بن ابراهیم، از مشرقى بن قطامى، از صالح بن کیسان، از زهرى، از عائشه روایت کرده است.
۴. شیخ صدوق ـ ابنبابویه، متوفاى ۳۷۱ ه ق در رى ـ روایت کرده، گوید: خبر داد ما را على بن حاتم، از محمد بن اسلم، از عبدالجلیل یاقطانى، از حسن بن موسى خشّاب، از عبداللّه بن محمد علوى، از رجالى از اهلبیت علیهمالسلام، از زینب علیهاالسلامبنت على علیهالسلام، از فاطمه علیهاالسلام.
۵. با تحویل سند باز گوید: خبر داد ما را على بن حاتم، از محمد بن ابى عمیر، از محمد بن عماره، از محمد بن ابراهیم مصرى، از هارون بن یحیى ناشب، از عبیداللّه بن موسى عیسى، از عبیداللّه بن موسى معمرى، از حفص أحمر، از زید بن على شهید علیهالسلام، از عمهاش زینب بنت على علیهالسلام، از فاطمه علیهاالسلام.
۶. نیز با تحویل سند قطعهاى از این خطبه ـ که متضمن علل شرایع است ـ، از ابنالمتوکل، از سعدآبادى، از برقى، از اسماعیل بن مهران، از احمد بن محمد بن جابر، از زینب علیهاالسلام بنت على علیهالسلامروایت کرده است.
۷. مجالس مفید ـ متولد ۳۳۶ ومتوفاى ۴۱۳ ه ق ـ، ابیاتى را که در خطبه مذکور است، به استناد زیر ذکر کرده گوید: جعابى، از محمد بن جعفر حسنى، از عیسى بن مهران، از یونس، از عبداللّه بن محمد بن سلیمان هاشمى، از پدرش، از جدش، از زینب ـ دختر امیرالمؤمنین على بن ابىطالب علیهالسلامـ بازگو کرده، گوید: همین که رأى ابوبکر بر منع فدک و عوالى از فاطمه عزم وتصمیم شد وفاطمه علیهاالسلاممأیوس شد از اجابت ابوبکر، به سوى قبر پدر صلىاللهعلیهوآله برگشت وخود را بر قبر انداخت وبه او شکایت کرد از آنچه آن مردم با وى کرده بودند، وگریه کرد تا تربت او را به اشک دیده خود تر کرد وبه ندبه خود همه را به ناله آورد، سپس در آخر ندبه خود گفت: قَد کانَ بَعدَکَ أنبآءٌ وهَنبثَهٌ.
۸. ابنابىالحدید ـ متولد ۵۸۶ ومتوفاى ۶۵۵ ه ق در بغداد ـ، در شرح نهج البلاغه، در ذیل نامه امام علیهالسلام به عثمان بن حنیف، از کتاب سقیفه احمد بن عبدالعزیز جوهرى، به چهار سند روایت کرده است.
ابوبکر جوهرى از شخصیّتهاى برجسته است. شیخ طوسى او را در الفهرست ذکر کرده است.
وى: عالم، محدث، پرمایه از علم وادب، ثقه، وورع است. محدّثین بر او ثناخوانى کرده ومصنّفات او را روایت کردهاند ، طرق او این است:
اولاً: جوهرى، از محمد بن زکریا، از جعفر بن محمد بن عماره، از پدرش، از حسین بن صالح بن حىّ، از دو تن از رجال اهلبیت علیهمالسلامبنىهاشم، از زینب علیهاالسلامـ بنت على بن ابىطالب علیهمالسلام ـ.
ثانیاً: جوهرى، از جعفر بن محمد بن عماره، از پدرش، از جعفر بن محمد بن على بن الحسین علیهمالسلام ـ امام صادق علیهالسلام ـ.
ثالثاً: از عثمان بن عمران عجیفى، از نائل بن نجیح، از عمر بن شمر، از جابر جعفى، از ابىجعفر محمد بن على علیهمالسلام ـ امام باقر علیهالسلامـ.
رابعاً: از احمد بن محمد بن یزید، از عبداللّه بن الحسن علیهالسلام روایت کرده :
عبداللّه محض زاده فاطمه بنت الحسین، وحسن مُثَنّى زاده امام حسن السبط علیهالسلام از اصحاب صادق علیهالسلام است. پدر محمد، صاحب نفس زکیه است که بیعت او به گردن بنىعباس بود وشهید آنها شد وبدان واسطه، عبداللّه محض در سن پیرمردى در زندان بنىعباس در بغداد از دنیا رفت.
۹. إربِلى على بن عیسى رحمهالله در کشف الغمّه ـ که تألیف آن در ۶۸۷ ه ق است ـ از کتاب سقیفه احمد بن عبدالعزیز جوهرى به همه این طرق، از نسخهاى که به سال ۳۲۲ ه ق بر خود او قرائت شده، روایت کرده است.
إربلى: شیخ على بن عیسى بهاءالدین ابوالحسن، عالم، نحریر، فاضل، محدّث، جامع فضائل ومحاسن است. سید اجلّ، سید بن طاووس از مشایخ او است.
۱۰. مُرُوج الذهب مسعودى به این خطبه اشاره کرده است.
۱۱. شیخ طبرسى ـ ابومنصور، احمد بن على بن ابىطالب ـ متوفاى ۵۸۸ هق که از مشایخ ابنشهرآشوب وخود به یک واسطه شاگرد ابوعلى ـ پسر شیخالطائفه ـ است وخود او شیخ عالم، فاضل، فقیه، محدّث، ثقه وجلیل است ، در کتاب الاحتجاج روایت کرده است.
۱۲. پیشواى بزرگ، ابوالفضل، احمد بن ابوطاهر که از علماى دوران عصر مأمون وخلفاى بعد از اوست ـ متولد به بغداد ۲۰۴ ه ق ومتوفاى ۲۸۰ ه ق است ـ در کتاب بلاغات النساء به چند طریق روایت کرده:
اولاً: راوى گوید: من نزد ابوالحسین زید بن على بن الحسین علیهمالسلام، گفتگوى فاطمه علیهاالسلامرا با ابوبکر در هنگامه گرفتن فدک مذاکره کردم. فرمود: من مشایخ آلابىطالب علیهالسلام را دیدم که آن را از پدرهاى خود روایت مىکنند وبه پسران خود تعلیم مىدهند. پدرم مرا به آن حدیث کرده، از جدّم علیهالسلام، وبه فاطمه علیهاالسلاممىرساند.
ثانیاً: مشایخ شیعه آن را روایت کرده وآن را به یکدیگر درس مىگفتهاند.
ثالثاً: حسن بن علوان، از عطیه عوفى حدیث کرده، گوید: آن را از عبداللّه بن حسن علیهالسلام ـ عبداللّه محض ـ شنیده که آن را از پدرش ـ حسن مُثَنّى علیهالسلام ـ روایت وذکر نموده است.
رابعاً: جعفر بن محمد ـ که مردى است از اهل دیار مصر واو را من در رافقه دیدار کردم ـ گوید: پدرم براى من حدیث کرده وگفت: موسى بن عیسى ما را خبر داده گفت: عبیداللّه بن یونس ما را خبر داده گفت: جعفر احمر ما را خبر داده، از زید بن على رحمهالله، از عمهاش زینب بنت الحسین علیهالسلام ـ ظاهرا بنت على علیهالسلام ـ وشاید غلط کتابتى باشد.
خامساً: درباره مذاکراتى که ابوبکر در جواب فاطمه علیهاالسلام گفته، روایت کرده، گوید: عبداللّه بن احمد عبدى حدیث کرده از حسین بن علوان، گوید: از عطیهعوفى که راوى شنید ابوبکر آن روز به جواب فاطمه علیهاالسلامچنین گفت.
سادساً: ابوالفضل گوید: من جمیع این حدیث را تمامِ کامل جز نزد ابىحفان ندیدم.
این مصادرى است که ما یافتهایم ـ واللّه اعلم ـ.
متن خطبه
احتجاج فاطمه الزهرا علیهاالسلامعلى القوم لما منعوها فدک
وقولهم لهم عند الوفاه بالامامه
روى عبداللّه بن الحسن علیهالسلام باسناده عن آبائه علیهمالسلام أنّه :
لَمّا أجمَعَ أبُوبَکرٍ وَعُمَرَ عَلى مَنعِ فَاطِمَهَ فَدَکاً وَصَرَفَ عامِلَها منها، وَبَلَغَها ذَلِکَ، لاثَت خِمارَها عَلى رَأسِها وَاشتَمَلَت بِجِلبابِها وَأقبَلَت فِى لُمَّهٍ مِن حَفَدَتِها وَنِساءِ قَومِها تَجُرُّ أدراعَها، تَطَأُ ذُیُولَها، ماتَخرمُ مِشیَتُها مِشیَهَ رَسُولِاللّه صلىاللهعلیهوآله.
حَتّى دَخَلَت عَلى أبِىبَکرٍ وَهُوَ فِى حَشدٍ مِنَ المُهاجِرِینَ وَالأنصارِ وَغَیرِهِم.
فَنِیطَت دُونَها مُلاءَهٌ، فَجَلَسَت.. ثُمَّ أنَّت أنَّهً أجهَشَ القَومُ لَها بِالبُکاءِ، فَارتَجَّ الَمجلِس.
ثُمَّ أمهَلَت هُنَیَّهً حَتّى إذا سَکَنَ نَشِیجُ القَومِ، وَهَدَأَت فَورَتُهُم. إفتَتَحَتِ الکَلامَ بِحَمدِ اللّهِ وَالثَّناء عَلَیهِ وَالصَّلاهِ عَلى رَسُوله، فَعادَ القَومُ فِى بُکائِهِم. فَلَمّا أمسَکُوا عَادَت فِىکَلامِها.
فَقالَت علیهاالسلام:
أبتَدِءُ بِحَمدِ مَن هُوَ أولى بالحَمدِ والطَّولِ والمَجدِ ألحَمدُ للّهِ عَلى ما أنعمَ، وَلَهُ الشُکرُ عَلى مَا ألهَمَ، وَالثَّنَاءُ بِما قَدَّمَ، مِن عُمُومِ نِعَمٍ إبتدَأها، وَسُبُوغِ آلاءٍ أسداها، وَتَمامِ مِنَنٍ أولاها.
جَمَّ عَن الإحصاءِ عَدَدُها، وَنَأى عَنِ الجَزاءِ أمَدُها، وَتَفاوَتَ عَنِ الإدراکِ أبَدُها، وَنَدَبَهُم لاِستِزادَتِها بِالشُّکرِ لاِتِّصَالِها ، وَاستَخذَى الخَلقَ بإنزالِها ، وَاستَحمَدَ إلىَ الخَلائِقِ بِإجزالِها، وَثَنّى بِالنَّدبِ إلى أمثالِها.
وَأشهَدُ أن لا إلَهَ إلاّ اللّهُ وَحدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ ، کَلِمَهٌ جَعَلَ الإخلاصَ تَأویلَها، وَ ضَمَّنَ القُلُوبَ مَوصُولَها، وَ أنارَ فِى الفِکَرِ مَعقُولَها.
المُمتَنِعُ مِنَ الأبصارِ رُؤیَتُهُ، وَمِنَ الألسُنِ صِفَتُهُ، وَمِنَ الأوهامِ کَیفِیَّتُهُ.
إبتَدَعَ الأشیاءَ لا مِن شَىءٍ کانَ قَبلَها، وَأنشَأها بِلاَ احتِذاءِ أمثِلَهٍ إمتَثَلَها.
کَوَّنَها بِقُدرَتِهِ، وَ ذَرَأها بِمَشِیّتِه، مِن غَیرِ حاجَهٍ مِنهُ إلى تَکوِینِها، وَ لا فَائِدَهٍ لَه فِى تَصویِرِها إلاّ تَثبیتاً لِحِکمَتِهِ، وَتَنبیِهاً عَلى طَاعَتِهِ، وَ إظهارَاً لِقُدرَتِهِ ، وَتَعَبُّداً لِبَرِیَّتِهِ، وَإعزازَاً لِدَعوتِهِ.
ثُمَّ جَعَلَ الثَّوابَ عَلى طَاعَتِهِ، وَ وَضَعَ العِقابَ عَلى مَعصِیَتِهِ ، ذِیادَهً لِعبادِهِ مِن نِقمَتِهِ، وَحِیَاشَهً لهم إلى جَنَّتِهِ.
وَأشهَدُ أنَّ أبِى مُحَمّدَاً عَبدُه وَرَسُولُهُ، إختارَهُ وَ انتَجَبَهُ قَبلَ أن أرسَلَهُ، وَ سَمَّاهُ قَبلَ أنِ اجتَبَلهُ، وَاصطَفاهُ قَبلَ أنِ ابتَعَثَهُ ، إذِ الخَلائِقُ بِالغَیبِ مَکنُونَهٌ، وَبِسِترِ الأهاوِیلِ مَصُونَهٌ ، وَبِنَهَایَهِ العَدَمِ مَقرُونَهٌ، عِلماً مِنَ اللّه بِمآئلِ الأُمُورِ ، وَ إحاطَهً بِحَوادِثِ الدُّهُورِ، وَمَعرِفَهً بِمَواقعِ المَقدورِ.
