بهانه گفتگو با این کارشناس ارشد محیط زیست حرف های چند روز قبل وزیر نیرو در مورد بحران آب در کشور است. او می‌گوید: ما به سمت بحران نمی رویم ما همین الان در گیر بحران آب هستیم و اگر فکری برای آن نکنیم به زودی دیگر آب نخواهیم داشت.
کردوانی در آغاز این گفت‌و‌گو می گوید: اینکه آقای وزیر گفته در حال حرکت به سمت بحران آبی هستیم باز هم جای شکرش باقی است و می توانیم امیدوار باشیم که مسئولان دولتی هم در حال پذیرش واقعیت‌ها هستند اما واقعیت این است که وضع منابع آبی از آنچه وزیر گفته خیلی بدتر است. او که سال هاست در این زمینه فعالیت می‌کند و کتاب هایی هم در این‌باره نوشته می‌افزاید: من سال ها قبل اعلام کردم که« آب هم پیر می‌شود.» ما در طول این سال ها منابع آبمان را مورد بی‌توجهی قرار دادیم. در کتابی در سال ۱۳۶۳ نوشتم که در حال غارت آب هستیم.
واقعیت این است که منابع آب کشور از طریق حفر بی رویه چاه ها در حال غارت شدن است. او می گوید: ۳۰ سال قبل آن زمان که غفوری فرد وزیر نیرو بود هشدار دادم که ۸۰ درصد چاه‌های حفر شده باید بسته شود. اما متاسفانه توجهی به این موضوع نشد. در منطقه کرمان در حال حاضر ۱۶۵۰ حلقه چاه وجود دارد. وقتی این چاه‌ها حفر می‌شد مدام باغات را گسترش می دادند. اما حالا که دیگر آبی در کار نیست این باغ ها شروع کرده‌اند به خشک شدن و سالی ۷ هزار هکتار باغ در این مناطق خشک می شود. یعنی با این کار ما هم منابع آب مان را هدر دادیم و هم از طرف دیگر معضلی دیگر را پیش‌رو داریم.
چرخه آب عوض شده
کردوانی می‌گوید: با کارهای اشتباه و مقطعی و تصمیمات غیرکارشناسی کاری کرده‌ایم که چرخه آب برعکس شود. در کتاب‌های دبستان و دبیرستان در مورد بارندگی و تشکیل دخایر آب زیر زمینی و سطحی و.. به بچه ها آموزش‌هایی داده می شود و کم و بیش نسل امروز با این مباحث آشنا هستند. این چرخه طبیعی به‌خاطر ندانم کاری های انجام شده در کشور برهم‌خورده و در واقع منبع تجدید پذیر دیگر درست نمی‌شود.
او ادامه می‌دهد: در حال حاضر عمق چاه های حفر شده در کشور به ۳۵۰ و در برخی مناطق به ۵۵۰ متر رسیده است. خوب با این حساب چه انتظاری از دخایر و سفره‌های زیر زمینی داریم؟ از قول من بنویسید که در ۵ تا ۵۰ سال آینده اگر این روند ادامه داشته باشد دیگر آبی در کشور وجود نخواهد داشت. او درخصوص توضیح منظورش از ۵ تا ۵۰ سال آینده می گوید: یعنی از ۵سال آینده از مناطق کم آب قطع شدن و از بین رفتن کامل منابع آبی شروع و تا ۵۰ سال آینده پر آب ترین مناطق کشور هم دیگر آب طبیعی نخواهند داشت.
او می افزاید: در این سال ها ما مدام در حال سد سازی بودیم و در این زمینه در رده های اول و دوم جهان قرار گرفتیم اما از این سدها چه استفاده‌ای کردیم؟ در حالی که این سدها مدام در حال پر شدن از گل و لای هستند و در آینده ای نزدیک آنها را هم دیگر در اختیار نخواهیم داشت. پر شدن سدها یک پدیده مهم است که مورد توجه قرار نگرفته است و به عنوان مثال همین سد لتیان و کرج تا ۳۰ سال دیگر کلا پر می شوند.
کردوانی می گوید: در این سال ها مدام بر عمق چاه ها افزوده و حفر چاه ها در مناطق مختلف افزایش داشته است . در گذشته کندن و رسیدن به آب از طریق قنات سال ها وقت می برد اما الان با تکنولوژی های جدید در ۱۵ روز می شود به آب چاه دست یافت. بر همین اساس در حالی در سال ۵۵ حدود ۵۰هزار حلقه چاه در کشور وجود داشت که ظرف ۵ سال و در سال ۶۰ این تعداد دوبرابر شد. همان زمان باید ۷۵ درصد چاه ها را می بستند.
