به گزارش گروه استانی«کمال مهر»،یکی از معضلاتی که امروزه گریبان اکثر شهرهای بزرگ جهان را گرفته پدیده کودکان کار وخیابان است. گسترش این پدیده به حدی است که جوامع توسعه یافته و در حال توسعه را به یک اندازه به خود مشغول کرده است.
عواملی چون نارسایی نهاده های اجتماعی مرتبط مثل خانواده و مدرسه، فقراقتصادی، مهاجرت از دیگر شهرها وحاشیه نشینی، آلودگی و آسیب زا بودن محلات حاشیه شهری، مغایرت شیوه زندگی قبل و بعد از مهاجرت ودر نهایت فقدان نظارت کافی از سوی نهادهای مسئول همه دست به دست هم داده اند تا پدیده کودکان خیابانی که عمدتا کودکان کار درخیابان هستند به عنوان یکی از بزرگترین معضلات شهرهای بزرگ جلوه کند.
تعریف کودکان کار در کشورهای مختلف یکسان نیست به گونه‌ای که در برخی کشورهای آسیایی کار افراد در گروه سنی ۸ تا ۱۳ ساله در زمره کار کودکان قرار می‌گیرد، اما عمده تعریفی که شامل بیشتر کشورهای جهان از جمله ایران می‌شود اشتغال کودکان زیر ۱۵ سال است.
طبق تعاریف کارشناسان بین کودکان خیابان و کودکان در خیابان تفاوت وجود دارد، کودکان در خیابان که گروه بزرگتری است، کار و تحصیل می کنند و احساس تعلق به خانواده دارند. اما کودکان خیابان بطور معمول جامانده از تحصیل اند و تعلقشان به خیابان بیشتر است.
امروزه وجود کودکان کار و خیابان چه در عرصه تولید مثل کارگاه های کوچک فرش بافی و شیشه سازی و مانند آن و چه در عرصه خیابان مثل فروش گل، پاک کردن شیشه ماشین ها، آدامس فروشی و امثال آن در شهرهای بزرگ و کوچک ایران غیرقابل انکار و به پدیده ای عادی تبدیل شده است.
کارکودکان نه تنها بنیان طبیعی و حقوقی انسانی را پایمال می کند بلکه تهدیدی جدی برای آینده اجتماعی و رشد و پیشرفت اقتصادی کشور است، به همین دلیل کارشناسان بعنوان یک معضل اجتماعی به آن می نگرند.
در استان البرز نیز به واسطه مهاجرت ها و گسترش حاشیه نشینی ومعظلاتی چون بیکاری سرپرستان خانوار، این پدیده ناخوشایند روزبروز بیشتر خودنمایی می کند.
کودکان کار بیش از سایر گروه ها در معرض آسیب هستند
معاون اموراجتماعی سازمان بهزیستی استان البرز اظهار می کند: پدیده کودکان کار و خیابان، از پیچیده ترین مسائل اجتماعی جهانی و به طور جدی هشدار دهنده است.
مهشید موقر می گوید: تحول های اجتماعی از قبیل رشد سریع جمعیت، رشد سریع صنعتی شدن، شهرنشینی، جابجایی و مهاجرت به شهرهای بزرگ، حاشیه نشینی اطراف کلان شهرها، افزایش نابرابری اجتماعی و شکاف طبقاتی در کلان شهرها، دگرگونی در ساخت و کارکرد خانواده، تغییر سریع الگوها و هنجارهای سنتی، افزایش تنش های اجتماعی و… پیامدهای ناگواری را در جوامع امروزی و زندگی شهری رقم زده اند.
موقر می افزاید: کودکان و نوجوانان به دلیل ویژگی هایی از جمله فقدان توانایی ها و مهارتهای لازم برای مواجهه صحیح با محیط اجتماعی و وابستگی به بزرگسالان در رفع نیازها و طی کردن مراحل رشد و تکامل خود بیش از سایر گروهها در معرض آسیب هستند.
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی استان البرز در ادامه بیان می کند: شرایط نامساعد خانواده از نظر اقتصادی و معیشتی ، ناتوانی والدین در اداره امور زندگی ، نابسامانی و از هم گسیختگی خانواده ها و … موجب می شود از کودکان و نوجوانان در تأمین هزینه های زندگی به کار گرفته شود.
عوامل افزایش پدیده کودکان کار استان
موقر اظهار می کند: استان البرز به عنوان کلانشهر و با توجه به قرار داشتن در مجاورت پایتخت ، مهاجر پذیری بسیار بالا و درنتیجه شکل گیری مناطق حاشیه نشین و سکونت گاههای غیر رسمی درآن، با روند روبه رشد آسیبهای اجتماعی از جمله شیوع و گسترش پدیده کودکان خیابانی مواجه بوده است. رشد جمعیت استان البرز و مشکلات ویژه از قبیل وجود چندین زندان و ندامتگاه و مهاجرت خانواده این زندانیان به حواشی شهرهای استان، مشکلات اقتصادی، بی سرپرستی و بد سرپرستی، تداخلات فرهنگی و سایر عوامل مرتبط، موجب افزایش بیش از پیش کودکان کار و خیابان شده است.