إبتَعَثَهُ اللّهُ إتماماً لِأمرِهِ ، وَعَزِیمَهً عَلى إمضاءِ حُکمِهِ، وَإنفاذَاً لِمَقَادِیرِ حَتمِهِ.
فَرَأى الأُمَمَ فِرَقاً فِى أدیانِها، عُکَّفاً عَلى نیرانِها، عَابِدَهً لِأوثانِها، مُنکِرَهً للّهِ مَعَ عِرفانِها.
فَأنَارَ اللّهُ بِأبِى مُحَمَّدٍ صَلّى اللّهُ عَلَیْهِ وَآلِه ظُلَمَها، وکَشَفَ عَن القُلُوبِ بُهَمَهَا، وَجَلا عَنِ الْأبْصارِ غُمَمَها ، وعن الأنفس غُمَمَها وَ قـامَ فِىالنَّاسِ بِالْهِدایَهِ، فَأنقَذَهم مِنَ الغَوایَهِ، وَبَصَّرَهُم مِنَ العَمایَهِ، وَهَداهُم إلى الدِّینِ القَویِمِ، وَدَعَاهُم إلى الصِّراطِ المُستَقِیمِ.
ثُمَّ قَبَضَهُ اللّهُ إلَیهِ قَبضَ رَأفَهٍ وَرَحمَهٍ وَاختِیارٍ وَ رَغبَهٍ وَإیثارٍ، فَمُحَمَّدٌ صلىاللهعلیهوآله فِى راحَهٍ من تَعَبِ هذِهِ الدّارِ مَوضوعاً عَنهُ أعباءُ الأوزارِ ، قد حُفّ بِالمَلاَئکَهِ الأبرارِ، وَرِضوانِ الرَّبِّ الغَفَّارِ، وَمُجاوَرَهِ المَلِک الجَبَّار.
صَلّى اللّهُ عَلى أبِى نَبِیِّهِ ، وَأمِینِهِ عَلَى الوَحى وَصَفِیِّهِ، وَخِیَرَتِهِ مِنَ الخَلقِ وَرَضِیِّهِ ، وَالسَّلامُ عَلَیهِ وَرَحمَهُ اللّهِ وَبَرَکاتُهُ.
ثُمَّ التَفَتَت إلى أهلِ الَمجلِس وَقالَت لِجَمیعِ المُهاجِرینَ والأنصارِ :
أنتُم عِبادَ اللّهِ نَصبُ أمرِهِ وَنَهیِهِ، وَحَمَلَهُ دِیِنهِ وَوَحیِهِ، وَ أُمَناءُ اللّهِ عَلى أنفُسِکُم، وَبُلَغاؤُهُ إلَى الأُمَمِ حَولَکُم ، زعیمُ حَقٍّ لَهُ فیکُم، وَعَهدٌ قَدَّمَهُ إلَیکُم وَ بَقِیَّهٌ استَخَلفَها عَلَیکُم.
کِتابُ اللّهِ الناطِقُ ، وَالقُرآنُ الصَّادِقُ، وَالنُّورُ السَّاطعُ، وَالضِّیاءُ اللاَّمِعُ ، بَیِّنَهٌ بَصائِرُهُ ، وآىٌ مُنکَشِفَهٌ سَرائِرُه، وبرهانٌ فینامُنجَلیهٌ ظَوَاهِرُه، مُدیمٌ لِلبَرِیَّهِ استماعُه مُغتَبِطَهٌ بِهِ أشیاعُهُ ، قائِدٌ إلَى الرِّضوانِ إتِّباعُهُ، مُؤٍّ إلَى النَّجاهِ استِماعُهُ.
بِهِ تُنال حُجَجُ اللّه المُنَوَّرَه ، ومواعِظُهُ المکرَّره وَ عَزَائِمُه المُفَسَّرَه ، وَمَحَارِمُهُ المُحَذِّرَهُ، وأحکامُهُ الکافیه وَبَیِّناتُهُ الجَالیهُ، وَبَراهِینُهُ الکَافِیهُ، وجُمَلُه الشّافیه ، وَفَضائِلُهُ المَندُوبَهُ، وَرُخَصُهُ المَوهُوَبَه، وَرَحَمَتُهُ المَرجُوَّه وَشَرائِعُهُ المَکُتُوبَه.
فَجَعَلَ اللّهُ الإیمانَ تَطهِیراً لَکُم مِنَ الشِّرکِ، وَالصَّلاهَ تَنزِیهَاً لَکُم عَنِ الکِبرِ، وَالزَّکاهَ تَزکِیَهً لِلنّـفس ، وَنَماءً فِى الرِّزقِ، وَالصِّیامَ تَثبِیتاً لِلإخلاصِ، وَالحَجَّ تَشیِیداً لِلدِّینِ، وَالعَدلَ تَنسِیقاً لِلقُلُوبِ وَتمکیناً لِلدّین وَطَاعَتَنَا نِظاماً لِلمِلَّهِ، وَإمامَتَنا أمـاناً مِنَ الفُرقَهِ ، وَالجِهادَ عِزَّاً لِلإسلامِ، وَالصَّبرَ مَعُونَهً عَلى استیِجاب الأجرِ ، وَالأمرَ بالمَعرُوفِ مَصلَحَهً لِلعامَّهِ، وَالنَّهىَ عَنِ المنکَرِ وَبِرَّ الوَالَدینِ وِقایَهً مِنَ السَّخَطِ ، وَصِلَهَ الأرحامِ مَنسَأهً فِىالعُمر وَ مَنماهً لِلعَدَدِ ، وَالقِصاصَ حَقناً لِلدِّماءِ، وَالوَفَاءَ بِالنّذر تَعریضَاً لِلِمَغفرَهِ ، وَتَوفِیَهَ المَکائیلِ وَالمَوَازِینِ تَغییراً لِلبَخسِ ، وَالنَّهیَ عَن شُربِ الخَمرِ تَنزیِهاً عَن الرِّجسِ، وَ اجتِنابَ القَذفِ حِجاباً عَنِ اللَّعنَهِ ، وَتَرکَ السَّرِقَهِ إیجاباً لِلعِفَّهِ ، والتنزّهَ عَن أکلِ مالِ الیتیمِ والإستیثارِ به إجارَهً من الظُّلم، والنَّهىَ عنِ الزّنا تَحَصُّنَاً من المقتِ، وَالعَدلَ فِى الأحکامِ ایناساً للرَّعیّهِ، وترکَ الجَورِ فى الحکمِ إثباتاً لِلوَعیدِ ، وَحَرَّمَ اللّهُ الشِّرکَ إخلاصاً لَه بالرُّبُوبِیَّهِ.
فـ «اتَّقُوا اللّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلاَ تَمُوتُنَّ إلاَّ وَأَنتُم مُسلِمُونَ وَلا تتوَلَوّا مدبرینَ » وَأطِیعُوا اللّهَ فِیما أمَرَکُم بِهِ وَنهاکُم عَنهُ فَإنَّهُ «إنّما یَخشى اللّهَ مِن عِبادِه العُلَماء»
فاحمَدُوا اللّهَ الذى بِعظَمَتِهِ ونُورِه ابتغى مَن فِى السَّماواتِ ومَن فِى الأرضِ إلیهِ الوسیلهَ، فنحنُ وسیلتُهُ فِى خَلقِه و نحنُ آلُ رسولِه ونحنُ خاصَّته ومحلّ قدسه ونحنُ حُجَّهُ غیبه ووَرَثَهُ أنبیائهِ
ثُمَّ قالَت علیهاالسلام:
أیُّهَا النَّاسُ! إعلَموا أنّى فَاطِمَهُ وَأبِى مُحَمَّدٌ صَلّى اللّهُ عَلَیْهِ وَآلِه ، أقُولُ عَوداً وَبَدواً وَلاَأقُولُ مَا أقُولُ غَلَطَاً وَلاَأفعَلُ مَا أفعَلُ شَطَطَاً. فاسمَعوا إلىَّ بأسماعٍ واعِیهٍ وقُلوبٍ راعِیهٍ.
ثمّ قالَت:
«لَقَد جَاءَکُم رَسُولٌ من أنفُسِکُم عَزیزٌ عَلَیهِ مَا عَنِتُّم حَرِیصٌ عَلَیکُم بِالمُؤِنینَ رَءُوفٌ رَّحِیمٌ» فَإن تَعزُوهُ وَتَعرِفُوهُ تَجِدُوهُ أبى دُونَ نِسائِکم ! وَأخَا ابنِ عَمّی دُونَ رِجالِکُم، وَلَنِعمَ المَعزِیُّ إلَیِه.
فَبَلَّغَ الرِّسَالَهَ صَادِعَاً بِالنَّذارَهِ ، مَائِلاً عَن مَدرَجَهِ المُشرِکِیِنَ ، ضَارِباً ثَبَجَهُم ، آخِذَاً بِأکظامِهِم ، دَاعِیَاً إلى سَبیلِ رَبِّهِ بِالحِکمَهِ وَالمَوعِظَهِ الحَسَنَهِ.
یَکسِرُ الأصنامَ وَیَنکُثُ الهامَ، حَتَّى انهَزَمَ الجَمعُ وَ وَلَّوُا الدُّبُرَ، و حَتَّى تَفَرَّى اللَّیلَ عَن صُبحِهِ، وَأسفَرَ الحَقُّ عَن مَحضِهِ، وَنَطَقَ زَعِیمُ الدِّینِ، وهَدَأت فَورَهُ الکُفرِ وَخَرِسَت شَقَاشِقُ الشَّیاطِینِ، وَطَاحَ وَشِیظُ النّفاقِ، وَانحَلَّت عُقَدُ الکُفرِ وَالشِّقَاقِ ، وَفُهتُم بِکَلِمَهِ الإخلاصِ فِىنَفرٍ مِنَ البِیضِ الخِماصِ.
وَکُنتُم عَلى شَفَا حُفرهٍ مِنَ النَّارِ، فَأنقَذَکُم مِنها نبیُّهُ، تَعبُدوُونَ الأصنَامَ وتَستَقسِمُونَ بإلأزلامِ، مُذقَهَ الشّارِبِ، وَ نُهزَهَ الطّامِعِ، وقَبسَهَ العَجلانِ، وَمُوطِىءَ الأقدامِ.
تَشرَبُونَ الطَّرقَ ، وَ تَقتَاتُونَ الوَرَقَ ، أذِلَّهً خاسِئِینَ ، تَخَافُونَ أن یَتَخَطَّفَکُمُ النَّاسُ مِن حَولِکمُ.
فَأنقَذَکُم اللّهُ تَبارَکَ وَتَعالى، بنبیّه مُحَمَّد صَلّى اللّهُ عَلَیْهِ وَآلِه بَعدَ اللَّتیَّا وَالَّتی، وَبَعدَ أن مُنِىَ بِبُهمِ الرِّجالِ، وَذُؤبانِ العَرَبِ، وَ مَرَدَهِ أهَلِ الکِتَابِ.
کُلَّمَا أوقَدُوا نَاراً لِلحَربِ أطفَأَهَا اللّهُ، أو نَجَمَ قَرنُ الشَّیطانِ ، أو فَغَرَت فَاغِرَهٌ مِنَ المُشرِکِینَ قَذَفَ أخَاهُ فِىلَهَواتِها، فَلا یَنکَفِىءُ حَتَّى یَطَأَ صِماخَها بِأخمَصِهِ، وَ یُخمِدَ لَهَبَها بِسَیفِهِ ، مَکدُودَاً دَؤُوباً فِى ذاتِ اللّهِ ، مُجتَهِدَاً فِى أمرِ اللّهِ ، قَرِیبَاً مِن رَسُولِ اللّهِ، سَیِّدَاً فى أولیاءِ اللّهِ، مُشَمِّراً نَاصِحَاً مُجِدَّاً کَادِحَاً.
وَأنتُم فِى رَفاهِیَّهٍ مِنَ العَیشِ، وَادِعُون فَاکِهُونَ آمِنُونَ، تَتَرَبَّصُونَ بِنَا الدَّوائِرَ ، وَتَتَوکَّفُونَ الأخبَارَ، وَتَنکِصُونَ عِند النَّزالِ، وَتَفِرُّونَ مِنَ القِتال.
فَلَمَّا اختَارَ اللّهُ لِنَبیِّهِ دَارَ أنبِیائِهِ، وَمَأوَى أصفِیائِهِ ، وأتمّ علیه ما وعَدَه ظَهَرَ فِیکُم حَسِکَهُ النِّفاق ، وَسَمَلُ جِلبابُ الدِّینِ وأخلق ثَوبُه، ونَحَلَ عظمُه وأودَت رمّتُهُ ، وَنَطَقَ کَاظِمُ الغَاوِینَ، وَنَبَغَ خَامِلُ الأقلّینَ ، وَهَدَرَ فَنِیقُ المُبطِلِینَ. فَخَطَرَ فِى عَرَصَاتِکُم، وَ أطلَعَ الشَّیطانُ رَأسَهُ مِن مَغرِزِهِ هَاتِفَاً بِکُم فَألفاکُم لِدَعوَتِهِ مُستَجِیبِینَ، ولِلعِزّهِ فِیهِ مُلاحِظِینَ. ثُمَّ استَنهَضَکُم فَوَجَدَکُم خِفافاً، وَ أحمَشَکُم فَألفاکُم غِضابَاً، فَوَسَمتُم غَیرَ إبِلِکُم، وَوَرَدتُم غَیرَ مشربِکُم.