توسعه بی برنامه
او می‌گوید: همه این غارت های منابع آبی با توجیه این انجام شد که می‌خواهیم به توسعه دست پیدا کنیم و کشاورزی را توسعه بدهیم و.. . اما آیا این راه توسعه است که مهم ترین و حیاتی‌ترین بخش منابع خدادادی را اینگونه از بین ببریم؟ این موضوع توسعه بی‌برنامه در همه زمینه ها وجود داشته است. در حوزه آموزش عالی هم با همین دیدگاه شروع کردند به توسعه آشفته دانشگاه ها. به هر حال این روند توسعه ادامه داشت اما توجه نمی شد که فقط افزایش سطح زیرکشت کشاورزی یا افزایش تعداد کارخانه ها و روند بی رویه گسترش شهرها توسعه نیست برای توسعه باید برنامه منطقی و درست داشت.
او می افزاید: وقتی شهرها گسترش پیدا کرد مشکل تامین آب آنها به وجود آمد. بعد شروع کردند از استان های آبخیز به مناطق دیگر آب دادن و نتیجه‌اش این شده که در خوزستان آب را برگرداندیم به سمت اصفهان. اما آیا این کار منطقی بود. او با انتقاد از سیاست انتقال آب از مناطق پر آب به دیگر مناطق می‌گوید: هر استان کم آبی را که بخواهید نابود کنید فقط کافی است به آن آب بدهید. چون با این اقدام فقط تشنگی شان افزایش می یابد بدون اینکه سیر‌اب شوند. نتیجه این می شود که استان های دیگر هنوز کم آبی دارند و از این طرف ارتش در کارون رژه می رود.
سدها را به روی کشاورزان بستند
کردوانی می گوید: صنعت سد سازی که رونق گرفت امیدوار شدیم با این اقدام زمینه ای فراهم شود که دست از سر آب های زیر زمینی برداشته شود. اما سدها را ساختن و آبش را بر روی کشاورزان بستند. این آبها را بردند دادند به شهرها و کشاورزان هم رفتند سراغ حفر چاه های عمیق تر و این باعث شده که ما حالا با این بحران جدی مواجه هستیم.
او با انتقاد از سیاست‌های اتخاذ شده برای مدیریت بحران آب می‌گوید: آمدند و دشت‌های ممنوعه برای حفر چاه اعلام کردند این یعنی محدود کردن کشاورزان که از اقشار آسیب پذیر به حساب می‌آیند در حالی که از آن ور هم به بهانه تامین آب آنها را از آب سدها محروم کرده ایم.
چه باید کرد؟
کردوانی در پاسخ به اینکه برای رفع یا کاهش اثرات این بحران در حال حاضر چه باید کرد می گوید: وضعیت ما مانند خانواده ای است که با وجود کمبود درآمد به خرج کردن های آنچنانی عادت کرده است. سرپرست خانواده تا یک جایی با قرض و وام و اضافه کار و… این خرج ها را تامین کرده اما حالا دیگر از عهده آن بر نمی آید. در این شرایط او باید چه کار کند؟ آیا غیر از این است که باید به خانواده اش حقیقت را بگوید و برای بیرون رفت از این وضعیت به آنها راه حل بدهد؟ وقتی مثلا فرزند این خانواده یاد گرفته که با آژانس به مدرسه برود حالا باید به او یاد داد که چگونه با هزینه کمتر می تواند با اتوبوس به دانشگاه برود. پس ما در اقدام اول باید جامعه را نسبت به وضعیتی که در آن گرفتار شدیم آگاه کنیم و به آنها راهکار درست هم نشان دهیم.
به فکر منابع دیگر باشیم
او می‌افزاید: نکته مهم دیگر مدیریت هدر رفت آب است. در حال حاضر آب‌های سطحی ما به عناوین مختلف هدر می‌رود و باید برای آن کاری کرد. مهم تر از آن مدیریت انتقال آب است در این بخش هم بخش زیادی از آب هدر می‌رود و همچنین مدیریت تخصیص در توزیع باید رعایت شود. نمی‌شود که هر منطقه ای از نظر اجتماعی قدرت بیشتری داشت به آن آب بدهیم و بخش های مهم تر را از یاد ببریم و نکته مهم دیگر هم فرهنگ سازی و استفاده بهینه و درست از آب است.
او می گوید: این نکته را هم باید در نظر داشته باشیم که در حال حاضر باید به فکر منابع دیگر غیر از منابع طبیعی آب هم بود. یعنی تصفیه فاضلاب‌ها، شیرین کردن آب های شور ، جمع آوری آب باران و… در غیر این صورت نمی‌توانیم بحران پنهانی را که در آن گرفتار شده ایم و به زودی خودش را نشان می‌دهد مدیریت کنیم.