معاون اموراجتماعی بهزیستی البرز می گوید: بررسی آمار کودکان کار و خیابان ارجاع شده به بهزیستی استان البرز نشان می دهد در سال ۹۴ ،تعداد۱۳۷ کودک و درسال ۹۵ تعداد ۱۶۲ کودک در مراکز پذیرش شده اند که در این دو دوره با بیش از ۱۸ درصد رشد مواجه بوده ایم.
کاهش ۲۵درصدی پذیرش کودکان کار در البرز
موقر می افزاید: طی ۳ ماهه اول امسال ۹ کودک کار و خیابان به مراکز مربوطه ارجاع شده است که در مقایسه به دوره مشابه در سال گذشته «۱۲ مورد در سه ماهه اول سال ۹۵» ۲۵ درصد کاهش تعداد پذیرش را داشتیم.
وی تصریح می کند: علاوه بر فعالیت های قبل مرکز با راه اندازی مرکز حمایتی ـ آموزشی کودک و خانواده ، پیش بینی می شود امسال امکان ارائه خدمات تخصصی به تعداد بالایی از کودکان کار و خیابان فراهم شود.
ساماندهی کودکان کار نیازمندهمکاری همه جانبه نهادهای مرتبط
موقر می گوید:این اداره کل بر اساس وظیفه ذاتی خود در کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی و در راستای ارائه خدمات به افراد درمعرض آسیب وآسیب دیده اجتماعی، با ایجاد مراکز شبانه روزی و مراکز حمایتی ـ آموزشی خانواده و کودکان کار و خیابان، به ارائه خدمات تخصصی و آموزشی به این کودکان و خانواده هایشان اقدام کرده است.
وی می افزاید: طی سال ۹۵، مراکز فوق الذکر به حدود ۲۰۰ کودک کار و خیابان خدمات ارائه کرده و طی تشکیل جلسات شورای ساماندهی کودکان خیابانی با حضور کلیه ارگانها و مراجع ذیصلاح، ساماندهی این کودکان و نوجوانان در سطحی وسیعتر دربرنامه کار استان قرار گرفته است که این مهم، تنها باهمکاری همه جانبه کلیه سازمانهای مرتبط فعال میسّر خواهد بود.
بروز انواع بیماری ها در کودکان کار
یک روانشناس اجتماعی با بیان اینکه فقر اقتصادی، بیکاری والدین، اعتیاد و طلاق و شکاف طبقاتی از مهمترین عوامل افزایش کودکان کار در یک جامعه به شمار می‌رود می گوید: خانواده فقیری که اکثر درآمد خود را برای خرید غذا صرف می‌کند، به درآمد کودک خود برای بقا نیاز اساسی دارد.
زهرا حسنی می گوید: بسیاری از این کودکان بارکش، دیسک کمر دارند و چون امکان دسترسی به مراکز درمانی را ندارند، این روند باعث بروز انواع بیماری ها برایشان می شود.
حسنی ادامه می دهد: در این کودکان بیماری های روانی بیداد می کند، و این بیماری ها با گذشت زمان حادتر می شود و در مواردی این کودکان مجبور به مصرف قرص ها و داروهای گران قیمت روان پزشکی می شوند، اما بخاطر ناتوانی در پرداخت مصرف را قطع می کنند.
آسیب ها و خشنونت جسمی وجنسی
وی می افزاید: متاسفانه کودکان کاری که به منظور کسب درآمد به فعالیت‌های تولیدی، خدماتی یا مشاغل کاذب روی می‌آورند، از بسیاری از حقوق اولیه انسانی، حق آموزش و تحصیل باز می‌مانند، سلامت جسمی و روانی این کودکان به شدت در معرض انواع آسیب‌ها و خشونت‌های جسمی و حتی جنسی قرار می‌گیرد و در آینده با افسردگی، سوء تغذیه و انواع بیماری‌های روحی و جسمی مواجه می‌شوند.
این روانشناس اجتماعی می گوید:فردی که از کودکی به جای تحصیل و تفریح، موظف به تامین اقتصادی ومعیشتی خود و خانواده خود است و کودکی اش تباه می شود وفرصت آموزش و پرورش یا مهارت آموزی که بتواند تامین کننده ضمانت شغلی او در آینده باشد را از دست می دهد و در نتیجه قربانی کاستی ها وقصور خانواده و اجتماع می شود.
خدیجه ستارزاده