هَذا وَالعَهدُ قَریبٌ، وَالکَلمُ رَحیبٌ، وَالجُرحُ لَمَّا یَندَمِلُ، وَالرَّسُولُ لَمَّا یُقبَر. إبتِداراً زَعَمتُم خَوفَ الفِتنَه «أَلاَ فِى الفِتنَهِ سَقَطُوا وَإنَّ جَهَنَّمَ لَمحِیطَهٌ بِالکَافِرِینَ»
فَهَیهَاتَ مِنکُم! وَکَیفَ بِکُم؟! وَأنَّى تُؤفَکُونَ؟ وَکِتَابُ اللّهِ بَینَ أظهُرِکُم. أُمُورُهُ ظَاهِرَهٌ، وَأحکامُهُ زَاهِرَهٌ، وَأعلامُهُ بَاهِرَهٌ، وَ زَوَاجِرُهُ لاَئِحَهٌ، وَ أوامِرُهُ وَاضِحَهٌ، وَ قَد خَلَّفتُمُوهُ وَرَاءَ ظُهُورِکُم.
أَ رَغبَهً عَنهُ تُریدُون؟! أم بِغَیرِهِ تَحکُمُونَ؟! «بِئسَ لِلظَّالِمِینَ بَدَلاً»«وَمَن یَبتَغِ غَیرَ الإسلامِ دِیناً فَلَن یُقبَلَ مِنهُ وَهُوَ فِى الآخِرَهِ مِنَ الخاسِرینَ
ثُمَّ لَم تَلبَثُوا إلاَّ رَیثَ أن تَسکُنَ نَفرَتُها، وَ یَسلَسَ قِیادُهَا، ثُمَّ أخَذتُم تُورُونَ وَقدَتَهَا، وَتُهَیِّجُونَ جَمرَتَها. وَتَستَجِیبُونَ لِهِتَافِ الشَّیطَانِ الغَوِىِّ، وَإطفاءِ أنوارِ الدِّینِ الجَلِیِّ، وَإهمَادِ سُنَنِ النَبىِّ الصَّفىِّ.
تُسرّونَ حَسواً فِى ارتِغَاءٍ ، وَ تَمشُونَ لِأهلِهِ وَ وُلدِهِ فِى الخَمرَه والضَّرّاءِ ، وَنَصبرُ مِنکُم على مِثلِ حَزِّ المُدى وَ وَخزِ السِّنانِ فِى الحَشا.
وَأنتُم الآنَ تَزعَمُون : أن لا إرثَ لَنا «أفَحُکم الجاهلیَّهِ تَبغُون وَ مَن أحسَنُ مِنَ اللّه حُکماً لِقَومٍ یُوقِنُون» أفلا تَعلَمونَ؟ بَلى قَد تَجَلَّى لَکُم کَالشَّمسِ الضَّاحِیهِ أنِّى ابنَتُهُ.
أیَّها المُسلِمُون!! أَأُغلَبُ عَلى إرثَیه ؟
یَابنَ أبِى قُحافَهَ! أفِى کِتابِ اللّهِ أن تَرِثَ أباکَ وَ لاَ أرِثُ أبِى؟! لَقَد جِئتَ شَیئاً فَرِیّاً.
جُرأهً منکم على قطیعهِ الرَحِمِ ونکث العهدِ أفَعَلى عَمدٍ تَرَکتُم کِتَابَ اللّهِ وَنَبَذتُمُوهُ وَرَاءَ ظُهُورِکُم؟ إذ یَقُولُ اللّه تبارک وتعالى: «وَ وَرِثَ سُلَیْمانُ دَاوُدَ»
وَقَالَ فِیمَا اقتَصَّ مِن خَبَرِ یَحیَى بنِ زَکَریّا عَلَیْهِ السّلام. إذ قَالَ: «فهَب لِى مِن لَّدُنکَ وَلِیَّاً یَرِثُنِى وَیَرِثُ مِن آلِ یَعقُوبَ»
وَقَالَ: «وَأُولُوا الأرحَامِ بَعضُهُم أولَى بِبِعضٍ فِى کِتَابِ اللّهِ»
وَقَالَ: «یُوصیِکُمُ اللّهُ فِى أولاَدِکُم لِلذَّکَرِ مِثلُ حَظِّ الأُنثَیَینِ»
وَقَالَ: «إن تَرَکَ خَیراً الوَصِیَّهُ لِلوَالِدَینِ وَلأقرَبِینَ بِالمَعرُوفِ حَقَّاً عَلَى المُتَّقیِنَ»
وَزَعَمتُم أن لا حُظوَهَ لِى وَلا إرْثَ مِنْ أبِى ولا رَحِمَ بیننا ؟!
أَخَصَّکُمُ اللّهُ بِآیَهٍ أَخرَجَ مِنهَا أبِى صَلّى اللّهُ عَلَیْهِ وَآلِه ؟!
أَم هَل تَقُولُونَ: إنَّ أَهلَ المِلَّتینِ لاَیَتَوارَثَانِ ؟!، أَوَ لَستُ أَنَا وأَبِى مِن أَهلِ مِلّهٍ وَاحِدَهٍ؟! أم أُنتُم أعلَمُ بِخُصُوصِ القُرآنِ وَعُمُومِه مِن أبِى وَابنِ عَمِّى ؟!
فَدُونَکَهَا مَخطُومَهً مَرحُولَهً مزمومَهً. تَلقَاکَ یَومَ حَشرِکَ. فَنِعمَ الحَکَمُ اللّهُ، وَالزَّعِیمُ مُحَمَّدٌ صَلّى اللّهُ عَلَیْهِ وَآلِه وَالمَوعِدُ القِیامهُ. وعمّا قَلیلٍ تُؤفکونَ وَعِندَ السَّاعَهِ یَخسَرُ المُبطِلونَ، وَلاَ یَنفَعُکُم إذ تَندَمُونَ ، وَ «وَلِکُلِّ نَبَأٍ مُستَقَرٌّ وَسَوفَ تَعلَمُونَ»«مَن یَأتِیهِ عَذابٌ یُخزیِهِ وَیَحِلُّ عَلَیِه عَذابٌ مقیمٌ»
… ثُمَّ رَمَت بِطَرفِها نَحوَ الأنصارِ ، فَقَالَت:
یَا مَعاشِرَ الفتیه وَأعضادَ المِلَّهِ ، وَأنصَارَ الإسلامِ! مَا هذِهِ الغَمِیزَهُ فِى حَقِّى، وَالسِّنَّهُ عَن ظُلاَمَتِى؟
أمَا کَانَ رَسُولُ اللّهِ صلىاللهعلیهوآله أبِى یَقُولُ: المَرءُ یُحفَظُ فِىوُلدِهِ» ؟!.
سَرعانَ مَاأحدَثتُم، وَعَجلاَنَ ذَا إهالَهٍ! وَ لَکُم طَاقَهٌ بِمَا أُحاوِلُ، وُقُوَّهٌ عَلَى مَاأطلُبُ وَ أُزاوِلُ.
أتَقُولُونَ مَاتَ مُحَمُّدٌ رَسُولُ اللّهِ فَخَطبٌ جَلِیلٌ، إستَوسَعَ وَهنُه ، وَاستَنهَرَ فَتقُهُ، وَانفَتَقَ رَتقُهُ ، وَأُظلِمَت الأرضُ لِغَیبَتِهِ وَکُسِفَت الشَّمسُ وَالقَمَرُ وَإنتَثَرَتِ الُّنجومُ لِمُصیبَتِهِ ، وَ أکدَتِ الاْمالُ وَخَشَعَتِ الجِبَالُ، وَأُضِیعَ الحَرِیمُ، وَأُزِیلَتِ الحُرمَهُ عِندَک مَمَاتِهِ.
فَتِلکَ وَاللّهِ النَّازِلَهُ الکُبرى، وَالمُصیِبَهُ العُظمى، لاَ مِثَلُها نَازِلَهٌ، وَلا بَائِقَهٌ عاجِلَهٌ. أعلَنَ بِهَا کِتَابُ اللّهِ جَلَّ ثَناؤُه فِى أفنِیتکُم وَفِى مُمساکُم وَمُصبَحِکُم، یهتفُ بِها فى أسماعِکُم هِتافاً وَصُراخاً، وتِلاوَهً وألحاناً ، وَلَقَبلَهُ مَا حَلَّ بِأنبِیاءِ اللّهِ وَرُسُلِهِ، حُکمٌ فَصلٌ وَ قَضَاءٌ حَتمٌ ، «وَمَا مُحَمَّدٌ إلاّ رَسُولٌ قَد خَلَت مِن قَبلِهِ الرُّسُلُ أفَإن مَاتَ أو قُتِلَ انقَلَبتُم عَلَى أعقابِکُم وَ مَن یَنقَلِبُ عَلَى عَقِبَیهِ فَلَن یَضُرَّ اللّهَ شَیئاً وَ سَیَجزِى اللّهُ الشّاکِرِینَ»
أیهاً بَنِى قَیلَهَ!! أَأُهضَمُ تُرَاثُ أبِى وَأنتُم بِمَرًأى مِنِّى وَمَسمَعٍ وَمُنتَدىً ومَجمَعٍ ؟!
تَلبَسُکُمُ الدَّعوَهُ، وَتَشمِلُکُمُ الخَبرَهُ ، وَأنتُم ذَوُو العَدَدِ وَالعُدَّهِ ، والأداهِ وَالقُوَّهِ، وَعِندَکُمُ السِّلاحُ وَالجُنَّهُ، تُوَافِیکُمُ الدَّعوَهُ فَلاَتُجِیبُونَ، وَتَأتِیکُمُ الصَّرخَهُ فَلاَ تُغِیثُونَ، وأنتُم مَوصُوفُونَ بالکِفاح، مَعرُوفُونَ بِالخَیرِ وَالصَّلاَحِ.
وأنتم الأولى نُّخبَهُ اللّهِ الَّتى انتُخِبَت، وَالخِیَرَهُ الَّتی اختِیرَت لَما أهل البیت قَاتَلتُمُ العَرَبَ وبادَهتُمُ الاُمُورَ ، وَ تَحَمَّلتُم الکَدَّ وَالتَّعَبَ ، وَنَاطَحتُمُ الأُمَمَ، وَکَافَحتُمُ البُهَمَ.
لاَ نَبرَحُ أو تَبرَحُونَ، نَأمُرُکُم فَتَأتَمِرونَ. حَتَّى إذَا دَارَت لَکم بِنَا رَحَى الإسلامِ، وَ دَرَّ حَلَبُ الأیَّامِ ، وَخَضَعَت ثُغرَهُ الشِّرکِ، وَ سَکَنَت فَورَهُ الإفکِ ، وَخَمَدَت نِیرانُ الکُفرِ ، وَهَدَأَت دَعوَهُ الهَرجِ ، وَاستَوسَقَ نِظَامُ الدِّینِ.
فَأنّى حِرتُم بَعدَ البَیَانِ؟ وَأسرَرتُم بَعدَ الإعلانِ، وَنَکَصتُم بَعدَ الإقدامِ، وَأشرَکتُم بَعدَ الإیمانِ. عَن قَومٍ نَکَثُوا أیمانَهُم مِن بَعدِ عَهدِهِم وطعنوا دینکم.
«فَقاتِلُوا أئِمَّهَ الکُفرِ إنَّهُم لا أیمانَ لَهُم لَعَلَّهُم یَنتَهُونَ» « أَلاَ تُقَاتِلُونَ قَوماً نَکَثُوا أَیمَانَهُم وَهَمُّوا بِإخرَاجِ الرَّسُولِ وَهُم بَدَءُوکُم أَوَّلَ مَرَّهٍ أَتَخشَونَهُم فَاللّهُ أَحَقُّ أَن تَخشَوهُ إن کُنتُم مُؤمِنِینَ»
ألا وَقَد أرى أن قَد أخلَدتُم إلَى الخَفضِ، وَأبعَدتُم مَن هُوَ أحَقُّ بِالبَسطِ وَالقَبضِ وَخَلَوتُم بِالدَّعَهِ ، ونَجَوتُم مِن الضِّیقِ بالسِّعَهِ فَعُجتُم عَنِ الدین فَمَجَجتُم ما وَعَیتُمُ ، وَدَسَعتُم الَّذِى تَسَوَّغتُم«فَإن تَکفُرُوا أنتُم وَمَن فِى الْأرضِ جَمِیعاً فَإنَّ اللّهَ لَغَنِىٌّ حَمِیدٌ»
ألا وَقَد قُلتُ مَا قُلتُ عَلَى مَعرِفَهٍ مِنِّى بِالخَذلَهِ الَّتِى خَامَرَتکُم، وَالغَدرَهِ الَّتِى إستَشعَرَتهَا قُلُوبُکُم. وَلَکِنَّها فَیضَهُ النَّفسِ، وَنَفثَهُ الغَیظِ، وَ خَوَرُ القَناهِ وَضعف الیقین وَبَثَّهُ الصَّدرِ، وَتَقدِمَهُ الحُجَّهِ.
فَدُونَکُمُوها فَاحتَقِبُوهَا دَبَرَهَ الظَّهرِ، نَقِبَهَ الخُفِّ، بَاقِیَهَ العَارِ، مَوسُومَهً بِغَضَبِ الجبار وَشَنَارِ الأبَدِ، مَوصُولَهً بـ «نارُ اللّهِ المُوقِدَهُ الَّتى تَطَّلِعُ عَلَى الْأفْئِدَهِ إنها عَلیهم مؤصدهٌ فى عمدٍ مُمَدَّدَه » فَبِعَینِ اللّهِ مَاتَفعَلُونَ؟«وَسَیَعلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أىَّ مُنقَلَبٍ یَنقَلِبُونَ» وَأنَا اِبنَهُ نَذِیرٍ لَکُم بَینَ یَدَی عَذَابٍ شَدِیدٍ فاعمَلُوا «إنَّا عَامِلونَ * وَانتَظِرُوا إنَّا مُنتَظِرُونَ» «وَسَیَعلَمُ الکُفّارُ لِمَن عُقبَى الدّارِ» «وَقُلِ اعمَلُوا فَسَیَرَى اللّهُ عَمَلَکُم وَرَسُولُهُ وَالمُؤِنُونَ»«وَکُلَّ إنسانٍ ألزَمناهُ طائِرَهُ فى عُنُقِهِ»«فَمَن یَعمَل مِثقالَ ذَرَّهٍ خَیراً یَرَهُ * وَمَن یَعمَل مِثقالَ ذَرَّهٍ شَرًّا یَرَهُ» وکان الأمرُ قد قُصِرَ
فَأجابَها أبُوبَکرٍ عَبدُاللّهِ بنُ عُثمانَ وَقَالَ:
صَدَقتِ یَا بِنتَ رَسُولِ اللّهِ صلىاللهعلیهوآله لَقَد کَانَ أبُوکِ بِالمُؤمِنِینَ عَطُوفَاً کَرِیَماً رَؤُوفاً رَحِیَماً، وَعَلَى الکافِرِینَ عَذَاباً ألِیماً، وَ عِقَابَاً عَظِیَماً.
إن عَزَوناهُ وَجَدناهُ أباکِ دُونَ النِّسَاءِ، وَأخَا إلفِکِ دُونَ الْأخِلاَّءِ ، آثَرَهُ عَلى کُلِّ حَمِیمٍ وَسَاعَدَهُ فى کُلِّ أمرٍ جَسِیمٍ.
لا یُحِبُّکُم إلاّ کُلُّ سَعِیدٍ، وَلایُبغِضُکُم إلاّ کُلُّ شَقِیّ. فَأنتُم عِترَهُ رَسُولِ اللّهِ الطَّیِّبُونَ الخِیَرَهُ المُنتَجِبُونَ ، عَلَى الخَیرِ أدِلَّتُنا وَإلَى الجَنَّهِ مَسَالِکُنا.
وَأنتِ یا خِیَرَهَ النِّساءِ، وَابنَهَ خَیرِ الأنبِیاء، صَادِقَهٌ فِى قَولِکِ، سَابِقَهٌ فِى وُفُورِ عَقلِکِ، غَیرُ مَردُودَهٍ عَن حَقِّکِ، وَلاَ مَصدُودَهٍ عَن صِدقکِ. وَاللّهِ مَا عَدَوتُ رَأىَ رَسُولِ اللّهِ صلىاللهعلیهوآلهوَلاَ عَمِلتُ اِءلاّ بِإذنِه! وَأنَّ الرَّائِدَ لا یَکذِبُ أهلَهُ. وَإنِّى أُشهِدُ اللّهِ ـ وَکَفَى بِهِ شَهیِداً ـ أنَّى سَمِعتُ رَسُولَاللّهِ صلىاللهعلیهوآلهیَقُولُ: «نَحنُ مَعَاشِرَ الأنبِیاءِ لا نُوَرِّثُ ذَهَباً ولافِضَّهً وَ لا داراً وَلاَ عِقَاراً، وَ إنَّما نُوَرِّثُ الکِتَابَ والحِکمَهَ والعِلمَ والنُبُوَّهَ. وَمَا کَانَ لَنَا مِن طُعمَهٍ فَلِوَلِیِّ الأمرِ بَعدَنا أن یَحکُم فِیهِ بِحُکمِهِ».
وَقَد جَعَلنا مَا حَاوَلتِهِ فِىالکُراعِ وَالسِّلاَحِ، یُقاتِلُ بِها المُسلِمُونَ، وَیُجَاهِدُونَ الکُفَّارَ، وَیُجالِدُونَ المَرَدَهَ الفُجَّارَ. وَذلَکَ بِإجمَاعٍ مِنَ المُسلِمِینَ، لَم أنفَرِد بِه وَحدِى، وَلَم أستَبِدَّ بِمَا کَانَ الرَّأىُ عِندِى. وَهَذِهِ حَالِى وَمَالِى هِىَ لَکِ وَبَینَ یَدَیکِ لا نَزوِى عَنکِ وَلانَدَّخِرُ دُونَکِ. وَأَنتِ سَیِّدَهُ أُمَّهِ أبِیکِ، وَالشَّجَرَهُ الطَّیِّبَهُ لِبَنِیکِ، لاَ نَدفَع مالَکِ مِن فَضلِکِ وَلاَ یُوضَعُ فِى فَرعِکِ وَأصلِکِ. حُکمُکِ نَافِذٌ فیِما مَلَکَت یَدایَ، فَهَل تَرینَ أن أُخَالِفَ فِی ذَلِکَ أباکِ ؟!.
فقالت علیهاالسلام:
سُبحانَاللّهِ! مَا کَانَ أبِى رَسُولُ اللّهِ صلىاللهعلیهوآله عَن کِتابِ اللّهِ صادِفَاً ولاَ لِأحکامِهِ مُخالِفاً، بَل کَانَ یَتَّبَعُ أثَرَهُ، وَیَقفُو سُوَرَه، أفَتَجمَعُونَ إلَى الغَدرِ اعتِلالاً عَلَیهِ بِالزُّورِ؟ وَهَذَا بَعدَ وَفَاتِهِ شَبِیهٌ بِمَا بُغِیَ لَهُ مِنَ الغَوائِل فِی حَیَاتِهِ.
هَذَا کِتَابُاللّهِ حَکَماً عَدلاً، وَناطِقاً فَصلاً.یَقولُ عَن نَبِىٍّ مِن أنبیائِهِ : «یَرِثُنِى وَیَرِثُ مِن آلِ یَعقُوبَ» وَیَقولُ:«وَ وَرِثَ سُلَیْمانُ داوُودَ»
فَبَیَّنَ عَزَّوَجَلَّ فِیما وَزَّعَ مِنَ الْأقْساطِ، وَشَرَّعَ مِنَ الفَرائِضِ وَالْمِیراثِ، وَأبَاحَ مِن حَظِّ الذُّکرانِ وَالإنَاثِ مَا أزَاحَ بِه عِلَّهَ المُبطِلِینَ، وَ أزالَ التَظَنِّى وَالشُّبُهَاتِ فِى الغَابِرِینَ. «کلاّ بَل سَوَّلَت لَکُم أَنفُسُکُم أَمراً فَصَبرٌ جَمِیلٌ وَاللّهُ المُستَعَانُ عَلَى مَا تَصِفُونَ»
فَهذان نَبیّانِ ، وَقَد عَلِمتَ ، أنَّ النُبوَّهَ لا تورَثُ وإنَّما یُورَثُ ما دُونَها، فَما لى أُمنَعُ إرثَ أبى؟ أ أنزَلَ اللّهُ فى کِتابِه: إلاّ فاطِمَهَ بنتَ مُحَمَّدٍ»؟! فَدُّلّنى عَلیهِ أقنَعُ بِه !
فَقَالَ لَها علیهاالسلام أبُوبَکرٍ:
صَدَقَ اللّهُ وَصَدَقَ رَسُولُهُ وَصَدَقَت إبنَتُهُ. أنتِ مَعدِنُ الحِکمَهِ، وَمَوطِنُ الهُدَى وَالرَّحمَهِ، وَ رُکنُ الدِّینِ، وَ عَینُ الحُجَّهِ وَلاَ أُبعِدُ صَوابَکِ، وَلاَ أُنکِرُ خِطابَکِ.
هـؤُلاءِ المُسلِمُونَ بَینِى وَبَینَکِ. قَلَّدُونِى مَا تَقَلَّدتُ، وَ بِاتِّفاقٍ مِنهُم أخَذتُ مَا أخَذتُ، غَیرَ مُکَابِرٍ وَلا مُستَبِدٍّ وَلا مُستَأثِرٍ، وَهُم بِذلِکَ شُهُودٌ.
فَالتَفَتَت فَاطِمَهُ علیهاالسلام إلَى النَّاسِ وَقَالَت:
مَعاشِرَ النَّاسِ ! المُسرِعَهِ إلى قِیلِ الباطِلِ، المُغضِیَهِ عَلَى الفِعلِ القَبِیحِ الخَاسِر «أفلاَ یَتَدبَّرُونَ القُرآنَ أم عَلَى قُلُوبٍ أقفالُها» «کَلاَّ بَل رَانَ عَلَى قُلوبِکُم» مَا أسَأتُم مِن أعمَالِکُم، فَأخَذَ بِسَمعِکُم وَأبصارِکُم، وَلَبِئسَ مَا تَأوَّلتُم، وَسَاءَ مَا بِهِ أشَرتُم، وَشَرَّ مَا مِنهُ اِعتَضَتُم. لَتَجِدُنَّ واللّهِ مَحمِلَهُ ثَقِیلاً، وَغِبَّهُ وَبِیلاً، إذَا کُشِفَ لَکُمُ الغِطَاءُ، وَبانَ ماوَرَاءَهُ الضَّرّاء ، وَبَدا لَکُم مِن رَبِّکُم ما لَم تَکُونُوا تَحتَسِبُون «وَخَسِرَ هُنِالِکَ المُبطلونَ»
ثُم عَطَفَت عَلى قَبرِ النَّبِى صلىاللهعلیهوآله وَقالَت:
۱ – قَد کانَ بَعدَکَ أنباءٌ وَهَنبَثَهٌ***لَو کُنتَ شَاهِدَها لَم تَکثُرِ الخَطبُ
۲- إنّا فَقَدناکَ فَقدَ الأرضِ وَابِلَهَا***وَاختَلَّ قَومُکَ وَاشهَدهُم وَقَد نُکِبوا
۳- وَکُلُّ أهلٍ لَهُ قُربى وَمَنزِلَهٌ***عِند الإلَهِ عَلَى الأدنِینَ مُقتَرِبُ
۴- أبدَت رِجالٌ لَنا نَجوى صُدوُرِهِم***لَمَّا مَضَیتَ وَحالَت دُونَکَ التُّرَبُ
۵- تَجَهَّمَتنا رِجَالٌ وَاستَخِفَّ بِنَا***لَمّا فُقِدتَ وَکُلُّ الأرضِ مُغتَصَبٌ
۶- وَکُنتَ بَدرَاً وَنُوراً یُستَضاءُ بِهِ***عَلَیکَ تَنزِلُ مِن ذِى العِزَّهِ الکُتُبُ
۷- وَکَانَ جِبرِیلُ بِالآیاتِ یُؤِسُنَا***فَقَد فُقِدتَ فَکُلُّ الخَیرِ مُحتَجِبٌ
۸- فَلَیتَ قَبلَکَ کان المَوتُ صادَفَنا***لَمّا مَضَیتَ وحالَت دُونَکَ الکُثُبُ
۹- إنَّا رُزئنا بِما لَم یُرزَ ذُو شَجَنٍ***مِنَ البَرِیَّهِ لاعُجمٌ ولاعَرَبٌ
۱۰- سَیَعلَمُ المُتوّلى ظُلمَ حامَتِنا***یَومَ القیمه اَنّى سَوفَ یَنقَلِبُ
۱۱- وَسَوفَ نَبکِیکَ ما عِشنا وما بَقِیَت***لَهُ العُیُونُ بِتِهمالٍ لَهُ سَکَبٌ
۱۲- وَقَد رُزِینا بِه مَحضاً خَلِیقَتُهُ***صافى الضَّرآئبِ وَالاَْعْراقِ والنَّسَبُ
۱۳- فَاَنتَ خَیرُ عِبادِاللّهِ کُلِّهِم***وَاَصدَقُ النّاسِ حینَ الصّدق وَالکَذِبُ
۱۴- وَکانَ جِبریلُ رُوحُ القُدسِ زآئِرَنا***فَغابَ عنّا فَکُلُّ الخیرِ مُحتجبٌ
۱۵- ضاقَت عَلىَّ بِلادٌ بَعدَ ما رَحُبَت***وَسِیمَ سِبطاکَ خَسفَا فِیهِ لى نَصَبٌ
۱۶- فَاَنتَ وَاللّهِ خَیرُ الخَلقِ کُلِّهم***وَاَصدقُ النّاسِ حَیثُ الصِّدق والکذبُ
ثُم انکَفَأت وأمِیرُالمُؤِمنینَ علیهالسلام یَتَوَقَّع رُجُوعَها إلَیهِ، وَیَتَطَلَّعُ طُلوعَها عَلَیهِ.
فَلَمَّا استَقَرَّت بِهَا الَّدارُ، قَالَت لأِمیرِالمُؤِمنِین علیهالسلام:
یَابنَ أبِىطالِب! إشتَمَلتَ شَملَهَ الجَنِینِ، وَقَعَدتَ حُجرَه الظَّنِینِ؟! نَقَضتَ قَادِمَهَ الأجدَلِ، فَخانَکَ رِیشُ الأعزَلِ؟! هَذَا ابنُ أبِىقُحَافَهَ، یَبتَزُّنِى نِحلَهَ أبِى وَبُلغَهَ ابنَىَّ. لقد أجهَدَ فِى خِصامِى، وألفَیتُهُ ألَدَّ فِى کَلاَمِى، حَتَّى حَبَسَتنى قَیلَهُ نَصرَهَا، وَالمُهاجِرَهُ وَصلَهَا، وَغَضَّتِ الجَمَاعَهُ دُونِى طَرفَهَا، فَلاَ دَافِعَ وَلاَمَانِعَ.
خَرجتُ کَاظِمهً، وَعُدتُ رَاغِمَهً! أضرَعتَ خَدَّکَ یَومَ أضَعتَ حَدَّکَ؟ إفتَرَستَ الذِّئابَ، وَافتَرشتَ التُّرابَ، مَا کَفَفتَ قَائِلاً، وَلاَ أغنَیتَ طَائلاً وَلاخِیارَ لِى.
لَیتَنِى مِتُّ قَبل هُنیئَتِى، وَ دُونَ ذِلَّتِى! عَذِیریَ اللّهُ مِنه عادِیاً، وَمِنکَ حَامِیاً.
وَیلاىَ! فِى کُلِّ شَارِقٍ! وَیلاىَ فِى کُلّ غَارِبٍ! مَاتَ العَمَدُ، وَوَهَن العَضُدُ. شَکوایَ إلَى أبِی وَ عَدواىَ إلَى ربِّی.
أَللَّهمَّ أنتَ أشدُّ مِنهُم قُوَّهً وَ حَولاً، وأشَدُّ بَأساً وَتَنکِیلاً.
فَقَالَ أمِیرُالمُؤِمنینَ علیهالسلام:
لا وَیلَ عَلَیکِ، بَلِ الوَیلُ لِشانِئِکِ. ثُم نَهنِهى عَن وَجدِکِ یَا ابنَهَ الصَّفوَهِ وَبَقِیَّهَ النُّبُوَّه.
فَما وَنَیتُ عن دینی وَلاَ أخطَأتُ مَقدُوری. فَإن کُنتِ تُریدینَ البُلغَهَ فَرِزقُکِ مَضمُونٌ، وَکَفیلُکِ مَأمُونٌ، وَمَا أُعِدَّ لَکِ أفضَلُ مَمَّا قُطِعَ عَنکِ، فَاحتَسِبِى اللّهَ.
فقالَت علیهاالسلام: حَسبِىَ اللّهُ. وَأمسَکَت.
ترجمه خطبه
کلام خود را با حمد وسپاس خدایى آغاز مىکنم که به ستایش وفضل وعزت ونعمت از همه کس سزاوارتر است حمد خدا را بر آنچه انعام کرده، وشکر او را بر آنچه الهام فرموده، وثناخوانى او را بر آنچه تقدیم داده، از عموم نعمتها که خود ابتدا کرده، وموهبتهاى معنوى که خود رشته تار وپود آنها را به سر تا پا کشانیده، وتمام مددهایى که پیاپىِ یکدیگر رسانیده. شماره آن از حوصله احصائیه، بیشتر وسرحدّات آن از جزا وپاداش، فراتر، ودامنه بىسر وته آن تا ابد از ادراک هوش، فراختر است. پس آنها را به شکرگزارى خواند به منظور اتصال نعمت از طریق تمناى زیاده، و بندگانش را مطیع خود گردانید بر فرستادن آنها وباب محمدت را بر روى خلائق گشود به وسیله گرانبهایى عطیه، وبراى تجدید امثال آن پیشنهادهاى مکرر خود را مرتبه دیگر داد.
اداى شهادتین
وگواهى مىدهم به این که:
«لا إلَهَ إلاّ اللّهُ وَحدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ» جز خداى یکتا وبىهمتا خدایى نیست تنها او معبود است وشریکى ندارد.
(چه کلمهاى؟) کلمه (بزرگى) که اخلاص را تأویل آن قرار داد، وقلوب را متضمنِ وصل پیچ ومهرههاى آن ساخت ، ودر پیشگاه تفکر، معنى آن را کاملاً معقول وروشن داشت.
خداوندى که چشمها را مَقدرت دیدن آن نیست! وبراى زبانها وصف ذات اقدسش میّسر نیست! واوهام را به چگونگى ساحت عزتش دسترس نیست!
اشیاء را اختراع کرد نه از نقشهاى که پیش بوده باشد! وآنها را مادّه ساخته بیرون داد بىآن که از قالبى قالبگیرى نموده باشد!
آنها را به قدرت خویش تکوین نمود، وبه مشیت خویش ساخت وپرداخت، بىآن که براى وى در کارپردازى آنها حاجتى باشد، وبراى او در صورتگرى وصورتپردازى آنها فائدهاى باشد، مگر تثبیت کردن حکمتش، وهوشیار کردن بر طاعتش، واظهار کردن قدرت خویش، ورام کردن خلق به عبودیت خویش، وعزیز کردن دعوت خویش.
سپس ثواب خود را بر طاعت وفرمانبردارى نهاده، وعقاب خود را بر معصیت ونافرمانى قرار داد، براى باز پسزدن بندگان از گودال نکبت ونقمت.
ورو به راه کردن آنان به آشیانه ولانه بهشت پر نعمت.
وگواهى مىدهم که پدرم «محمد صلىاللهعلیهوآله» بنده او وفرستاده او است، واو را پیش از پوشاندن لباس گزیده داشت ونجیب کرد، وپیش از سرشت گل او صلىاللهعلیهوآلهاو را نامبرى کرد وپیش از بعثت وبرانگیختنش او را مُصفّا خواست.
آن هنگام که هنوز خلایق به حجاب غیب پوشیده بود، وبه پردههاى هول ووحشت مصون بود، وبه نهایت عدم مقرون بود، از علمى که خدا (سبحانه) به عواقب امور ومآل امور داشت، واحاطهاى که ذات اقدس او به حوادث روزگارها داشت، وشناسایى کاملى که به وقوع مقدّرات داشت.
او را برانگیخت تا امر خود را اتمام کرده، وامضاى حکم خود را قطعى نموده، ومقدّرات حتمى را انفاذ فرموده باشد.
نظام احسن ونظام اصلح
واو صلى الله علیه وآله (پس از مأموریت) اُمم را دید که در آیینها فرقه فرقهاند، بر پیشگاه آتشهاى افروخته خود معتکفند، به بتهاى خودتراشیده خویش به پرستشاند، خدا را با عرفان او منکرند. (خلاصه آن که حال جهان وجهانیان را آشفته دید.)
پس خدا به وسیله پدرم محمد صلىاللهعلیهوآله تاریکىهاى آنها را روشن کرد، واز قلوب، عقدههاى مبهمش را برطرف کرد، واز جلوى دیدهها، غبار را زائل نمود، و مطالب مبهم را براى همگان روشن نمود، و در میان مردم قیام به هدایت کرد ومردم را از گرداب ژرف ضلالت دستگیرى نمود، وبه دیدگان آنها از پس کورى ونابینایى بینش داد، وایشان را به سوى دین قویم هدایت فرمود، وبه سوى راه راست دعوت نمود.
تا هنگامى که خداوند او را از روى رأفت ورحمت واختیار ورغبت بسوى خود قبض روح کرد وسراى دیگر را براى او بهتر پسندید، در اثر آن، محمد صلىاللهعلیهوآلهاز تعب وخستگىهاى این دنیا راحت شد، و سنگینى بار ناملایمات از او برداشته شد. اینک به گرداگرد او صلىاللهعلیهوآلهملائکه ابرار درآمده، ورضوان وخشنودى پروردگار غفّار او را فرا گرفته وبه جوار پادشاه جبّار (خدا) کامیاب شده.
صلوات بر پدرم پیامآور و امین او بر وحى خدا، وبرگزیده ومنتخب او بر خلق وپسندیده او وسلام بر او باد ورحمه اللّه وبرکاته.
مسئولیت زمامداران مسلمین
شما اى بندگان خدا، بیرقداران امر ونهى اویید، وعُهدهداران دین او ووحى اویید، وامینهاى خدایید نسبت به نفس خویشتن، ومُبلّغین اویید به سوى امم که در اطراف شما هستند زمامداران پاک وحق براى خدا (جل وعلا) در میان شما بود، وعهد وقرارى با شما گذاشته شد، وبقیهاى از نبوّت به سرپرستى بر سر شما گمارده شد.
این کتاب خدا است، کتاب ناطق، وقرآن صادق، ونور فروزان، وشعاع درخشان، بیان آن بصیرت افزاست، سرائر ونهفتههاى آن از پرده هویداست. و با ما دلیل وبرهانى است که ظواهر آن جلوهگر است و استماع آن براى مردم همیشگى است، پیروان او به خاطر آن مورد رشک جهاناند، وتبعیّت از آن مانند قائدى وسیله پیشروى به رضوان است، سخنشنوى از آن راه به سرانجام نجات است.
به این کتاب حجج روشن خدا، و پندهاى مکررش ومنوّیات جدّى تفسیر شدهاش ونوامیس ورموز در پرده نهفتهاش، و احکام کافیهاش وگواهىهاى جلوهگرش وبراهین کافیهاش و جملات شفابخشش وفضائل داوطلبیش ورخصتهاى بخشیدهاش و رحمتى که امید آن مىرود وقوانین مکتوبهاش به دست مىآید وبدان به آن دسترس است.
فلسفه احکام
پس خدا ایمان را براى تطهیر شما از شرک قرار داد، ونماز را براى پاکى روان وتنزیه شما از کبر، وزکات را براى برومندى نفس وجان ونماء در رزق، وروزه را براى تثبیت اخلاص، وحج را براى استحکام کاخ دین، وعدل عمومى را براى ردیف کردن دلها وقبولى دین، و طاعت ما را براى انتظام کیش، وپیشوایى ما را براى تأمین از تفرقه وجهاد را براى عزت اسلام، وصبر را براى کمک در استحقاق مزد، وامر به معروف ونهى از منکر را به مصلحت عامه، وبرّ به والدین را سنگر حفظ از خشم، وصله ارحام را وسیله ازدیاد عمر وکثرت در عدد، وقصاص را قلعه حفظ خونها، ووفاى به نذر را براى معرض آمرزش، وایفاى کیل ووزن را براى تغییر خوى کمدادن وکمدیدن حق مردم، ونهى از شرب خمر را براى پاکیزگى از کثافت، ودورى کردن از تهمت زدن را براى محفوظ ماندن از لعنت ودورباش رحمت، وترک سرقت را براى الزام به عفت، وکنارهگیرى از مال یتیمان و بر نداشتن آن را وسیله تحفظ از ظلم، و نهى از زنا را براى حفظ از غضب الهى، و بارگاه عدل در احکام را براى آرامى دل رعیت، و ظلم ننمودن در حکم را براى ترس از حق قرار داده است. وخدا شرک را حرام کرد براى اخلاص ویکسره تندادن به ربوبیت او.
تجزیه وتحلیل مشتملات قرآن
«فاتَّقُوا اللّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلاَ تَمُوتُنَّ إلاَّ وَأَنتُم مُسلِمُونَ وَلا تَتَولّوا مُدبِرینَ»
وَاَطیعُوا اللّهَ فیما اَمرَکُم بِهِ وَنَهاکُم عَنه فَانهُ «اِنَّما یَخشَى اللّه مِن عِبادَهُ العُلَماء»
پس بعد از این تقریر باید نسبت به خدا آنقدر که شایسته ملاحظه است ملاحظه کنید، جز با روش مسلمانى نمیرید، و از فرامین خدا روى برنگردانید و خدا را در آنچه امر فرموده ونهى کرده اطاعت نمایید این درست است صد در صد که از خدا جز دانشمندان هراس نمىدارند.
پس حمد وثناى خدایى را به جا آورید که با عظمت ونورش تمام اهل آسمان وزمین در جستجوى وسیلهاى به سوى اویند. وماییم آن وسیله الهى در خلقش وما آلرسول خداییم وما مقربان درگاه خدا وجایگاه قدس او وحجت غیبى الهى ووارث انبیاى اوییم.
مسئولیت اجراء وابلاغ
اى مردمبدانید: من فاطمهام وپدرم محمد صلىاللهعلیهوآله است آنچه اول مىگویم آخر هم همان را گویم، آنچه را مىگویم غلط نمىگویم وآنچه را اقدام مىکنم زیادهروى نمىکنم. پس با گوشهاى شنوا وقلبهاى آگاه سخن مرا گوش دهید.
حقوق خانواده من
«لَقَد جَاءَکُم رَسُولٌ مِن أَنفُسِکُم عَزِیزٌ عَلَیهِ مَاعَنِتُّم حَرِیصٌ عَلَیکُم بِالمُؤمِنِینَ رَؤُوفٌ رَحِیمٌ»
شما را پیغمبرى آمد، از خودتان، دلسوز بر شما، ناراحت بود از ناراحتى شما، حریص بود بر نگهدارى شما، نسبت به مؤمنین مهربان ورؤوف ودلسوز بود.
حقوق پدر و شوهر من
اگر نسبت زاد وتبار او را بنگرید و او را بشناسید خواهید یافت که پدر من است نه پدر زنان شما وبرادر پسر عمّ من است نه مردان شما. ومن به این نسبت مفتخرم، (سرفرازى است که من نسبت به او صلىاللهعلیهوآله این مقام را دارم.) رحمت خدا بر او وآل او بادا.
او رسالت خود را به انجام رسانید، سرآغاز نبوت خود را به آگاهى خطر سرشکاف کرد، راه خود را از پرتگاه مشرکین گردانید، شمشیر بر تارک سر آنها نواخت، گلوگاه آنها را گرفته درهم فشرد، وبا زبان حکمت وموعظه حسنه آنها را به راه خدا دعوت کرد.
بتها را درهم مىشکست، وسر سروران را منکوب مىکرد، تا جمع آنچنانى وتیپ واردوى جمعشان درهم شکسته شده، واز میدان گریختند تا صبح صادق از زیر پرده شب به درآمد، وچهره زیباى حق نقاب برگرفت وحق خالص جلوهگر شده زمامدار دین به نطق آمد، و آتش کفر خاموش شد و عربدههاى شیاطین لال گشت، وراهزنان دین از زبان افتادند، (مردمان جلف وبىسر وپا دور گشته وتار ومار شده از کار ونفس افتادند، خار نفاق از راه برداشته شد) وگرههاى کفر وشقاق از هم گشوده شد، ودهن شما به کلمه اخلاص باز شد وشما کلمه اخلاص را به زبان آوردید در پیرامون چند تن درخشنده وگرسنه (در سایه کوشش چند نفرى شب زندهدار وروزهدار که خدا آیه تطهیر را در باره آنها نازل فرموده.
«إنَّمَا یُرِیدُ اللّهُ لِیُذهِبَ عَنکُمُ الرِّجسَ أَهلَ البَیتِ وَیُطَهِّرَکُم تَطهِیراً»
در صورتى که شما خود بر لب گودالى از آتش بودید که پیامبر الهى شما را نجات داد. شما کسانى بودید که بتها را مىپرستیدید وقماربازى مىکردید.
مزمزه هر نوشنده، طعمه فرصت هر خورنده، آتشگیرانه هر شتابنده، ولگدکوب هر رَونده بودید.
آب وامانده جادهها را مىآشامیدید، وقوت از برگ درختان مىگرفتید. از ذلیلى به هر کارى وامانده واز هر درى رانده بودید. هراسان بودید که مبادا مردمان اطرافتان به چشمزدنى شما را از میان بربایند.
تا خدا به دست پیامبرش محمد صلىاللهعلیهوآله بعد از گرفتارىهاى ناگفتنى ونهفتنى شما را از غرقاب ژرف انقاذ کرده گرفت، بعد از این که بلاهایى از دست مردمان چندجوش وتَهَمتَنان ناگفتنى دید واز گرگهاى عرب واز سرکشان اهل کتاب ابتلاها کشید.
هرگاه وبیگاه که آتشى براى جنگ افروختند، خدا آن را خاموش کرد، وهر دم وهر ساعت که شاخ شیطان از معدن سربرآورد واژدهایى از مشرکین دهن باز کرد، برادرش را در کام اژدها وگلوگاه آن افکند، او هم برنمىگشت تا گوشمالىهاى سختى با کف مشت دلاورى به آنها مىداد وآتش آنها را با آب شمشیرش خاموش مىکرد.
(وقتى از جنگ برمىگشت که از خستگى جان به لب رسیده، از دست رفته)، فرسوده در جنب ذات خدا، کوشیده در امر خدا، پیوندى از رسول خدا، سرورى از اولیاى خدا، همواره دامن به کمرزده، صمیمانه مجدّانه، بیش از جان تلاش زده او بود.
زحمت ما واستفاده شما
شما (در این احوال پر انقلاب) در رفاهیت عیش واکشیده بودید به خوشمزگى با یکدیگر گفتوشنود داشتید، مىگفتید ومىخندیدید. در مهد امن متنعم بوده، مترصد بودید که کى چرخ گردون بر سر ما بچرخد وخاکستر یتیمى بر سر من بریزد، وگوش به زنگ خبرها بودید. در هنگام کارزار عقبگرد مىکردید واز رزم فرار مىکردید.
تا همین که خداوند از براى پیغمبرش صلىاللهعلیهوآله خانه انبیاء وآرامگاه اصفیاء را برگزید، وآنچه به او وعده داده بود به اتمام رساند خار وخس نفاق در شما ظاهر شد، وجامه دین کهنه شد، و جامهاش مندرس واستخوانش ضعیف گردید وآن قدرت ضعیف از بین رفت و سردسته گمراهان (وگمراه سر دستهها که عقدهها را در سینه نگهداشته بود) به سخن آمد، وتهیدست گمنامان نابغه شده، وناز پروردگان بىعرضه کبکشان به خواندن آمد در عرصه خانههاتان به این سو وآن سو متکبرانه قدم زده مانند شتر مست دم جنبانید وشیطان از بُنِ رخنه سر سوزن که سر فرو برده بود سر به در آورد، یافت که از سرکشى، همه براى دعوت او نظر اجابت دارید، وبراى ملاحظه عزت فریبنده او ملاحظه کارید. سپس نهضت از شما خواست، دید که سبکید، وگرم وداغتان کرد، دید آتشینید. پس اقدام کردید، چه کردید؟ چه کردید؟ داغ ونشان زدید بر غیر شتر خودتان (اشاره به خلافت است) جهانمدارى را بلااستحقاق مرکب سوارى خود کردید، در صورتى که مرکبسوارى شما نبود. شما لایق سوارى آن نبوده ونیستید. شترهاتان را روانه آب کردید در غیر نوبه آبتان. در نتیجه سرآب را بر میراب آن گرفتید.
با آن که هنوز از عهد وقرار قدرى نگذشته بود، وموضع شکاف زخم هنوز وسیع بود، ودهن زخم هنوز به هم نیامده بود، وپیغمبر صلىاللهعلیهوآلههنوز به قبر نرفته بود، براى این پیشافتادگى خود بهانه کردید که از فتنه وبروز فتنه ترسیدیم.
«أَلاَ فِى الفِتنَهِ سَقَطُوا وَإنَّ جَهَنَّمَ لَمحِیطَهٌ بِالکَافِرِینَ»
هلا که در قعر فتنه افتادند! براستى جهنم از هر سو محیط بر کافرین است.
خیلى دور بود از شما این پیشافتادگى! چطور به شما این اشتباه رخ داد؟! رو به کجا زیر وزبر مىشود؟!! در صورتى که کتاب خدا در میان دست وپاى شما است. مطالب آن هویداست. واحکام آن درخشان است، وبرقهاى آن نُور دیده را مىرباید، وزواجر آن دَم به دَم به چشم مىآید، واوامر آن واضح وآشکار است، آن را پشت سر انداختهاید!!
آیا بىرغبتى به آن را مىطلبید؟!! یا حاکمى را به غیر او مىطلبید؟!! بد بدلى است براى ظالمان حکم مخالف قرآن.
«وَمَن یَبتَغِ غَیرَ الاْءسْلاَمِ دِیناً فَلَن یُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِى الآخِرَهِ مِنَ الْخَاسِرِینَ»
هر کس غیر اسلام دینى را اختیار کند هرگز از او قبول نمىشود ودر آخرت او از خسارتکاران است.
تجاوز به حقوق ما
سپس آنقدر درنگ نکردید که این دل رمیده آرام گیرد، ویا این شتر دزدیده رام گردد وکشیدن افسار آن سهل گردد. متعاقب آن شروع کرده آتشگیره را آتش همىدهید، وبراى هیجان، پارههاى آتش را افروختهتر مىکنید (دامن به آتش مىزنید تا آتش را شعلهور کنید.) ولاش مىزنید براى اجابت بانگ شیطان، وخاموش کردن چراغ دین درخشان، واز سر وصدا انداختن سنن پیغمبر پاکان صلىاللهعلیهوآله
به بهانه کف گرفتن، شیر را زیر لب پنهان مىخورید ، وبراى خانواده واولاد او بهسان شکارچى که در پس وپشت تپهها وماهورها کمان بهدست وزِه کرده خود را پنهان مىکند وچون صیّادى که در لابلاى درختان انبوه کمین مىنماید، همى پا به پا قدم برمىدارید تا به ما تیررس شده، مرغِ بالشکسته وافسرده وکبوتر سربهگریبانى را مثل من، دیگربار غافلگیر کنید وتیرى دیگر بزنید.
وقتى آگه شوى از حال دلم اى صیاد***که به کنج قفسمنیستبهجزمشت پرى*** وما باید بر صدمههایى از شما مثل خنجر بُرّان وفرو کردن سنان در میان شکم واندرون نهان شکیبایى کنیم.
وشما الآن گمان مىبرید که فدک ارثى براى ما نیست.
آیا حکم جاهلیت را از نو دنبال مىکنید؟ (که بانوان را چیزى نمىشمردند ومحروم از میراث مىداشتند) آیا چه حکمى بالاتر وبهتر از حکم خدا است براى قومى که باور داشته باشند؟
آیا پس مگر نمىدانید؟ آرى، براى شما مثل آفتاب وسط روز روشن است که من دختر اویم.
هان مسلمین! آیا سزاوار است که من بر ارثیه پدرم زور بشنوم واز دست من بگیرند؟!
اى پسر ابى قحافه! آیا در کتاب خداست که تو از پدرت ارث ببرى ومن از پدرم ارث نبرم؟! عجب افتراى بزرگى به خدا بستهاى وچیز تازهاى آوردهاى؟ که از روى جرأت بر قطع رحم رسولاللّه صلىاللهعلیهوآلهوشکستن پیمان چنین اقدامى کردهاید.
آیا به عمد ودانسته، عمل به کتاب خدا را ترک مىکنید وآن را پشت سر مىاندازید؛ زیرا خداوند تبارک وتعالى مىگوید:
«وَوَرِثَ سُلَیمانُ دَاوُدَ»؛ سلیمان از داود ارث برد.
ودر آنچه که خبر یحیى بن زکریا را بازگو مىکند گوید:
«فَهَب لِى مِن لَّدُنکَ وَلِیّاً * یَرِثُنِى وَیَرِثُ مِن آلِ یَعقُوبَ»
زکریا گفت: پروردگارا! مرا بازمانده فرزندى عطا کن که میراث از من برد واز آل یعقوب.
وفرموده:
«وأُولُوا الْأرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْضٍ فِى کِتَابِ اللّهِ»
خویشاوندان رحمى اولىترند به یکدیگر.
وفرمود:
«یُوصِیکُمُ اللّهُ فِى أَولاَدِکُم لِلذَّکَرِ مِثلُ حَظِّ الْأُنْثَیَیْنِ»
وصیت مىفرماید خدا شما را درباره اولاد شما از براى پسر مثل بهره دو دختر است.
وفرموده:
«إن تَرَکَ خَیراً الوَصِیَّهُ لِلوَالِدَینِ وَالْأقْرَبِینَ بِالْمَعْرُوفِ حَقّاً عَلَى الْمُتَّقِینَ»
نوشته شده است بر شما هنگامى که مرگ یکى از شما فرا رسد این که وصیت نیک براى والدین ونزدیکان کنید؛ حکمى است حق وثابت بر پرهیزکاران.
وشما گمان مىبرید که مرا بهرهاى نیست وارث از پدر نیست وبین ما پیوندى نیست؟!
آیا خدا شما را مخصوص آیهاى کرده که پدرم را از آن آیه بیرون کرده؟!
یا آن که مىگویید: اهل دو کیش از یکدیگر ارث نمىبرند ومن وپدرم از اهل یک کیش نیستیم؟!
یا آن که شما به خاص وعام قرآن از پدرم وپسر عمم داناترید؟!
اینها که نیست؛ پس غارتگرى است!!
اینک: این تو واین شتر، شترى مهار زده ورحل نهاده شده، برگیر وببر که با تو در روز رستاخیز وحشر هم ملاقات خواهد کرد. چه نیکو حاکمى است خدا ونیکو دادخواهى است محمد صلىاللهعلیهوآله ونیکو وعدهگاهى است قیامت. بعد از مدت کوتاهى پشیمان مىشوید و در آن ساعت وآن روز آنان که به باطل مىروند زیان مىبرند وآن وقتى که ندامت وپیشمانى برید ودیگر فائدهاى براى شما نخواهد داشت وبراى هر وعدهاى میعادگاهى است (وهر خبرى پایش به جایى بند است) وبه زودى خواهید دانست که عذاب خوارىافزا بر سر چه کسى حلول مىکند که چادر وخیمه عذاب سراپرده براى همیشه مىزند؟!
توقع یارى از انصار
قَد کانَ بَعدَکَ اَنبآءٌ هَنبثَهٌ***لَو کُنتَ شاهِدَها لَم یَکبُرِ الخَطبُ
اِنا فَقَدناکَ فَقدَ الاْرْضِ واِبِلَها***وَاخْتَلَّ قَوْمُکَ لَمّا غِبْتَ وَاَنْقَلُبُوا
هان! اى انجمن جوانمرادان وانجمن نُقباء وبازرسان! واى بازوان ملت واستوانههاى دین! واى عهدداران حضانت اسلام!
هُم رَّبْوا الاسلام کما یُرْبَى الفُلوُ بِاَیدیْهم السِّباطِ وبِاَلْسَنتِهم السِلاطِ
انصار با دستهاى بِدِه وزبانهاى باز وگشوده خود اسلام را چونان کره شتر بزرگ کردند.
این مطامع بىجا در حق من چیست؟ واین سهلانگارى وتغافل از دادخواهى من چرا؟!
مگر پدرم رسول خدا صلىاللهعلیهوآله نمىفرمود: باید حرمت هر کس در مورد فرزندان او حفظ شود.
چه به سرعت تغییر رویّه داده وتصمیم خود را به باد فنا دادید! چه به عجله این بُز لاغر شده، آب از دهن ودماغ او فرو ریخت! (مثلى است کنایه از این که به کارى که زمانش نرسیده بود زود اقدام نمودید.)
در صورتى که شما را طاقت وتوان بر آنچه من در راه آن مىکوشم هست، ونیرو براى حمایت من در این مطالبه وآمد ورفت دارید.
آیا عذرتان این است؟ مىگویید: محمد فرستاده خدا مرد، (یعنى ما مصیبتزدهایم) البته این مصیبتى است جهانگیر، بلیّه آن پیشآمد بزرگى بود جانفرسا، روان از تن مردم برد، ضعف آن دامنهدار شده همه را فرا گرفته، وشکاف آن سرباز وبسى فراخ است، ورخنه در هر سدّهاى افتاد، ومشت شما باز شد، زمین بر اثر غیاب او سراسر تاریک شد، و در مصیبت او آفتاب وماه گرفتوستارگان بىفروغ شدند، وآرزوها مقرون به ناامیدى گردید، وکوهها از جا فروریخت، وحرمت حریم پامال شد، واحترامى براى احدى در ممات او باقى نماند، حتى در کوه ودشت اثر آن ظاهر شد.
پس این به خدا قسم همان بزرگترین پیشآمد سوء وعظیمترین مصیبت بود، بلیه خانمانسوزى مثل آن نیست، وبلاى جانگدازى در این دنیا به پایه آن نمىرسد. لیکن کتاب خدا از پیش این را گوشزد کرده بود (همان قرآن که به الحان مختلفه) در آستان خانههاتان ودر مجالس شبانه وروزانهتان آشکارا وگاهى با بانگ وخروش وگاهى با تلاوت وخوانندگى این را به گوش شما کرده بود. (این بلا بىسابقه نبود) از این پیش به سر منزل انبیاى خدا ورسل وارد شده بود، مرگ است وحکم حتمى وقضایى است رد نخور!
سپس این آیه را تلاوت فرمود:
«وَمَا مُحمَّدٌ إلاَّ رَسُولٌ قَد خَلَت مِن قَبلِهِ الرُّسُلُ أَفَإن مَاتَ أَو قُتِلَ انقَلَبتُم عَلَى أَعقَابِکُم وَمَن یَنقَلِب عَلَى عَقِبَیهِ فَلَن یَضُرَّ اللّهَ شَیئاً وَسَیَجزِى اللّهُ الشَّاکِرِینَ»
محمد صلىاللهعلیهوآله جز رسولى نیست، رسلى پیش از او درگذشته، پس آیا اگر او بمیرد یا کشته شود (از عقب گرد) عقبنشینى مىکنید هر کس عقبنشینى کند هیچ ضرر وزیان به خدا نمىرساند ولى به شکر گزارندگان حتماً خدا جزا و پاداش نیکو مىدهد.
اى مردم مادر دار!؟ (اى پسران آن مادر بزرگ ـ ، مادر بزرگ اوس وخزرج بوده ـ)! آیا من نسبت به میراث پدرم هضم شوم با آن که شما در مرأى ومسمع منید؟!
(من در چشمانداز شمایم وشما در صدارس منید.) داراى انجمنید، مجلس اجتماع دارید، وفریاد دادخواهى مرا همه سراسر مىشنوید واز حال من از هر جهت آگاهى دارید، ودر عین حال شما داراى نفرات وذخیرهاید، وداراى ابزار وقوّهاید، ونزد شما اسلحه وسپر ووسیله جنگ ودفاع هست. دعوت من به شما در سر هر راه مىرسد واجابت نمىکنید، وناله فریادخواهى من به گوش شما مىآید وبه فریاد نمىرسید! با آن که شما به زد وخورد رزم (یعنى به شجاعت ومردانگى) موصوفید، وبه خیر وصلاح معروفید.
وشما گزیدگان خدا بودید که برگزیده شدید ومنتخبینید که براى ما اهلبیت انتخاب شدید. شما کسانى هستید که با سراسر عرب رزم وکارزار کردید، و خود را وارد امور سخت کردید، وتحمل رنج وخستگىها نمودید، وبا امم شاخ به شاخ شدید، وبا پهلوانان (چندجوش وتهمتنان نگفتى) زد وخورد کردید.
ما قدم برنمىداشتیم تا شما بر نمىداشتید، شما هم به آنچه ما امر مىکردیم اطاعت مىکردید. (غرض آن که همکارى مطلق بود.)
تا آسیاى اسلام به وسیله ما براى شما به گردش افتاد، وپستان روزگار به شیر آمد، ونعرههاى نخوتآمیز شرک خاضع شد، ودیگ خام طمعان از جوش افتاد، وآتش بتپرستان خاموش شد ودعوت هرج ومرج آرام گرفت، ونظام دین کاملاً ردیف شد.
پس چرا بعد از آن ایمان، حیرتزده شدید؟! وچسان بعد از آن مرحله اعلان، همکارى خود را نهفته کردید؟! (اعلان وهمکارى وهمقدمى وهمراهى وحمایت همه نهفته شد) وبعد از آن پیشقدمى چگونه عقبنشستید وبعد از ایمان شرک آوردید؟ و بعد از شجاعت از گروهى که بعد از پیمانبستنشان سوگندهاى خود را شکستند ودر دین شما طعنه وارد نمودند ترسیدید؟!»
«فَقاتِلُوا أئِمَّهَ الکُفرِ إنَّهُم لا أیمانَ لَهُم لَعَلَّهُم یَنتَهُونَ»
با امامان کفر بجنگید که آنان پایبند به سوگندهایشان نمىباشند تا شاید از کارهاى خود برگردند.
«أَلاَ تُقَاتِلُونَ قَوماً نَکَثُوا أَیمَانَهُم وَهَمُّوا بِإخرَاجِ الرَّسُولِ وَهُم بَدَءُوکُم أَوَّلَ مَرَّهٍ أَتَخشَونَهُم فَاللّهُ أَحَقُّ أَن تَخشَوهُ»
آیا نمىجنگید با گروهى که عهد شکستند وخواستند رسول را اخراج کنند با آن که از آغاز سر جنگ را با شما برداشتند آیا از آنها هراس دارید با آن که جا دارد از خدا بترسید.
هش دارید، من مىبینم دل بر آسایش نهادهاید، (تن آسایى را چون دولت جاویدان خریدهاید.)
و(دیگر آن که) آنکس را که سزاوار به قبض وبسط امور است از زمامدارى دور کردهاید.
آنچه ما کردیم با خود هیچ نابینا نکرد***در میان خانه گُم کردیم صاحبخانه را
با راحتباش خلوت کردهاید، واز تنگناى معیشت به فراخناى دولت رسیدهاید، واز دین برگشتهاید. در اثر این، آنچه را در ظرف جوف داشتید از ذهن برون افکندید، وآنچه را به سهولت فرو بردید به سختى استفراغ کردید. (شجاعت، دلیرى، رزمآورى، حمایتکشى، جانبازى، پیماندارى جانبدارى حق وجمله علم وعمل که ظرف آن شما بودید خود از دامن ودهن بیرون افکندید.)
پس (بدانید که) اگر کافر شوید شما وهر که در زمین است، خدا ـ جلّ وعلا ـ نیازى به آنها ندارد. خدا بىنیاز خوشرفتار است.
خطاب وهشیار باش
هلا!! من گفتم هر چه گفتم، با کمال معرفت ومعرفت کامل به ناپایدارى که تحقیقاً در خوى شما آمده، وآشنایى شما به غدر وبىوفایى که دلهاى شما احساس نموده.
ولیکن اینها لبریزى بار دل، وبیرون ریختن جوش واندوه، وجوشش چشمه لجنزار، وضعف یقین شما، ودل آشفته بود، واز باب درد دل وپیش افکندن حجّه گفته شد. (وگرنه دیوار ظلم بلند است ـ سخن کسى را قبول نمىکنند: ـ غارتگرى است!)
در اندرون من خستهدل ندانم کیست***که من خموشم واو در فغان ودر غوغاست
اعلان خطر
(اینک که غارتگرى است) پس (اى غارتگران!) این شتر (واین بار) را بگیرید و(ببرید، بخورید، دو پشتهبارگیرى کنید) تنگ زین را ببندید. (این شتر راهوار را بُنه وترکى بر پشت آن ببندید. مراد خلافت، یا فدک، یا هر دو است.)
(اما بدانید این بار به منزل نمىرسد) پشت آن زخم، پاى آن تاول کرده، مجروح وفرسوده وسوراخ است.
عارِ آن باقى، داغ ونشان از غضب خداى جبار وننگ ابد (ظاهراً مراد ننگ دزدى وغارتگرى است) بر آن نهاده است، وبدنبال امروز آن وصل وپیوند آن با آتش فرداى خداست که سر بر افئده ونهاد دلها مىکشدودر عمودهاى کشیده بر آنها ملازم شده است.
آنچه مىکنید در برابر چشم خدا است . (چشم خدا بیدار است.) به همین زودىها آنان که ستم کردند خواهند دانست که کجایىاند، قلب وانقلاب آنها را به کجا مىافکند.
من دختر آن کس هستم که از خطرها شما را خبردار کرد. (یعنى به نوبه خود هم از خطرها شما را خبردار مىکنم.)پس شما کار خود را بکنید ما هم کار خود را مىکنیم، شما منتظر باشید ما هم منتظریم.
نه هر که قوّت بازو ومنصبى دارد***به سلطنت بخورد مال مردمان بگزاف***توان به حلق فرو برد، استخوان درشت***ولى شکم بدرد چون بگیرد اندر ناف*** وبه زودى کفار خواهند دانست که عاقبت کار به نفع کیست. وبگو عمل کنید که به زودى خدا و رسول و مؤمنین عمل شما را مىبینند. و نامه اعمال هر انسانى را بر گردن او آویختهایم. بنابراین هرکس به اندازه ذرهاى عمل خیر انجام دهد نتیجهاش را مىبیند، وهرکس ذرهاى عمل شر انجام دهد نتیجهاش را خواهد دید. و گویا کار چنین مقدر شده است.
صارِغاً بِالنِّذارَهِ
پس بگیرید، ببرید، بخورید، ولى این بار به منزل نمىرسد، پشت مرکب زخم، وپاى آن فرسوده است وچشم خدا بیدار است.
أما لَقَد تقمَّصَها فلانٌ
جواب ابوبکر
پس ابوبکر ـ عبداللّه بن عثمان ـ در مقام جواب برآمد وگفت:
اى دختر رسول خدا! پدر تو به مؤمنان مشفق وکریم ودلسوز ومهربان بود، وبر کافران عذاب الیم وعقاب عظیم بود.
اگر نسبت او را در نظر آریم البته او را پدرِ تو، نه زنان دیگر وبرادرِ شوهر تو نه برادران دیر خواهیم یافت. پدرت او را بر هر خویشى برترى داد، او هم پدرت را بر هر کار بزرگى مساعدت کرد.
شما را دوست نمىدارد مگر هر سعادتمندى، ودشمن نمىدارد مگر هر بدبختى. شما خاندان طیّب وطاهر رسول خدا وگزیدگان نجیبان جهان. براى خیر راهنمایان مایید وبه سوى بهشت چراغداران کوچه گذرگاه مایید.
وتو به خصوص اى سرور بانوان! ودختر بهترین پیمبران! در گفتارت راستگویى، ودر عقل سرشارت بر دیگران پیشقدمى، از حق خود عقب زده نخواهى بود، ودر راست روى تو معارضهاى نیست.
قسم به خدا من قدمى از رأى رسولاللّه فراتر نگذاشتم وآنچه کردم به اذن او کردم، پیشرو قبیله با قوم وخویشان خود دروغ نمىگوید، من خدا را گواه مىگیرم، وخدا بر گواهى کافى است که از رسول خدا صلىاللهعلیهوآله شنیدم مىفرمود: ما گروه پیغمبران میراث نمىگذاریم نه طلایى نه نقرهاى نه خانهاى نه مزرعهاى، میراث ما جز کتاب وحکمت وعلم ونبوّت نیست وآنچه ما طُعمه داریم این حق براى «اولوالامر» بعد از ما است که هر تصرّفى مىخواهد مىنماید به حکم خود هر حکمى مىخواهد مىکند.
وما این چیزى را که تو در طلب آن هستى در مصرف خرید اسب واسلحه وتهیه آن براى سربازان اسلام قراردادهایم که مسلمانان با آن کارزار کنند وبا کفار بجنگند وبا سرکشان بىپروا نبرد نمایند. واین کار را هم به اتّفاق مسلمین کردم، منفرد به آن نبودم ومستبدّانه به این رأیى که خود داشتم اقدام نکردم.
اینک این حال من واین مال من است براى تو وزیر دست تو ودر اختیار تو است، نه از تو دریغ مىدارم ونه از تو پوشیده وپنهان مىکنم، که تویى سرور بانوان اُمّت پدر خود، ودرخت بارور «طوبى» براى فرزندان خود. انکار فضائل که مجموعه آن خاصه مختصه تو است نخواهد شد واز شاخه تو واز شاخبُن تو کس نمىتواند فرو نهد، حکم تو نافذ است در آنچه من مالک آنم.
آیا تو خود مىپسندى که من در این موضوع، خلاف گفته پدرت را عمل بکنم؟
دفاع ثانوى فاطمه زهرا علیهاالسلام
فاطمه علیهاالسلام فرمود: سبحاناللّه! هرگز رسول خدا صلىاللهعلیهوآله از کتاب خدا روگردان نبود وحکمى برخلاف آن نمىفرمود، پیوسته او پیرو قرآن بود ودر قفاى مندرجات «سور» آن راه مىپیمود. آیا مىخواهید علاوه از غَدر ومکر چیزى هم به زور بر او ببندید؟ این کار بعد از وفات او شبیه است به آن دامها که براى هلاک او در حیات او گسترده شد.
اینک این کتاب خدا بین من وشما، او خود حَکَم عادل وناطق قطعى به حق وباطل است درباره پیامبرى از پیامبران خدامىگوید:
«یَرِثُنِى وَیَرِثُ مِن آلِ یَعقُوبَ»
زکریاى پیغمبر مسئلت از خدا نمود که به من فرزند بازماندهاى عطا کن که از من واز آلیعقوب ارث ببرد.
ومىگوید:
«وَوَرِثَ سُلَیمَـانُ دَاوُدَ»
سلیمان از داوود، ارث ببرد.
خداوند در بیان تقسیمبندى سهام ورثه وبیان فریضه وسهمیه میراث وآن بهرههایى که از براى مردانه وزنانه قرار داده به قدرى توضیحات کافى داده که بهانه اهل باطل را برطرف نموده است ومجال گمان وشبهه براى احدى تا قیامت باقى نگذارده.
«قَالَ بَل سَوَّلَت لَکُم أَنفُسُکُم أَمراً فَصَبرٌ جَمِیلٌ وَاللّهُ المُستَعَانُ عَلَى مَا تَصِفُونَ»
این دو نفر که در آیه ذکر شدهاند پیامبرند، وتو مىدانى که مقام نبوت ارث بردنى نیست، وارث بردن در غیر مقام نبوت است؛ پس براى چه از ارث پدرم محروم مىشوم؟ آیا خداوند در کتابش آورده که «به جز فاطمه دختر محمد»؟ به من نشان بده تا قانع شوم.
«بَل سَوَّلَت لَکُم أنفُسُکُم أمراً فَصَبرٌ جَمِیلٌ واللّهُ المُستَعَانُ عَلَى مَا تَصِفُونَ».
ما نگوئیم بد ومیل به ناحق نکنیم***جامه کس سیه ودلق خود ازرق نکنیم
رقم مغلطه بر دفتر دانش نکشیم***سرّ حق با ورق شعبده ملحق نکنیم
ابوبکر سخن را خاتمه داد
ابوبکر گفت: خدا راست گفت وپیغمبر خدا صلى الله علیه وآله راست گفت، وتو که دختر اویى راست گفتى. تو معدن وکان حکمتى، ووطنگاه هدایت ورحمتى، ورکن دین وآئینى، وسرچشمه حجتى. حرف حسابى تو را دور نمىافکنم ودر گفتگوى تو کلمه منکرى نمىگویم. اینک این مسلمانها حَکَم بین من وبین تو، این قلادهاى که من به گردن افکندهام آنان به گردن من افکندهاند، وبه اتّفاق ایشان آنچه گرفتهام گرفتهام، نه مکابره دارم ونه خودرأیم ونه خود برداشت کردهام، وایشان همگى شهود وگواهاند.
سخن فاطمه علیهاالسلام رو به مردم است
ولى عمده نظر به همکاران ابوبکر است که کارگردان اویند.
فاطمه علیهاالسلام التفاتى به مردم کرده فرمود:
اى مردم! که براى پیرامون حرف بیهوده شتابانید وکردار زشت وتباه زیانآور را ندیده مىانگارید! آیا تدبّر در قرآن نمىکنید، یا آن که بر دلها قفلها زده شده است؟!!
نى! نى! بلکه اعمال بدى که کردهاید تیرگى آن، پرده بر دلهاى شما زده وبه گوشهاى شما وچشمهاى شما دستاندازى کرده وآنها را فراگرفته. بد مآلاندیشى کردید، وبد راهى پیش پاى او گذاشتید، بد معاوضه شرّى کردهاید آوخ زفروشنده دریغا زخریدار!!
به خدا قسم تحمّل این بار را سنگین، وعاقبت آن را پر از وزر ووبال خواهید یافت، اما وقتى که پرده براى شما برداشته شود واز پس بینوایىهاى دنیا پشت وماوراء آن را بنگرید، وبراى شما از پروردگارتان پدیدههایى پدید آید که هیچ گمان نمىبردید، آنجا است که زیانکار شوند اهل بطالت وضلالت.
فاطمه علیهاالسلام وسخن آخرین ودفاع آخرین
«وَإن یَستَغِیثُوا یُغَاثُوا بِمَاءٍ کَالمُهلِ یَشوِى الوُجُوهَ»
ندبه زهرا علیهاالسلام بر سر قبر پدر
گوید: سپس عطف توجه نموده، بر سر آرامگاه پدر آمد وآن شکوائیه را خواند. زنان در پیرامون او، وزهرا علیهاالسلام در میان مانند کبوترى نالان است.گفت:
۱. بعد از تو خبرها شد، بلاها درى مختلف رخ داد واگر تو حاضر بودى مطلب بزرگ نبود.
۲. ما تو را از دست دادیم، مانند سرزمینى که باران از او حبس شود، قوم تو مختل شدند، بیا تماشا کن چه نکبت بار آوردهاند.
۳. هر خاندانى که براى او نزد خدا قرب ومنزلتى بود نزد بیگانگان هم محترم بود، به غیر از ما.
۴. مردانى چند از امّت تو همین که تو رفتى وپرده خاک جلوى تو حائل شد، اسرار سینهها را آشکارا کردند.
۵. مردانى دیگر هم بر ما رو ترش کردند. استخفافها به ما شد، همین که تو از دست رفتى، همه روى زمین تاراج شده است.
۶. تو ماه شب چهارده ما ونور ما بودى که به پرتو نور تو روشنى مىگرفتیم، از جانب پروردگار بر تو کتب نازل مىشد، واز تو به جهان مىتابید.
۷. جبرئیل به آیات قرآنى پیوسته مونس ما بود، تو غایب شدى، جمیع خیرات مستور شده رخ نهفت.
۸. پس اى کاش پیش از تو ما را مرگ در بر گرفته بود وهنگام رفتن تو وپوشیدن جمال خویش از خلق، ما زنده نبودیم.
۹. به راستى ما بلادیدگان تو، بلیهاى دیدیم که هیچ بلادیده در جهان، چونان ما مباد وچون ما نشد نه در عجم نه در عرب.
۱۰. آنکس که به ستمِ قبیله ما دست زده باشد روز قیامت خواهد دانست که کجایى است.
۱۱. تا زندهایم اشک ما بر تو ریزان است وتا چشم براى ما باقى است مثل ابر بهار بر تو مىگرییم.
۱۲. ما به رفتن کسى مصیبت زدهایم که خلقت او بىآلایش، اخلاق او بىغل وغش، ریشه تبار او والا، ونسب او سر آمد انساب است.
۱۳. پس تو (اى رفته ما) بهترین تمام بندگان هستى (در هنگام مذاکره از صدق وکذب) تو راستگوترین مردم بودى.
۱۴. تا زنده بودى جبرئیل (روح القدس) زیارت ما را ترک نمىکرد، چون تو رفتى روى خود را از ما پوشید وجمیع خیرات در پرده شد.
۱۵. بعد از تو شهرها ودیارها بر من تنگ شد، وبه دو «سبط» ستمى رفت که من در آن درمانده شدهام ومرا تاب دیدن آن نیست.
على علیه السلام در انتظار است
اى پسر أبىطالب! مانند جنین (که در شکم پردهنشین است، پرده به خود پیچیده) خود را در پرده نهفته کردهاى؟! ومثل شخص مُتّهم در کنج خانه خود درنشسته، خانهنشین شدهاى؟!!
تو شهپر بازهاى قوى ومرغهاى شکارى را در هم شکستى، امروز پرهاى مرغان بىبال وپر بر سرت ریخته، بىچارهات کرده است.
این پسر است، ملک واگذارى پدرم (در کابین مادرم) را ونان خانه پسرم (نان بخور ونمیر پسرم) را از من به زور مىگیرد. آشکارا با من ستیزه مىکند. یافتمش، که در سخن با من جهراً جدال مىکند. تا کار به جایى رسید که این مردم (مادردار) یعنى انصار دست از یارى من کشیدند وقبیله مهاجر هم رشته پیوند مرا بریدند. جماعت عموماً نسبت به من چشم پوشیدند. پس اینک نه دفاعى است ونه جلوگیرى.
با دلى پر از جوش از خانه رفتم وبا دماغى افسرده برگشتم. رخسار خود را آن وقت به خاک مذلّت نهادى که شمشیر تیز خود را زمین نهادى. گرگها را از هم مىدریدى واینک خاک را فرش خود قرار دادى. (من از گفتن خوددارى نکردم ولى به قدر سر سوزنى هم کارسازى نکردم.) نه از گفتار خود تودهنى به کسى زدى ونه از عهده باطلى برآمدى، من که اختیارى ندارم یا چارهاى ندارم.
کاش من پیش از این خوارىام وقبل از این بىارجىام مُرده بودم.
عذر من به درگاه خداوند همین بس که ابوبکر متجاوز بود ومن مىخواستم از تو حمایت کرده باشم.
آه، که من در هر سر آفتاب شیونى از واویلا دارم ودر هر غروبى شیونى دیگر از نو. (اى بد ماتم زده من!) پدر که ستون بود مُرد، وآن که بازو بود سست شد. شکایتم را بسوى پدرم مىبرم ودادخواهىام را به پروردگار وامىگذارم.
بارالها! نیروى قدرت تو تواناتر وشدیدتر است (یعنى از من ضعیف واز دشمن قوى) وشمشیر تو برندهتر وشکنجه تعذیب تو تیزتر است.
جهان را صاحبى باشد خدا نام***کز او آشفته دریا گیرد آرام
تسلیت امام
امیرالمؤمنین علیهالسلام فرمود: تو بدماتم زده نیستى، بلکه واویلا براى بدخواه تو است. اندکى از این جوش دل تخفیف بده، واز سوز دل اندکى خوددارى کن، اى دختر گزیده عالم واى بقیه نبوت! من از انجام تکلیفم ودینم تا حدّى که وظیفه داشتم ودارم سستى ننموده واز اندازه مقدور تخطى نکردهام.
اگر تو نظر به روزى دارى، روزى بخور ونمیر تو تضمین شده واز جهت کفیل کاملاً تأمین شده است، وآنچه براى تو تهیه شده بهتر است از آنچه از تو قطع شده است پس بگو: «حَسبِىَ اللّه» خدا مرا بس است.
دریا آرام گرفت
فاطمه علیهاالسلام فرمود: «حَسبِىَ اللّه» خدا مرا بس است، وساکت شد.
این همه تلخى ونامرادى ماها***چون تو پسندى سعادت است وسلامت
جهان را صاحبى باشد خدا نام***کز او آشفته دریا گیرد آرام